Το σχολείο ουσιαστικός σύμμαχος σε γονείς και παιδιά την «επόμενη ημέρα» της πανδημίας

Με αφορμή τη νέα εκπαιδευτική πρόκληση που αρχίζει να διαφαίνεται με την περίφημη «επιστροφή στην κανονικότητα», μίλησε στο CNN Greece για την θέση και το ρόλο που πρέπει να διαδραματίσει το Σχολείο την «επόμενη ημέρα» της πανδημίας.

Τα δύο χρόνια πανδημίας και η εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση τι μαθησιακά κενά δημιούργησε -αν δημιούργησε- και πώς πρέπει να αντιμετωπιστεί η κατάσταση;

Τα δύο χρόνια πανδημίας αποτέλεσαν μια συγκυρία μοναδικής ιστορικής σημασίας. Οι συνθήκες που διαμορφώθηκαν υπήρξαν πρωτοφανείς και οι συνέπειες των συνθηκών σε κάθε τομέα θα μας απασχολήσουν, όπως φαίνεται, για αρκετό διάστημα.

Ο ιδιωτικός τομέας ανταποκρίθηκε αναπληρώνοντας μεγάλο μέρος της γνωστικής ανάγκης των μαθητών μέσω της αποτελεσματικής τηλεκπαίδευσης.

Ο δημόσιος τομέας, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες, αντιμετώπισε σοβαρά λειτουργικά προβλήματα.

Το αποτέλεσμα ήταν να διαμορφωθούν πολλαπλά επίπεδα μαθησιακών κενών στους μαθητές, ανάλογα το σχολείο προέλευσης τους.

Όμως τα κενά αυτά ομοιάζουν με τα κενά που δημιουργούνται στους μαθητές, κάθε φορά που αναστέλλονται οι εκπαιδευτικές διαδικασίες λόγω πολέμου, φυσικών καταστροφών κλπ.

Πρόκειται για κενά που αναπληρώνονται σε βάθος χρόνου και με τη βασική προϋπόθεση, ότι το σχολείο αναλαμβάνει τα ηνία και προσαρμόζεται στις νέες ανάγκες.

Τον περασμένο Σεπτέμβριο, τα σχολεία υποδέχτηκαν μαθητές, που σε μεγάλο ποσοστό είχαν διαφορετικής φύσεως κενά, ανάλογα με την τάξη φοίτησης τους. Τα μικρότερα παιδιά στερήθηκαν ένα σημαντικό κομμάτι της προσαρμογής τους και της εκμάθησης της σχολικής συμπεριφοράς, των κανόνων, «της ρουτίνας» του σχολείου με αποτέλεσμα η Α δημοτικού να είναι το σημείο πραγματικής εκκίνησης της εκπαίδευσης τους.

Επιστρέψαμε, άρα, σε παρελθοντικές εποχές, όταν η προσχολική αγωγή θεωρούνταν ήσσονος σημασίας και αφορούσε συγκεκριμένες οικογένειες εργαζόμενων μητέρων ή οικονομικά εύρωστων οικογενειών. Όμως, ήταν και οι καιροί διαφορετικοί σε καθολικό επίπεδο.

Οι μαθητές των μεγαλύτερων τάξεων, από την άλλη, είχαν περισσότερες ευκαιρίες μέσα από την τηλεκπαίδευση. Στην περίπτωση της αποτελεσματικής και συστηματικής τηλεκπαίδευσης τα κενά ελαχιστοποιήθηκαν και είναι σίγουρα αντιμετωπίσιμα άμεσα, με ένα καλά προετοιμασμένο και οργανωμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα, που περιλαμβάνει την επανάληψη.

Σε αυτό το σημείο είναι που ο ρόλος του σχολείου είναι πιο καταλυτικός από ποτέ. Εδώ ακριβώς είναι, που η αποδοχή της πρόκλησης, η ευελιξία του προγράμματος και η κατανόηση των νέων προβλημάτων από το σχολείο θα κάνουν τη διαφορά.

