Μετάλλαξη Όμικρον: «Ζυγίζονται» τα δεδομένα για μεταδοτικότητα και επικινδυνότητα

Ενόσω η μία μετά την άλλη οι ευρωπαϊκές χώρες καταγράφουν τα πρώτα κρούσματα της νέας παραλλαγής -με τελευταίες τη Γαλλία και την Ελβετία- η ιατρός Αντζελίκ Κέτζι, πρόεδρος του Νοτιοαφρικανικού Ιατρικού Συλλόγου, έδωσε την πρώτη διαθέσιμη εικόνα για τη νοσηρότητα από την παραλλαγή Όμικρον.

Έχοντας αναλάβει τη θεραπεία και παρακολούθηση περίπου 30 νοσούντων που έχουν μολυνθεί από νέο στέλεχος, η ίδια επισήμανε ότι οι συγκεκριμένοι ασθενείς εμφάνισαν «ήπια συμπτώματα» και έχουν αναρρώσει χωρίς να χρειαστούν νοσοκομειακή νοσηλεία.

Μιλώντας στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP), η κορυφαία Νοτιοαφρικανή γιατρός ανέφερε πως οι νοσούντες εμφάνισαν ασυνήθιστα συμπτώματα και «αυτό που τους οδήγησε στο ιατρείο της στην Πρετόρια ήταν η αίσθηση υπερκόπωσης».

Η πλειονότητα των νοσούντων ήταν άνδρες κάτω των 40 ετών και λιγότεροι από τους μισούς ήταν εμβολιασμένοι. Εκτός από την υπερκόπωση, υπέφεραν από μυαλγίες, είχαν ξηρό βήχα ή «φαγούρα στον λαιμό» λέει η ίδια. Μόνο λίγοι είχαν χαμηλό πυρετό.

Η δρ. Κέτζι ενημέρωσε τις υγειονομικές αρχές στις 18 Νοεμβρίου για «μία κλινική εικόνα που δεν παραπέμπει στην μετάλλαξη Δέλτα», την κυρίαρχη παραλλαγή στη Νότια Αφρική.

Η ίδια επισημαίνει ότι επί του παρόντος γνωρίζουμε πολύ λίγα πράγματα για τη νέα αυτή μετάλλαξη, την οποία ο ΠΟΥ έχει χαρακτηρίσει «παραλλαγή ανησυχίας».

«Δεν λέω ότι δεν θα είναι μια σοβαρή νόσος, αλλά προς το παρόν, ακόμη και οι ασθενείς που είδαμε και δεν ήταν εμβολιασμένοι, είχαν ήπια συμπτώματα» δηλώνει, προσθέτοντας: «Είμαι πεπεισμένη ότι πολύς κόσμος στην Ευρώπη έχει μολυνθεί με αυτή την παραλλαγή, αλλά η συγκεκριμένη [παραλλαγή] εντοπίστηκε μόλις πρόσφατα γιατί δεν παρουσίαζε τα συμπτώματα της Δέλτα».

Στη Νότια Αφρική, περίπου τα τρία τέταρτα των κρουσμάτων κορωνοϊού που καταγράφηκαν πρόσφατα φέρουν την παραλλαγή Όμικρον.

ΠΟΥ: Ασαφές αν προκαλεί βαρύτερη νόσηση

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) επισημαίνει στην τελευταία ανακοίνωσή του σχετικά με την παραλλαγή Όμικρον πως δεν είναι ακόμη σαφές εάν είναι πιο μεταδοτική σε σύγκριση με τις άλλες ή εάν προκαλεί πιο σοβαρή νόσο.

«Τα προκαταρκτικά στοιχεία υποδηλώνουν ότι καταγράφονται αυξημένα ποσοστά νοσηλείας στη Νότια Αφρική, όμως αυτό μπορεί να οφείλεται στην αύξηση του συνολικού αριθμού των ανθρώπων που μολύνονται» και να μην είναι αποτέλεσμα της συγκεκριμένης μόλυνσης με την Όμικρον, υπογραμμίζεται στην ανακοίνωση που δόθηκε στη δημοσιότητα το βράδυ του Σαββάτου.

Ωστόσο, ο ΠΟΥ επαναλαμβάνει ότι τα πρώτα δεδομένα δείχνουν ότι ίσως να υπάρχει υψηλότερος κίνδυνος επαναλοίμωξης από τη συγκεκριμένη παραλλαγή.

Ο ΠΟΥ διαβεβαίωσε ότι συνεργάζεται με τεχνικούς εμπειρογνώμονες για να κατανοήσει τον πιθανό αντίκτυπο της παραλλαγής στα υπάρχοντα αντίμετρα, συμπεριλαμβανομένων και των εμβολίων.

