Η ψυχική υγεία στην πρώτη γραμμή των παρεμβάσεων του υπουργείου Υγείας την περίοδο της πανδημίας

Την ώρα που το 4ο πανδημικό κύμα επελαύνει δραματικά στη χώρα μας, με τα κρούσματα, να κυμαίνονται μεταξύ 6.000 και7.000, 30 με 50 περίπου θανάτους καθημερινά, και τριψήφιο αριθμό διασωληνωμένων, το μεγαλύτερο ίσως αποτύπωμα αυτής της σοβαρής υγειονομικής κρίσης που βιώνουμε εδώ και 20 μήνες, είναι το αποτύπωμα στην ψυχική υγεία.

Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν πληγεί σε ψυχικό επίπεδο, είτε συνεπεία των απωλειών και των νοσηλειών που βίωσαν και εξακολουθούν να βιώνουν, είτε συνεπεία του φόβου του πρωτοφανούς αυτού ιού, είτε λόγω των αλλαγών που επέφερε η πανδημία στην οικονομία, την κοινωνία και την αγορά εργασίας. Υπάρχει άραγε κανείς που πιστεύει ότι η σοβαρή αυτή υγειονομική κρίση δεν τον άγγιξε σε κάποιο πεδίο;

Δεν είναι τυχαίο μάλιστα, που ο τίτλος της φετινής Παγκόσμιας Ημέρα Ψυχικής Υγείας- που γιορτάστηκε στις 10 Οκτωβρίου- ήταν «Η Ψυχική Υγεία σε ένα κόσμο ανισοτήτων».

Όπως είχε αναφέρει στο CNN Greece, ο πρόεδρος της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας καθηγητής Ψυχιατρικής στο ΑΠΘ κ. Παντελεήμων Βασίλειος Μποζίκας, η σοβαρή υγειονομική κρίση μεγάλωσε τις ανισότητες, καθώς πολλοί άνθρωποι έχασαν τη δουλειά τους εξαιτίας των περιοριστικών μέτρων που επέβαλλε η πανδημία, ενώ φάνηκε ότι οι γυναίκες και τα παιδιά, επιβαρύνθηκαν περισσότερο και ήταν οι αδύναμοι κρίκοι. Αναφορικά με τις αυτοκτονίες, σύμφωνα με τον καθηγητή Μποζίκα, σημειώθηκε αύξηση των αυτοκτονιών, με την έννοια του ιδεασμού.

«Δυστυχώς, τώρα βλέπουμε τα αποτελέσματα των αλλεπάλληλων απαγορευτικών και περιοριστικών μέτρων, όπως αύξηση της βίας και της εγκληματικότητας, αύξηση του θυμού, πίεση ψυχολογική, αύξηση ενδοοικογενειακής βίας, και περιστατικά ανισότητας», είχε αναφέρει στο CNN Greece ο καθηγητής Μποζίκας, προσθέτοντας, ότι «ένα αρνητικό φαινόμενο δυστυχώς που διαπιστώνουμε, είναι ότι άνθρωποι που υπέστησαν την ενδοοικογενειακή βία, δεν αναζήτησαν στήριξη, ενώ δεν έγινε και η σχετική διάγνωση».

Οι γυναίκες και τα παιδιά έχουν πληγεί περισσότερο από ψυχικές διαταραχές υγείας κατά τη διάρκεια της πανδημίας σύμφωνα με το Δείκτη Ψυχικής Υγείας Headway 2023. Ειδικότερα:

Το 83% των γυναικών αναφέρουν ότι η πανδημία επηρεάζει αρνητικά την ψυχική τους υγεία σε σύγκριση με το 36% των ανδρών.

Το 20% του πληθυσμού σε εργάσιμη ηλικία εμφανίζει μορφές ψυχικών διαταραχών σε κάποια στιγμή της ζωής του.

Ένα στα τρία παιδιά που εγκαταλείπουν το σχολείο πάσχουν επίσης από κάποια ψυχική νόσο.