Ένα πρόγραμμα που θα ξανακεντρίσει το ενδιαφέρον των μαθητών, θα εγείρει με ερεθίσματα τους αισθητήρες τους και θα ξαναγεμίσει τις γνωστικές αποθήκες τους είναι πλέον απαραίτητο, για να επιτρέψουμε στους φυσιολογικούς ρυθμούς.

Οι εκπαιδευτικοί, μέσα από αυτή την πρωτόγνωρη για όλους συνθήκη, τι «διδαχθήκατε» και ποια νέα «εργαλεία» έχετε πλέον, ώστε να είστε καλά προετοιμασμένοι για να αντιμετωπίσετε τυχόν ανάλογες κρίσεις στο μέλλον;

Ας ευχηθούμε αρχικά, ότι δε θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουμε ανάλογες κρίσεις στο μέλλον. Ωστόσο, η πρόσφατη εμπειρία μας σίγουρα ήταν μια νέα προσθήκη στη γνώση και τη σοφία, που μας παρέχουν οι προκλήσεις της ζωής. Το βασικότερο μάθημα που πήραμε όλοι, είναι ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο. Σε δεύτερο χρόνο διαπιστώσαμε την αξία των οριζόντιων δεξιοτήτων, της ευελιξίας, της δημιουργικότητας, της κριτικής και συνδυαστικής σκέψης.

Ειδικότερα, οι εκπαιδευτικοί απέδειξαν τον πολλαπλό ρόλο τους. Υπήρξαν δίπλα στους μαθητές τους και το έζησαν μαζί, με υπομονή, κατανόηση και ενσυναίσθηση. Έμαθαν, ότι η γνώση μπορεί να μεταδοθεί με κάθε τρόπο, αρκεί να το οραματιστούμε και σίγουρα εξάντλησαν τις δυνατότητες της τεχνολογίας, για να επιτύχουν τον σκοπό τους.

Σημαντική παρακαταθήκη της εποχής της καραντίνας υπήρξε η εξοικείωση με τη χρήση της τεχνολογίας στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Ανεξάρτητα από την υποχρεωτική, καθολική εφαρμογή των τεχνολογικών μέσων στην περίπτωση της τηλεκπαίδευσης -που μακροχρόνια κούρασαν και εξάντλησαν μαθητές και εκπαιδευτικούς- η τεχνολογία αποτελεί ένα υπέροχο, βοηθητικό μέσο εκπαίδευσης.

Στο «ΔΕΣ» ανέκαθεν χρησιμοποιούσαμε την τεχνολογία στην τάξη. Οι δυνατότητες που παρέχει είναι άπειρες και σίγουρα είναι συμβατές με τις ανάγκες και τις προτιμήσεις της νέας γενιάς μαθητών.

Η υπέρμετρη χρήση της βέβαια δεν είναι ενδεδειγμένη, άλλα η αξιοποίηση της για την κατάργηση των ορίων και των συνόρων επιβάλλεται. Η καραντίνα έφερε την τεχνολογία σε όλες τις τάξεις και σε όλα τα σχολεία.

Η χρήση των τεχνολογικών μέσων εκσυγχρόνισε τα πιο συντηρητικά εκπαιδευτικά σχήματα και σίγουρα είναι πλέον μια δοκιμασμένη, ευέλικτη και έτοιμη προς αξιοποίηση μέθοδος διδασκαλίας, στην περίπτωση που υπάρξουν αντίστοιχες συνθήκες στο μέλλον.

Η φετινή σχολική χρονιά θα μπορούσε να θεωρηθεί φυσιολογική, δεδομένου ότι τα μαθήματα πραγματοποιούνται στο φυσικό χώρο τους, στις τάξεις;

Όπως σημείωσα και παραπάνω, τον περασμένο Σεπτέμβριο τα σχολεία υποδέχτηκαν μαθητές με διαφορετικής φύσεως κενά, ανάλογα την τάξη φοίτησης τους. Ο φυσικός χώρος της τάξης σίγουρα ήρθε να βοηθήσει στη διαδικασία αναπλήρωσης των γνωστικών κενών και να επαναφέρει τους μαθητές στη φυσιολογική τους ρουτίνα. Η φετινή χρονιά δεν είναι μια χρονιά, όπως οι περασμένες.

