Τα κρούσματα της Όμικρον «κυκλώνουν» τη χώρα μας - Τι γνωρίζουμε για την «ανησυχητική» μετάλλαξη

Στην Ευρώπη -η οποία ήδη «μάχεται» το τέταρτο πανδημικό κύμα που οδηγείται από τη μετάλλαξη Δέλτα και επιβάλλονται νέα περιοριστικά μέτρα έως και καθολικά lockdown εν όψει Χριστουγέννων-, η παραλλαγή Όμικρον (B.1.1.529) έχει «εμφανιστεί» μέχρι στιγμής σε Βρετανία, Γερμανία, Ιταλία, Τσεχία, Ολλανδία και Βέλγιο και πιθανώς στη Δανία.

Ένα πρώτο ύποπτο κρούσμα εντοπίστηκε και στην περιοχή του Τιρόλου στην Αυστρία, με τις Αρχές να αναμένουν τα αποτελέσματα των εξετάσεων.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, εκτός από τη Νότια Αφρική και τη Μποτσουάνα, κρούσματα εντοπίστηκαν και στο Χονγκ Κονγκ, το Ισραήλ και την Αυστραλία, η οποία ανακοίνωσε σήμερα, Κυριακή, ότι εντοπίστηκαν δύο κρούσματα του παραλλαγμένου στελέχους σε δύο ταξιδιώτες που έφτασαν στο Σίδνεϊ από το νότιο τμήμα της Αφρικής.

Αλλά και οι χώρες που δεν έχουν εντοπίσει ακόμη κρούσματά της, θεωρείται «ζήτημα ωρών», να γίνει αυτό: πως είπε σήμερα ο υπουργός Υγείας της Γαλλίας, η νέα παραλλαγή Όμικρον του κορωνοϊού πιθανόν να κυκλοφορεί ήδη στη χώρα, προσθέτοντας ότι η κυβέρνηση αυστηροποιεί τους περιορισμούς για να περιορίσει την εξάπλωσή του.

«Δεν έχει ακόμη εντοπιστεί, αλλά είναι ζήτημα ωρών», είπε στους δημοσιογράφους ο Ολιβιέ Βεράν σε ένα εμβολιαστικό κέντρο στο Παρίσι.

Νέα μέτρα και επέκταση του εμβολιαστικού προγράμματος στη Βρετανία

Αλλά και ο Βρετανός υπουργός Υγείας Σάτζιντ Τζάβιντ δήλωσε σήμερα ότι αναμένει να λάβει προσεχώς εισήγηση για το αν η κυβέρνηση μπορεί να επεκτείνει το πρόγραμμα εμβολιασμού με την αναμνηστική δόση κατά του κορωνοϊού ώστε να προσπαθήσει να αποδυναμώσει τις επιπτώσεις της νέας παραλλαγής Όμικρον.

Η κυβέρνηση ανακοίνωσε χθες νέα μέτρα σε μια προσπάθεια ανάσχεσης της εξάπλωσης της Όμικρον αυστηροποιώντας τους κανονισμούς για όσους φθάνουν στη Βρετανία και επιβάλλοντας τη χρήση μάσκας σε καταστήματα και μέσα μαζικής μεταφοράς στην Αγγλία.

Αλλά υπουργοί θέλουν επίσης να προωθήσουν και την χορήγηση της αναμνηστικής δόσης του εμβολίου λέγοντας ότι ακόμη και αν τα εμβόλια αποδειχτούν λιγότερο αποτελεσματικά απέναντι στην παραλλαγή Όμικρον θα προσφέρουν μεγαλύτερη προστασία απέναντί της και θα μειώνουν τον αριθμό των νοσηλειών και των θανάτων.

Νωρίτερα αυτόν τον μήνα η Βρετανία διεύρυνε τις κατηγορίες όσων μπορούν να λάβουν την αναμνηστική δόση περιλαμβάνοντας και άτομα από 40 ετών και άνω και ανακοίνωσε επίσης ότι τα παιδιά 16 και 17 ετών θα μπορούν να λάβουν την δεύτερη δόση έπειτα από σύσταση της Επιτροπής.

Η Βρετανία έχει ήδη δύο επιβεβαιωμένα κρούσματα της παραλλαγής Όμικρον και ο Τζάβιντ είπε ότι τα νέα μέτρα χρειάζονται για να κερδίσουν χρόνο οι ειδικοί ώστε να μπορέσουν να κατανοήσουν περισσότερο την Όμικρον, η οποία δεν είναι ακόμη σαφές αν καθιστά λιγότερο αποτελεσματικά τα εμβόλια.

