Καθηγ. Γ. Κυριόπουλος: Η πανδημία ανέδειξε το ψυχροπολεμικό κλίμα της εποχής μας

Την ανάγκη συγκρότησης μιας ενιαίας μεικτής αγοράς ελεγχόμενου ανταγωνισμού υπηρεσιών ιατρικής περίθαλψης με ενίσχυση της θέσης των χρηστών στη βάση της αλληλεγγύης, της κάλυψης των αναγκών αλλά και της ελεύθερης επιλογής, είναι η εικόνα που βλέπει στα επόμενα πέντε χρόνια όσον αφορά στο υγειονομικό μας σύστημα, ο καθηγητής Οικονομικών της Υγείας και Πολιτικής Υγείας, τέσσερις φορές Κοσμήτωρ στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας Γιάννης Κυριόπουλος.

Σε μία συζήτηση για την επόμενη ημέρα της πανδημίας, τα λάθη, τις αστοχίες, τις νίκες, τα διδάγματα αυτής, αλλά και την οικοδόμηση του υγειονομικού μας συστήματος που θέλουμε στα επόμενα χρόνια, ο καθηγητής Κυριόπουλος γνωστός για τον διαυγή και αιχμηρό του λόγο, μιλάει με ενάργεια, προτείνει λύσεις και μας προβληματίζει δημιουργικά.

Παρά το γεγονός, ότι η στρατηγική της κοινωνικής αποστασιοποίησης στην πρώτη περίοδο της πανδημίας και η οργάνωση του εθνικού εμβολιαστικού προγράμματος υπήρξε υποδειγματική, η συνολική επίδοση του εγχειρήματος για την αντιμετώπιση της πανδημικής κρίσης είναι υποδεέστερη και αντανακλά το επίπεδο και την ποιότητα της διοίκησης στη χώρα, τονίζει εμφατικά, συμπληρώνοντας, ότι «το «αλγεβρικό άθροισμα» της συνολικής προσπάθειας υπήρξε χαμηλότερο της αξίας ενός εκάστου. Το παράδοξο αυτό εύρημα σχετίζεται με τους επικρατούντες όρους πολιτικής, διοίκησης και κουλτούρας στη χώρα».

«Η πανδημία ανέδειξε τις στρεβλώσεις στη διοίκηση και τη χρηματοδότηση του υγειονομικού τομέα αλλά και τα μείζονα προβλήματα της μη αποδοτικής χρήσης των πόρων και των κοινωνικών ανισοτήτων στην πρόσβαση των υπηρεσιών υγείας», επισημαίνει, προσθέτοντας ότι «είναι άξια επισήμανσης η επαγγελματική και κοινωνική θετική συμπεριφορά του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού του ΕΣΥ καθώς και η κινητοποίηση της ιατρικής κοινότητας».

Αναφορικά με το ρόλο της Ευρώπης στην σοβαρή υγειονομική κρίση, είναι η απάντηση του συνομιλητή μας είναι καυστική:

«Το "ψυχροπολεμικό" κλίμα ανάμεσα στις μεγάλες χώρες, υποκρύπτει τον γεωπολιτικό και γεωοικονομικό ανταγωνισμό που χαρακτηρίζει την εποχή μας».

Το μέλλον πάντως της ιατρικής περίθαλψης στη χώρα μας, όπως αναφέρει ο καθηγητής Κυριόπουλος, συναρτάται με το μέγεθος και τον χαρακτήρα των αναγκαίων επενδύσεων στο ανθρώπινο κεφάλαιο και την τεχνολογία.

Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης έχει ως εξής:

- Κύριε καθηγητά, πρόσφατα παρουσιάσατε μία ενδιαφέρουσα έκδοση μαζί με τον καθηγητή Κυριάκο Σουλιώτη, η οποία αναφερόταν στον πρώιμο απολογισμό της πανδημίας. Θέλετε να μας δώσετε ένα στίγμα του βιβλίου σας, ποιες οι προεκτάσεις και οι προβληματισμοί που θέτετε, οι αγωνίες, τα διδάγματα και η επόμενη ημέρα της σοβαρής υγειονομικής κρίσης;

Στο βιβλίο αυτό, με τίτλο «Η περιπέτεια της πανδημίας Covid-19: Μαθήματα για την πολιτική υγείας» με την συμβολή του εξαιρετικού συναδέλφου Κυριάκου Σουλιώτη και του διακεκριμένου δημοσιογράφου Παύλου Τσίμα διαπραγματεύεται τις επιδημιολογικές, κοινωνικές, ψυχολογικές και οικονομικές διαστάσεις του πανδημικού φαινομένου.