Και αυτές τις ανισότητες, θα κληθεί να διαχειριστεί την επόμενη ημέρα η κυβέρνηση, το υπουργείο Υγείας, η επιστημονική κοινότητα αλλά και ο καθένας από εμάς τελικά.

Η υφυπουργός Υγείας, υπεύθυνη σε θέματα ψυχικής Υγείας κυρία Ζωή Ράπτη, βρίσκεται νυχθημερόν στην πρώτη γραμμή, με στόχο όπως αναφέρει στο CNN Greece, να στηρίξει μέσα από μία σειρά δράσεων και πολιτικών, καθολικά τους πολίτες, που βρίσκονται σε κρίση και αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας. Ήδη το υπουργείο Υγείας, από την πρώτη στιγμή που ξέσπασε η πανδημία, δημιούργησε μία τηλεφωνική Γραμμή Ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, 10306, προκειμένου να στηρίξει επιβαρυμένα περιστατικά, ενώ όλες οι ενέργειες που αφορούν στην στήριξη και ενδυνάμωση των πολιτών, αλλά και του υγειονομικού προσωπικού, παρατείνονται για έξι επιπλέον μήνες.

Μία από αυτές, είναι το «Πρόγραμμα Ψυχολογικής Υποστήριξης» του υπουργείου Υγείας, και αφορά νοσούντες από κορωνοϊό, τις οικογένειές τους αλλά και το υγειονομικό προσωπικό, που βρέθηκε στην πρώτη γραμμή από την έναρξη της πανδημίας. Το πρόγραμμα αυτό, υλοποιείται σε συνεργασία με τις Υγειονομικές Περιφέρειες, τα νοσοκομεία, τις Κλινικές COVID και τις μονάδες ψυχικής υγείας.

Όσον αφορά στην Τηλεφωνική Γραμμή Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης, αυτή θα λειτουργεί επ’ αόριστον.

Ταυτόχρονα, έχει ξεκινήσει μία ενδιαφέρουσα ενέργεια, όπου κινητές μονάδες στελεχωμένες από ψυχιάτρους και ψυχολόγους, θα βρίσκονται σε περιοχές της χώρας, στις οποίες δεν υπάρχει άμεση πρόσβαση σε δημόσια δομή, Πρωτοβάθμια, ή Δευτεροβάθμια, παρέχοντας πλήρη υποστήριξη. Πρόκειται για 10 κινητές μονάδες προς το παρόν, οι οποίες είναι συνδεδεμένες με δημόσια νοσηλευτήρια. Ήδη, λειτουργούν Κινητές Μονάδες στον Έβρο, στην Κρήτη, καθώς και σε κάποια μικρά νησιά μας, και επίκειται ενίσχυσή τους σε απομακρυσμένες περιοχές της χώρας μας.

Η κυρία Ράπτη μας θυμίζει ότι μεσούσης της πανδημίας, αυξήθηκε ο κρατικός προϋπολογισμός για την ψυχική υγεία κατά 62%, ενώ θεσμοθετήθηκε και η εξειδίκευση νοσηλευτών σε θέματα ψυχικής υγείας. Ήδη, 215 νοσηλευτές στο ΕΣΥ σήμερα, είναι απόλυτα εξειδικευμένοι σε θέματα ψυχικής υγείας, γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό. Μην ξεχνάμε, τις ατελείωτες ώρες που περνούν μόνοι τους οι νοσηλευόμενοι ασθενείς με COVID, αλλά και οι συγγενείς τους και οι άνθρωποι αυτοί, είναι επιτακτική ανάγκη, να νοιώσουν συμπαράσταση, φροντίδα και να κτίσουν ξανά την ανθεκτικότητά τους.