Τι γνωρίζουμε σήμερα για τη μετάλλαξη Όμικρον

Οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Γιάννης Ντάνασης, Πάνος Μαλανδράκης και Θάνος Δημόπουλος (Πρύτανης ΕΚΠΑ) συνοψίζουν τα νεότερα δεδομένα.

Το νέο στέλεχος ταυτοποιήθηκε για πρώτη φορά σε δείγματα ασθενών με COVID-19 που συλλέχθηκαν στις 11 Νοεμβρίου 2021 στη Μποτσουάνα, ενώ πολύ σύντομα ταυτοποιήθηκε και στη Νότια Αφρική καθώς και σε έναν εμβολιασμένο ταξιδιώτη που είχε επιστρέψει στο Χονγκ Κονγκ μετά από ταξίδι στη Νότια Αφρική κατά τα χρονικό διάστημα 22 Οκτωβρίου με 11 Νοεμβρίου 2021. Το στέλεχος Β.1.1.529 ανιχνεύτηκε και σε άλλο ένα άτομο στο ξενοδοχείο όπου διέμενε σε καραντίνα ο ταξιδιώτης με τον οποίο ήρθε σε επαφή. Ακολούθως, νέες περιπτώσεις COVID-19 που οφείλονται στο νέο στέλεχος καταγράφηκαν στο Ισραήλ και στο Βέλγιο. Αξίζει να σημειωθεί ότι το κρούσμα που εντοπίστηκε στο Βέλγιο δεν είχε εμβολιαστεί ούτε είχε προηγουμένως νοσήσει από COVID-19 και είχε ταξιδέψει μόνο στην Αίγυπτο και στην Τουρκία, ενώ εμφάνισε συμπτώματα 11 ημέρες μετά το ταξίδι στην Αίγυπτο μέσω Τουρκίας στις αρχές του Νοεμβρίου 2021. Το γεγονός εγείρει ανησυχίες σχετικά με την εξάπλωση του νέου στελέχους σε περισσότερες χώρες όχι μόνο της Αφρικής αλλά και άλλων ηπείρων. Κρούσματα COVID-19 που οφείλονται στο νέο στέλεχος έχουν επίσης καταγραφεί σε Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία, Ιταλία. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν δεδομένα που να υποδηλώνουν ότι η λοίμωξη με το νέο στέλεχος οδηγεί σε πιο σοβαρή συμπτωματολογία.

«Στέλεχος ανησυχίας»

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ονόμασε το νέο στέλεχος Β.1.1.529 «Όμικρον» και το χαρακτήρισε «στέλεχος ανησυχίας». Το νέο στέλεχος Β.1.1.529 εμφανίζει ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό προφίλ 32 μεταλλάξεων στα γονίδια της πρωτεΐνης - ακίδας S που χρησιμοποιεί ο ιός προκειμένου να εισβάλλει στα ανθρώπινα κύτταρα. Ο αριθμός και το είδος των μεταλλαγών προκαλούν προβληματισμό στη διεθνή επιστημονική κοινότητα.

Ο ιολόγος Tom Peacock από το Imperial College London σημειώνει ότι είναι το πρώτο στέλεχος του SARS-CoV-2 με δύο μεταλλαγές που κωδικοποιούν για τη θέση διάσπασης της φουρίνης στην πρωτεΐνη S, τις P681H και N679K. Αυτές οι μεταλλαγές, μαζί με τη H655Υ, σχετίζονται με βελτιωμένη ικανότητα του ιού να εισέρχεται στα ανθρώπινα κύτταρα και αυξημένο δυναμικό μετάδοσης, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι η μετάλλαξη P681H ανιχνεύεται και στο στέλεχος Δέλτα. Επιπλέον, η διαγραφή nsp6 (Δ105-107) μπορεί να σχετίζεται με διαφυγή της φυσικής ανοσίας του ανθρώπου, καθώς οδηγεί σε ανταγωνισμό της δράσης των ιντερφερονών που έχουν αντι-ιική δράση, και επιπλέον μπορεί να σχετίζεται και με αυξημένη μεταδοτικότητα. Η συγκεκριμένη μετάλλαξη έχει ανιχνευτεί επίσης και στα στελέχη 'Αλφα, Βήτα, Γάμμα και Λάμδα.