Είναι γεμάτη προκλήσεις καθώς δεν πρέπει να λάβουμε υπόψιν μόνο τις μαθησιακές ανάγκες άλλα και τις ψυχικές. Συσσωρευμένο στρες, αίσθημα ματαίωσης, δυσκολία προσαρμογής σε μαθησιακό και κοινωνικό επίπεδο είναι μόνο μερικά από τα προβλήματα, που αντιμετώπισαν οι μαθητές κατά την επάνοδο τους.

Το πρόγραμμα του σχολείου οφείλει να προβλέπει κάθε παράμετρο και να παράσχει μια ολοκληρωμένη πρόταση, ώστε ο φυσικός χώρος, η τάξη να γίνεται ταυτόσημη με τη φυσιολογικότητα.

Η συναισθηματική αγωγή είναι πιο απαραίτητη από ποτέ, η συναισθηματική προσέγγιση είναι, επίσης, πιο απαραίτητη από ποτέ, ο προσεκτικός σχεδιασμός και προγραμματισμός είναι αναγκαίος και σίγουρα ένα σχολείο που διατηρεί τις ισορροπίες στα πολλαπλά ζητούμενα της σύγχρονης εκπαίδευσης θεωρείται μοναδική λύση για τη φυσιολογικότητα.

Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος του σχολείου στην «επόμενη ημέρα» της πανδημίας;

Ο ρόλος του σχολείου ανέκαθεν υπήρξε καταλυτικός σε περιπτώσεις κοινωνικών, πολιτικών, ακόμα και οικονομικών κρίσεων. Είναι ο πιο πολύτιμος συνεργάτης της οικογένειας στην ανατροφή των παιδιών και σίγουρα είναι σημαντικός σύμμαχος στις περιόδους μεγάλων κρίσεων.

Το σχολείο πρέπει να αντιμετωπίσει την επόμενη ημέρα με σοβαρότητα και επαγγελματισμό. Άλλωστε, είναι ο χώρος, όπου οι μαθητές περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας τους και στον οποίο επέστρεψαν μετά τον μακρόχρονο εγκλεισμό στο σπίτι.

Στο «ΔΕΣ» την αμέσως επόμενη ημέρα δώσαμε έμφαση στις συναισθηματικές ανάγκες των μαθητών μας. Εστιάσαμε, στο να γίνουν όσο περισσότερα μαθήματα έξω, στη φύση, στη θάλασσα και στο βουνό.

Σχεδιάσαμε το πρόγραμμα «desescaping the 4walls» (απεγκλωβισμός από τους τέσσερις τοίχους) και επενδύσαμε στο να εκτονώσουμε την επιτακτική ανάγκη των παιδιών να βγουν έξω, ενώ παράλληλα δεν αμελήσαμε το εκπαιδευτικό στοιχείο, που ήταν επίσης απαραίτητο.

Μέρος του σχεδιασμού υπήρξε η πρόβλεψη για την αποκατάσταση της κοινωνικότητας και την ανακούφιση από την αίσθηση του εγκλεισμού.

Σε δεύτερο χρόνο προγραμματίσαμε τη φετινή χρονιά, λαμβάνοντας υπόψιν τόσο τους παιδαγωγικούς στόχους της, όσο και τις ανάγκες για συστηματική και αποτελεσματική, επαναληπτική παρέμβαση. Κατά τη φετινή χρονιά επουλώνουμε τις όποιες «πληγές» και αποκαθιστούμε την εμπιστοσύνη των μαθητών στους θεσμούς.

Εμπλουτίσαμε το πρόγραμμα μας μελετημένα, με δράσεις, επισκέψεις και δραστηριότητες που ενισχύουν την ψυχική ανάταση.

Συμπεριλάβαμε αρκετά καλλιτεχνικά προγράμματα στον προγραμματισμό, αναγνωρίζοντας τον θεραπευτικό ρόλο της τέχνης και την χρησιμοποιήσαμε σαν μέσο έκφρασης, που απελευθερώνει τη σκέψη και την ψυχή.