«Επί του παρόντος, δεν υπάρχουν πληροφορίες που να υποδηλώνουν ότι τα συμπτώματα της Όμικρον είναι διαφορετικά από εκείνα των άλλων παραλλαγών» ανέφερε, εξηγώντας ότι τα πρώτα κρούσματα ήταν μεταξύ φοιτητών, δηλαδή ατόμων νεαρής ηλικίας που τείνουν να έχουν ηπιότερα συμπτώματα.

«Για να κατανοήσουμε το επίπεδο της σοβαρότητας της παραλλαγής Όμικρον θα χρειαστούν ημέρες, έως και αρκετές εβδομάδες» υπογράμμισε ο ΠΟΥ.

Τα τεστ PCR εξακολουθούν να ανιχνεύουν τη λοίμωξη με την παραλλαγή Όμικρον και βρίσκονται σε εξέλιξη μελέτες για να καθοριστεί εάν υπάρχει κάποια επίδραση στα τεστ αντιγόνου (rapid).

Σε επιφυλακή στην Ευρώπη και διεθνώς

Πολλές χώρες έχουν καταγράψει κρούσματα της παραλλαγής Όμικρον (B.1.1.529).

Στην Ευρώπη -η οποία ήδη «μάχεται» το τέταρτο πανδημικό κύμα που οδηγείται από τη μετάλλαξη Δέλτα- επιβεβαιωμένα κρούσματα του νέου στελέχους έχουν καταγραφεί μέχρι στιγμής σε Βρετανία, Γερμανία, Ιταλία, Τσεχία, Ολλανδία, Βέλγιο και Δανία.

Η Ελβετία και η Γαλλία προστέθηκαν το βράδυ της Κυριακής στον «χάρτη» γνωστοποιώντας πως έχουν εντοπίσει πιθανά κρούσματα της παραλλαγής.

Το υπουργείο Υγείας της Γαλλίας ανακοίνωσε ότι εντόπισε οκτώ πιθανά κρούσματα· πρόκειται για ασθενείς ήρθαν στη Γαλλία από την περιοχή της νότιας Αφρικής.

Παράλληλα, οι αρχές της Ελβετίας ανακοίνωσαν ότι εντόπισαν ένα «πιθανό πρώτο κρούσμα» της παραλλαγής Όμικρον στη χώρα σε έναν ταξιδιώτη που επέστρεψε από τη Νότια Αφρική περίπου πριν από μία εβδομάδα. Τις επόμενες ημέρες θα ολοκληρωθεί η ανάλυση του γονιδιώματος και θα εξακριβωθεί αν είναι όντως φορέας της νέας παραλλαγής, όπως και στην περίπτωση των κρουσμάτων στη Γαλλία.

H πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε σήμερα, Κυριακή, ότι οι ειδικοί δίνουν «μάχη με τον χρόνο» ώστε να αναλύσουν τη νέα παραλλαγή Όμικρον, καλώντας τους πολίτες να ακολουθούν τα μέτρα προστασίας ώστε να δώσουν στους επιστήμονες το περιθώριο που χρειάζονται για να αναλύσουν το νέο στέλεχος.

«Οι επιστήμονες και οι παρασκευαστές [εμβολίων] χρειάζονται δύο με τρεις εβδομάδες ώστε να έχουν μια πλήρη εικόνα των χαρακτηριστικών των μεταλλάξεων» της Όμικρον. Πρέπει να κερδίσουμε χρόνο» τόνισε, προτρέποντας όλους να εμβολιαστούν, να φορούν μάσκα και να τηρούν τις αποστάσεις.

Η ίδια υπογράμμισε ότι η σύμβαση που υπέγραψε φέτος το καλοκαίρι η Κομισιόν με την κοινοπραξία BioNTech/Pfizer για την παράδοση 1,8 δισ. δόσεων εμβολίου, περιλαμβάνει ρήτρα που αναφέρεται στην περίπτωση εμφάνισης παραλλαγής που δεν θα καλύπτεται από τα υπάρχοντα εμβόλια. Βάσει αυτής, οι εταιρείες δεσμεύονται ότι θα είναι σε θέση να προσαρμόσουν το εμβόλιό τους μέσα σε διάστημα 100 ημερών.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, εκτός από τη Νότια Αφρική και τη Μποτσουάνα, κρούσματα έχουν εντοπιστεί στο Ισραήλ -το οποίο και έκλεισε τα σύνορά του προς όλους τους ταξιδιώτες- την Αυστραλία, καθώς και το Χονγκ Κονγκ.

Υπ' ατμόν τελούν οι Ηνωμένες Πολιτείες, όπου μέχρι στιγμής δεν έχει καταγραφεί επιβεβαιωμένο κρούσμα, ωστόσο σύμφωνα και με τον κορυφαίο επιδημιολόγο Άντονι Φάουτσι είναι μάλλον ζήτημα χρόνου. Ο Αμερικανός πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν, πρόκειται να έχει συνάντηση στον Λευκό Οίκο με τα μέλη της ομάδας των ειδικών για την αντιμετώπιση της πανδημίας παρουσία του Άντονι Φάουτσι.