Πέρα από τις μεταλλαγές που αφορούν την πρωτεΐνη S, υπάρχουν και άλλες ανησυχητικές μεταλλαγές στο στέλεχος Όμικρον όπως οι R203K και G204R που αφορούν το νουκλεοκαψίδιο, που σχετίζονται με αυξημένη λοιμογονικότητα και έχουν επίσης ανιχνευτεί στα στελέχη 'Αλφα, Γάμμα και Λάμδα. Οι μεταλλάξεις που ανιχνεύτηκαν στο νέο στέλεχος Όμικρον μπορεί επίσης να αυξάνουν τον κίνδυνο επαναλοίμωξης, διαφυγής της προστασίας που προσφέρει ο εμβολιασμός καθώς και μειωμένης αποτελεσματικότητας των θεραπειών με μονοκλωνικά αντισώματα έναντι του SARS-CoV-2. Ωστόσο, περαιτέρω έρευνα είναι αναγκαία για να καθοριστεί το ακριβές επίπεδο κινδύνου.

Ιδιαίτερα ανησυχητικά είναι τα επιδημιολογικά στοιχεία από τα δεδομένα αλληλούχισης του γονιδιώματος του SARS-CoV-2 στα κρούσματα της Νότιας Αφρικής, όπου φαίνεται ότι το νέο στέλεχος Β.1.1.529 επικρατεί του στελέχους δέλτα. Πρόσφατες συρροές κρουσμάτων COVID-19 σε περιοχές της Νότιας Αφρικής αποδίδονται σχεδόν εξ' ολοκλήρου στο νέο στέλεχος Όμικρον. Λαμβάνοντας όλα τα ανωτέρω υπόψη, επιδημιολογικά μοντέλα εκτίμησης κινδύνου προβλέπουν ότι το στέλεχος Όμικρον έχει σαφές πλεονέκτημα ταχείας επικράτησης έναντι του στελέχους Δέλτα.

Όσον αφορά στη διάγνωση του νέου στελέχους Όμικρον, είναι δυνατή η ταχεία ανίχνευση με την υπάρχουσα τεχνολογία αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης (PCR) και το S-gene dropout test πριν ακολουθήσει η επιβεβαίωση με την αλληλούχιση του γονιδιώματος του ιού που απαιτεί περισσότερο χρόνο.

Οι εταιρείες Pfizer, Moderna και Novavax έχουν ήδη ανακοινώσει ότι εργάζονται ταχύτατα ώστε να εξακριβώσουν αφενός την αποτελεσματικότητα των εμβολίων τους απέναντι στο νέο στέλεχος Όμικρον και αφετέρου να τα προσαρμόσουν κατάλληλα ώστε να προσφέρουν ισχυρή προστασία έναντι του νέου στελέχους.

Συμπερασματικά, το νέο στέλεχος Όμικρον του SARS-CoV-2 εγείρει σοβαρές ανησυχίες ως προς το δυναμικό μετάδοσης, επαναλοίμωξης καθώς και διαφυγής της προστασίας που προσφέρουν τα εμβόλια. Σαφή δεδομένα σε σχέση με τα ανωτέρω θα είναι διαθέσιμα εντός των επομένων τεσσάρων εβδομάδων, αναφέρουν οι Καθηγητές του ΕΚΠΑ. Σε αυτό το πλαίσιο, προσθέτουν, κρίνεται ακόμα πιο αναγκαίος ο εμβολιασμός με την τρίτη αναμνηστική δόση για την επίτευξη της μέγιστης προστασίας από τη σοβαρή νόσο COVID-19, καθώς και η συνεχής επαγρύπνηση για τον έγκαιρο εντοπισμό και απομόνωση των κρουσμάτων προκειμένου να ανακοπεί η αλυσίδα μετάδοσης. Επιπλέον, σημειώνουν, η αύξηση των εμβολιασμών στις αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα των ανεπτυγμένων κρατών και των διεθνών οργανισμών.

Η πλειοψηφία των ειδικών σημειώνει ότι ακόμα και στην πιθανότητα επιβεβαίωσης των πλέον δυσμενών σεναρίων, δεν θα επιστρέψουμε στην αρχική κατάσταση της πανδημίας.