Επίσης, τον τελευταίο χρόνο, πραγματοποιήθηκαν 66 προσλήψεις ψυχιάτρων και ψυχολόγων σε ψυχιατρικά νοσοκομεία και κοινοτικές δομές. Παράλληλα, σύμφωνα με την υφυπουργό Υγείας, αυξήσαμε την χρηματοδότηση κατά 62%, ενισχύσαμε με προσλήψεις ψυχιάτρων τις υπάρχουσες δομές ψυχικής υγείας της χώρας και τις δομές για την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων, χρηματοδοτούμε τις ΚοιΣΠΕ, αναφορικά με την κοινωνική επανένταξη των ψυχικά ασθενών, συστήσαμε κέντρα για την πρόληψη των ψυχικών διαταραχών, ειδικά των εφήβων και νέων ανθρώπων όπως τις μονάδες για την έγκαιρη παρέμβαση στην ψύχωση.

Η τελευταία παρέμβαση ειδικότερα, είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα σύμφωνα με την υφυπουργό. Πρόκειται για δύο δομές έγκαιρης παρέμβασης αναφορικά με το πρόβλημα της ψύχωσης σε παιδιά. Οι δομές αυτές βρίσκονται στην τελική ευθεία και μάλιστα σε συνεργασία με δύο ψυχιατρικά νοσοκομεία. Όπως σημειώνει δε χαρακτηριστικά η υφυπουργός Υγείας, σήμερα στην Ελλάδα είναι διαγνωσμένα με ψύχωση γύρω στα 3.200 παιδιά.

Την ίδια ώρα, εκπονείται ο ψηφιακός χάρτης, ο οποίος θα καταγράφει όλες τις δομές ψυχικής και ψυχιατρικής υγείας στη χώρα. Η κυρία Ράπτη, εκτιμά ότι ο ψηφιακός αυτός χάρτης, θα είναι έτοιμος στο τέλος του χρόνου.

Επίσης, σύμφωνα με την υφυπουργό, άλλες δράσεις που αναπτύσσονται είναι οι εξής:

-αναπτύσσουμε Δίκτυο Τηλεψυχιατρικής, ώστε να παρέχουμε ψυχιατρικές υπηρεσίες και ψυχοκοινωνική υποστήριξη, σε όλη την χώρα. Στην ανάπτυξή του συνέβαλαν οι συνθήκες της πανδημίας. Ήδη, λειτουργούμε Μονάδα Τηλεψυχιατρικής στο Καστελόριζο και τη Σύμη, με προοπτική ανάπτυξης στις λοιπές απομακρυσμένες περιοχές της χώρες, ορεινές και νησιωτικές.

-Δημιουργούμε δομές και δράσεις στην Κοινότητα για την ψυχοκοινωνική υποστήριξη του γενικού πληθυσμού και των ευάλωτων ομάδων.

Στο σχεδιασμό μας έχουμε μεριμνήσει ειδικά για τα παιδιά, και τους ηλικιωμένους μας, με τη δημιουργία Κέντρων Ημέρας και στεγαστικών δομών για την υποστήριξη της ψυχικής τους υγείας, δομές για τον αυτισμό, την άνοια, καθώς και την ανάπτυξη ψυχογηριατρικών υπηρεσιών.

-Νομοθετήσαμε τη Σύσταση Κέντρων Ψυχικής Υγείας εντός ΑΕΙ για την ψυχοκοινωνική υποστήριξη φοιτητών.

-Προς αυτό το σκοπό, ιδρύουμε, άμεσα, Κέντρο Ημέρας στο «ΠΑΔΑ», σε συνεργασία με το Τμήμα Διοικητικών, Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου, με στόχο την ψυχολογική υποστήριξη των φοιτητών που βρίσκονται σε αυξημένη πίεση λόγω της πανδημίας, της ανησυχίας τους για το μέλλον και των ακαδημαϊκών τους υποχρεώσεων.

-Εντάξαμε για πρώτη φορά τους ΚοιΣΠΕ στον τακτικό προϋπολογισμό, για την υποστήριξη της επανένταξης των ψυχικά πασχόντων στην κοινωνία.

Και φυσικά, μην ξεχνάμε τα ψηφιακά εργαλεία ψυχοκοινωνικής υποστήριξης μέσω Διαδικτύου που έχουμε στη διάθεσή μας, σημειώνει η κυρία Ράπτη, προσθέτοντας ότι ένα σημαντικό βήμα που έγινε το διάστημα αυτό και νοιώθουμε όλοι υπερήφανοι, είναι η ψηφιακή μεταρρύθμιση, μία πραγματική επανάσταση η οποία μας βοήθησε αποτελεσματικά όλους και θα μας βοηθήσει και στο μέλλον.