Προσθέσαμε επιπλέον ζωάκια στο «δυναμικό» μας, κατσικάκια και προβατάκια, ώστε να δώσουμε νέα ερεθίσματα ενασχόλησης και να κάνουμε τον περιβάλλοντα ανοιχτό χώρο μας ακόμα πιο ειδυλλιακό.

Το πιο σπουδαίο όμως, ανοίξαμε την αγκαλιά μας και δεχτήκαμε τους μαθητές μας με ευαισθησία και ενσυναίσθηση. Αυτήν τη στιγμή, έχουμε βρεθεί στο ευχάριστο σημείο να υποστηρίζουμε με βεβαιότητα, ότι ελαχιστοποιήσαμε τις συνέπειες της Covid-19 εποχής και δεν αφήσαμε το διάστημα του εγκλεισμού, να μας καθορίσει.

Διδαχτήκαμε πολλά, άλλα καταφέραμε να τα αφομοιώσουμε δημιουργικά, με αισιοδοξία και να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες.

Αυτός πιστεύω, πως ήταν ο ρόλος του σχολείου την επόμενη μέρα, να ακροαστεί, να αλλάξει σχήμα και να γίνει και πάλι το κατάλληλο δοχείο που χωρά τα παιδιά!

Με ποιους τρόπους θα πρέπει να σταθεί το σχολείο υποστηρικτικά στα παιδιά και τις οικογένειες τους;

Σταθερότητα, συνέπεια, ειλικρίνεια και αντοχή. Αυτά είναι τα βασικά στοιχεία για τη βάση που χρειάζεται, ώστε να γίνει το σχολείο υποστηρικτής παιδιών και ενηλίκων. Οι μαθητές χρειάζονται πιο ισχυρές κατευθύνσεις τώρα, παρότρυνση, εμψύχωση και διαβεβαίωση.

Από την άλλη πλευρά οι γονείς χρειάζονται συνεργασία και επικοινωνία, για να αισθανθούν ότι έχει ανακτηθεί ο έλεγχος στον εκπαιδευτικό κυρίως τομέα. Βασικό πλεονέκτημα σε αυτήν την προσπάθεια αποτελεί, το να υπάρχει ουσιαστική σχέση του σχολείου με τους μαθητές και τους γονείς. Να γνωρίζει σε βάθος τον κάθε μαθητή, τις ανάγκες του και να αναγνωρίζει τους προβληματισμούς του.

Καλύτερη προσέγγιση μπορεί να γίνει από ένα σχολείο, που δεν αριθμεί πολύ μεγάλο αριθμό μαθητών και που η επαφή με την κάθε οικογένεια είναι προσωπική. Αυτό υπήρξε μια σημαντική παράμετρος στο «ΔΕΣ» . Είμαστε ένα μικρό σχολείο και στις συνθήκες αυτές, αυτό απεδείχθη πιο σημαντικό από ποτέ!

Κάθε μαθητής μας είναι μοναδικός και ξεχωριστός και γνωρίζουμε την κατάλληλη προσέγγιση για τον ίδιο, άλλα υπάρχει και άμεση, προσωπική επαφή με την οικογένεια του.

Από την άλλη η εξειδίκευση μας στη βαθμίδα του δημοτικού, επίσης, υπήρξε σημαντικό όπλο. Γνωρίζουμε καλά την εκπαιδευτική ύλη και τις ψυχολογικές ανάγκες του δημοτικού και επικεντρωθήκαμε ακριβώς σε αυτό.

Άλλωστε κάθε ηλικία αντιμετώπισε διαφορετικούς προβληματισμούς σχετικά με τα γεγονότα και σίγουρα η επίλυση τους, μπορεί να γίνει μόνο βάσει των ιδιαίτερων συνθηκών αυτής της ηλικίας.

Το «ΔΕΣ» εκτός από τα προβλεπόμενα υγειονομικά πρωτόκολλα ποια άλλα μέτρα προστασίας εφαρμόζει;

Η φυσική θέση του σχολείου και ο σχεδιασμός των εκπαιδευτικών αιθουσών θα έλεγα ότι εξασφαλίζουν τα επιπλέον μέτρα προστασίας για τον Covid-19. Το «ΔΕΣ» διαθέτει έναν φυσικό περιβάλλοντα χώρο, τον οποίο διαρκώς αξιοποιούμε εκπαιδευτικά.