Εν τω μεταξύ, η Βρετανία ανακοίνωσε το βράδυ της Κυριακής ότι θα συγκαλέσει έκτακτη συνεδρίαση των υπουργών Υγείας της G7 αύριο, Δευτέρα, για να συζητηθούν οι εξελίξεις γύρω από τη νέα παραλλαγή Όμικρον.

Τι γνωρίζουμε σήμερα και πότε θα υπάρξουν σαφή δεδομένα

Οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Γιάννης Ντάνασης, Πάνος Μαλανδράκης και Θάνος Δημόπουλος (Πρύτανης ΕΚΠΑ) συνοψίζουν τα μέχρι στιγμής δεδομένα γύρω από την παραλλαγή Όμικρόν, η οποία έχει οδηγήσει σε παγκόσμιο συναγερμό με ιδιαίτερα σημαντικές υγειονομικές, αλλά και κοινωνικο-οικονομικές συνέπειες, με πολλές χώρες να επιβάλουν ταξιδιωτικές απαγορεύσεις και νέους περιορισμούς.

Το νέο στέλεχος ταυτοποιήθηκε για πρώτη φορά σε δείγματα ασθενών με Covid-19 που συλλέχθηκαν στις 11 Νοεμβρίου 2021 στη Μποτσουάνα, ενώ πολύ σύντομα ταυτοποιήθηκε και στη Νότια Αφρική καθώς και σε έναν εμβολιασμένο ταξιδιώτη που είχε επιστρέψει στο Χονγκ Κονγκ μετά από ταξίδι στη Νότια Αφρική κατά τα χρονικό διάστημα 22 Οκτωβρίου με 11 Νοεμβρίου 2021.

Το στέλεχος Β.1.1.529 ανιχνεύτηκε και σε άλλο ένα άτομο στο ξενοδοχείο όπου διέμενε σε καραντίνα ο ταξιδιώτης με τον οποίο ήρθε σε επαφή. Ακολούθως, νέες περιπτώσεις Covid-19 που οφείλονται στο νέο στέλεχος καταγράφηκαν στο Ισραήλ και στο Βέλγιο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το κρούσμα που εντοπίστηκε στο Βέλγιο δεν είχε εμβολιαστεί ούτε είχε προηγουμένως νοσήσει από Covid-19 και είχε ταξιδέψει μόνο στην Αίγυπτο και στην Τουρκία, ενώ εμφάνισε συμπτώματα 11 ημέρες μετά το ταξίδι στην Αίγυπτο μέσω Τουρκίας στις αρχές του Νοεμβρίου 2021. Το γεγονός εγείρει ανησυχίες σχετικά με την εξάπλωση του νέου στελέχους σε περισσότερες χώρες όχι μόνο της Αφρικής αλλά και άλλων ηπείρων.

Κρούσματα Covid-19 που οφείλονται στο νέο στέλεχος έχουν επίσης καταγραφεί σε Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία, Ιταλία.

Μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν δεδομένα που να υποδηλώνουν ότι η λοίμωξη με το νέο στέλεχος οδηγεί σε πιο σοβαρή συμπτωματολογία.

«Στέλεχος ανησυχίας»

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ονόμασε το νέο στέλεχος Β.1.1.529 «Όμικρον» και το χαρακτήρισε «στέλεχος ανησυχίας». Το νέο στέλεχος Β.1.1.529 εμφανίζει ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό προφίλ 32 μεταλλάξεων στα γονίδια της πρωτεΐνης-ακίδας S που χρησιμοποιεί ο ιός προκειμένου να εισβάλλει στα ανθρώπινα κύτταρα. Ο αριθμός και το είδος των μεταλλαγών προκαλούν προβληματισμό στη διεθνή επιστημονική κοινότητα.

Ο ιολόγος Tom Peacock από το Imperial College London σημειώνει ότι είναι το πρώτο στέλεχος του SARS-CoV-2 με δύο μεταλλαγές που κωδικοποιούν για τη θέση διάσπασης της φουρίνης στην πρωτεΐνη S, τις P681H και N679K. Αυτές οι μεταλλαγές, μαζί με τη H655Υ, σχετίζονται με βελτιωμένη ικανότητα του ιού να εισέρχεται στα ανθρώπινα κύτταρα και αυξημένο δυναμικό μετάδοσης, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι η μετάλλαξη P681H ανιχνεύεται και στο στέλεχος Δέλτα.