Και συνεχίζει η κυρία Ράπτη:

«Προβλέπουμε την αξιοποίηση χρηματοδοτικών εργαλείων, του τρέχοντος ΕΣΠΑ (2014 – 2020) όσο και από τη νέα προγραμματική περίοδο (2021 – 2027), καθώς και από το Ταμείο Ανάκαμψης για την χρηματοδότηση πρωτογενών δράσεων και την ενίσχυση των δομών και υπηρεσιών υποστήριξης της ψυχικής υγείας και της απεξάρτησης των παιδιών και εφήβων.

-Υπογράψαμε Μνημόνιο Συνεργασίας με το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), σε συνεργασία με το “Child Mind Institute” της Νέας Υόρκης, για την ανάπτυξη 5ετούς επιστημονικού προγράμματος για την προαγωγή της ψυχικής υγείας των παιδιών και εφήβων, με τη δημιουργία ολοκληρωμένου Εθνικού Δικτύου Αναφοράς για το παιδί, σε όλη την Επικράτεια.

-Έχουμε προχωρήσει σε συνεργασίες με εθνικούς και διεθνείς φορείς, όπως ο Π.Ο.Υ., η UNICEF, και άλλα Υπουργεία, με στόχο την ενίσχυση της ψυχικής υγείας του γενικού πληθυσμού, των παιδιών και των οικογενειών της χώρας μας και συνεργασίες για την ανάπτυξη υπηρεσιών για ειδικές διαταραχές, όπως η διαταραχές πρόληψης τροφής».

Στις προσπάθειές μας αυτές, στέκεται αρωγός ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας που έχει θέσει την Ψυχική Υγεία ως έναν από τους τέσσερις πυλώνες της πολιτικής του για την περίοδο 2020-2025, τονίζει η υφυπουργός Υγείας και προσθέτει: «Γι’ αυτό και δημιουργήσαμε εδώ, στην Αθήνα, την έδρα του Γραφείου του Π.Ο.Υ. για την Ποιότητα της Υγειονομικής Περίθαλψης και Ασφάλειας των Ασθενών.

Πραγματοποιήσαμε, από κοινού με τον Π.Ο.Υ. Ευρώπης, αξιολόγηση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας στη χώρα μας που οδήγησε στη σύσταση της «Εθνικής Επιτροπής για την Ψυχική Υγεία», με σκοπό την εκπόνηση του «Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Ψυχική Υγεία 2021-2030».

Και καταλήγει η υφυπουργός, λέγοντας:

«Η πανδημία έχει προκαλέσει αναταραχές στα συστήματα υγείας παγκοσμίως, αλλά μπορεί να αποτελέσει έναυσμα για να γίνουν απαραίτητες υγειονομικές, ψηφιακές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές αλλαγές, καθώς οι χώρες προσπαθούν να ανακάμψουν από την κρίση.

Η συνεργασία εθνικών και διεθνών, δημόσιων και ιδιωτικών φορέων, εταιρειών, συλλόγων και η αλληλεγγύη προσφέρουν τον πιο ασφαλή δρόμο για την έξοδο από αυτή την κρίση, με την ανοικοδόμηση υγιών και πιο ισότιμων κοινωνιών.

Όραμά μας είναι, με τη βέλτιστη αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων, η δημιουργία ολοκληρωμένων συστημάτων ψυχικής υγείας στη χώρα μας, με υπηρεσίες ανθρωποκεντρικές, υψηλής ποιότητας, παρεχόμενες στην Κοινότητα, με ίση πρόσβαση σε όλους χωρίς κανένα κοινωνικό αποκλεισμό.

Μότο μας είναι:

«Δεν αφήνουμε κανέναν μόνο του, δεν αφήνουμε κανέναν πίσω!»