Αυτήν την εποχή όμως, αυτός ο χώρος συνέβαλε σημαντικά στους τρόπους πρόληψης και προστασίας.

Ο καθαρός αέρας, η αρμονία της φύσης και η έλλειψη αστικού θορύβου μας επέτρεψε να κάνουμε πολλά από τα μαθήματα της ημέρας έξω, τηρώντας αποστάσεις και κάνοντας αναζωογονητικά διαλείμματα μάσκας.

Τα διαλείμματα, επίσης, γίνονται σε διαφορετικά σημεία ανά τάξη και η ύπαρξη τριών γηπέδων βοήθησε, ώστε να κρατάμε διαχωρισμένες τις τάξεις με ασφάλεια και χωρίς περιορισμούς στην ψυχαγωγία των μαθητών.

Διαθέτουμε, επίσης, τάξεις διαμπερείς που αερίζονται διαρκώς και επαρκώς. Είναι μάλιστα εξοπλισμένες με αντιμικροβιακά πόμολα και αντιμικροβιακά πατάκια και είναι αυτόνομες, με ξεχωριστές τουαλέτες ανά τμήμα.

Η διάταξη αυτή επέτρεψε να υπάρχει η μέγιστη δυνατή «απομόνωση» του πληθυσμού σε μικρές ομάδες, ώστε να εξασφαλίζεται η μεγαλύτερη δυνατή ασφάλεια.

Φυσικά ακολουθούνται όλες οι οδηγίες του Υπουργείου σχετικά με τη σήμανση για την τήρηση αποστάσεων, την ύπαρξη «σταθμών» με αντισηπτικό υγρό και σίγουρα διαρκής καθαρισμός κατά τη διάρκεια της ημέρας, με κατάλληλα απολυμαντικά.

Επιπλέον, η ενημέρωση των γονέων σε κάθε περίπτωση θετικής επαφής είναι άμεση και σταθερή, διασφαλίζοντας έτσι την ατομική πρωτοβουλία για αποτελεσματικότερο έλεγχο.

Τι σχεδιάζει για το υπόλοιπο της χρονιάς και πώς προετοιμάζεται για την επόμενη;

Θέλουμε η φετινή χρονιά να λήξει εορταστικά και να μας φέρει κοντά σε παλαιότερες συνήθειες μας. Στο «ΔΕΣ» αγαπάμε τις γιορτές και τις ευκαιρίες να είμαστε ένα ανοιχτό σχολείο. Σχεδιάζουμε να ξεκινήσουμε δειλά την επαναφορά μας στο φυσιολογικό, εφόσον οι συνθήκες το επιτρέπουν.

Το εκπαιδευτικό και υποστηρικτικό προσωπικό μας είναι εμβολιασμένο και καθώς η πανδημία οδεύει να επικρατήσει σε πιο ήπια μορφή, σχεδιάζουμε να λήξουμε τη χρονιά όσο πιο παρεΐστικα γίνεται.

Για την επόμενη χρονιά, τα σχέδια μας είναι ακόμα πιο αισιόδοξα και οι σκέψεις μας για τον προγραμματισμό, είναι να περιέχει φρέσκες προτάσεις για δράσεις και αφορμές για κοινωνικές επαφές.

Ήρθε η ώρα να ολοκληρώσουμε την προσπάθεια που ξεκινήσαμε, για να αφήσουμε πίσω μας τη δύσκολη εποχή του covid-19 και να αναβιώσουμε τον κοινωνικό ρόλο του σχολείου. Ελπίζουμε, να συνεχίσουν τα πράγματα να οδεύουν θετικά και να έρθει η πολυπόθητη λήξη του συναγερμού.

Για ακόμη μια φορά κοιτάζουμε εκεί που θέλουμε να πάμε για να φτάσουμε όσο πιο μακριά γίνεται.

Μπίλη Κωνσταντάρα

Dr. Psych., Dipl. Paed

Ιδρύτρια και Διευθύνουσα Σύμβουλος ΔΕΣ- Διαδραστικού Ευρωπαϊκού Σχολείου