Επιπλέον, η διαγραφή nsp6 (Δ105-107) μπορεί να σχετίζεται με διαφυγή της φυσικής ανοσίας του ανθρώπου, καθώς οδηγεί σε ανταγωνισμό της δράσης των ιντερφερονών που έχουν αντι-ιική δράση, και επιπλέον μπορεί να σχετίζεται και με αυξημένη μεταδοτικότητα. Η συγκεκριμένη μετάλλαξη έχει ανιχνευτεί επίσης και στα στελέχη 'Αλφα, Βήτα, Γάμμα και Λάμδα.

Πέρα από τις μεταλλαγές που αφορούν την πρωτεΐνη S, υπάρχουν και άλλες ανησυχητικές μεταλλαγές στο στέλεχος Όμικρον όπως οι R203K και G204R που αφορούν το νουκλεοκαψίδιο, που σχετίζονται με αυξημένη λοιμογονικότητα και έχουν επίσης ανιχνευτεί στα στελέχη 'Αλφα, Γάμμα και Λάμδα. Οι μεταλλάξεις που ανιχνεύτηκαν στο νέο στέλεχος Όμικρον μπορεί επίσης να αυξάνουν τον κίνδυνο επαναλοίμωξης, διαφυγής της προστασίας που προσφέρει ο εμβολιασμός, καθώς και μειωμένης αποτελεσματικότητας των θεραπειών με μονοκλωνικά αντισώματα έναντι του SARS-CoV-2. Ωστόσο, περαιτέρω έρευνα είναι αναγκαία για να καθοριστεί το ακριβές επίπεδο κινδύνου.

Eπικρατεί του στελέχους Δέλτα στη Νότια Αφρική

Ιδιαίτερα ανησυχητικά είναι τα επιδημιολογικά στοιχεία από τα δεδομένα αλληλούχισης του γονιδιώματος του SARS-CoV-2 στα κρούσματα της Νότιας Αφρικής, όπου φαίνεται ότι το νέο στέλεχος Β.1.1.529 επικρατεί του στελέχους Δέλτα. Πρόσφατες συρροές κρουσμάτων COVID-19 σε περιοχές της Νότιας Αφρικής αποδίδονται σχεδόν εξ' ολοκλήρου στο νέο στέλεχος Όμικρον.

Λαμβάνοντας όλα τα ανωτέρω υπόψη, επιδημιολογικά μοντέλα εκτίμησης κινδύνου προβλέπουν ότι το στέλεχος Όμικρον έχει σαφές πλεονέκτημα ταχείας επικράτησης έναντι του στελέχους Δέλτα.

Όσον αφορά στη διάγνωση του νέου στελέχους Όμικρον, είναι δυνατή η ταχεία ανίχνευση με την υπάρχουσα τεχνολογία αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης (PCR) και το S-gene dropout test πριν ακολουθήσει η επιβεβαίωση με την αλληλούχιση του γονιδιώματος του ιού που απαιτεί περισσότερο χρόνο.

Οι εταιρείες Pfizer, Moderna και Novavax έχουν ήδη ανακοινώσει ότι εργάζονται ταχύτατα ώστε να εξακριβώσουν αφενός την αποτελεσματικότητα των εμβολίων τους απέναντι στο νέο στέλεχος Όμικρον και αφετέρου να τα προσαρμόσουν κατάλληλα ώστε να προσφέρουν ισχυρή προστασία έναντι του νέου στελέχους.

Συμπερασματικά, το νέο στέλεχος Όμικρον του SARS-CoV-2 εγείρει σοβαρές ανησυχίες ως προς το δυναμικό μετάδοσης, επαναλοίμωξης καθώς και διαφυγής της προστασίας που προσφέρουν τα εμβόλια. Σαφή δεδομένα σε σχέση με τα ανωτέρω θα είναι διαθέσιμα εντός των επομένων τεσσάρων εβδομάδων, αναφέρουν οι καθηγητές του ΕΚΠΑ.

Σε αυτό το πλαίσιο, προσθέτουν, κρίνεται ακόμα πιο αναγκαίος ο εμβολιασμός με την τρίτη αναμνηστική δόση για την επίτευξη της μέγιστης προστασίας από τη σοβαρή νόσο Covid-19, καθώς και η συνεχής επαγρύπνηση για τον έγκαιρο εντοπισμό και απομόνωση των κρουσμάτων προκειμένου να ανακοπεί η αλυσίδα μετάδοσης. Επιπλέον, σημειώνουν, η αύξηση των εμβολιασμών στις αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα των ανεπτυγμένων κρατών και των διεθνών οργανισμών.

Η πλειοψηφία των ειδικών σημειώνει ότι ακόμα και στην πιθανότητα επιβεβαίωσης των πλέον δυσμενών σεναρίων, δεν θα επιστρέψουμε στην αρχική κατάσταση της πανδημίας.