Ειδικότερα, επιχειρείται η διερεύνηση και η αξιολόγηση των πολιτικών ελέγχου και διαχείρισης της πανδημίας καθώς επίσης και οι επιπτώσεις της στην υγεία, την κοινωνία και την οικονομία.

Η πανδημία, καθρέπτης της ψυχροπολεμικής εποχής

Η προσέγγιση αυτή αναδεικνύει αφενός τον αιφνιδιασμό της παγκόσμιας κοινότητας από την επέλευση της πανδημίας και αφετέρου το «ψυχροπολεμικό» κλίμα ανάμεσα στις μεγάλες χώρες, πράγμα που υποκρύπτει τον γεωπολιτικό και γεωοικονομικό ανταγωνισμό που χαρακτηρίζει την εποχή μας.

Στη χώρα μας, η στρατηγική της κοινωνικής αποστασιοποίησης στην πρώτη περίοδο και την οργάνωση του εθνικού εμβολιαστικού προγράμματος υπήρξε υποδειγματική.

Παρά ταύτα, η συνολική επίδοση του εγχειρήματος για την αντιμετώπιση της πανδημικής κρίσης είναι υποδεέστερη και αντανακλά το επίπεδο και την ποιότητα της διοίκησης στη χώρα.

Στη βάση αυτού του προβλήματος βρίσκεται η υποτίμηση της δημόσιας υγείας και η μονοτεχνική διάσταση της ιατρικής περίθαλψης με αποτέλεσμα την πλημμελή λήψη των αναγκαίων μέτρων δημόσιας υγείας και την απουσία τεκμηριωμένου επικοινωνιακού «αφηγήματος». Η κατάσταση αυτή αποτέλεσε τον «τροφοδότη» της σύγχυσης και της κρίσης εμπιστοσύνης αφενός σε τμήματα του πληθυσμού και αφετέρου στις δημόσιες αρχές και την επιστημονική κοινότητα.

Η επικοινωνιακή Βαβέλ και το αρνητικό αλγεβρικό άθροισμα

- Με το χέρι στην καρδιά, θα λέγατε ότι η χώρα μας κατάφερε και διαχειρίστηκε επιτυχώς τα πανδημικά κύματα και την πρωτοφανή κρίση δημόσιας υγείας, τόσο σε επιστημονικό επίπεδο, όσο και σε επιχειρησιακό;

Όπως έχει επισημανθεί, το αρχικό lockdown στις αρχές του 2020 και η οργάνωση του εθνικού προγράμματος εμβολιασμού έγιναν με υποδειγματικό τρόπο. Η σχετική υστέρηση των δεικτών επίδοσης (νοσολογικό φορτίο, θνησιμότητα, θνητότητα) σχετίζονται με πολιτικοεπιστημονικές παραμέτρους όπως η τεκμηριωμένη αφήγηση για τα μέσα και τους στόχους του εγχειρήματος, η επικοινωνιακή «Βαβέλ» και η απουσία κοινοτικής παρέμβασης εξαιτίας της έλλειψης μιας συγκροτημένης ενιαίας κρατικής υπηρεσίας δημόσιας υγείας στην κεντρική και περιφερειακή διοίκηση.

Παρά το γεγονός ότι στον έλεγχο και τη διαχείριση του πανδημικού φαινομένου ενεπλάκησαν πολιτικοί και επιστήμονες εγνωσμένης αξίας και υψηλού κύρους, εντούτοις το «αλγεβρικό άθροισμα» της συνολικής προσπάθειας υπήρξε χαμηλότερο της αξίας ενός εκάστου. Το παράδοξο αυτό εύρημα σχετίζεται με τους επικρατούντες όρους πολιτικής, διοίκησης και κουλτούρας στη χώρα.

- Εκτός από την εξαιρετικά σημαντική και αναγκαία ψηφιακή μεταρρύθμιση, η οποία υλοποιήθηκε στην κυριολεξία εν μία νυκτί, ποια άλλη παρακαταθήκη θα λέγατε ότι μας άφησε η πανδημία, για την οποία μπορούμε να είμαστε υπερήφανοι;

Η έναρξη της ψηφιακής περιόδου στον υγειονομικό τομέα με την υποστήριξη του εθνικού εμβολιαστικού προγράμματος είναι ασφαλώς μια θετική εξέλιξη.

Όμως η ψηφιακή εποχή στη βιομηχανία ιατρικής περίθαλψης, προαπαιτεί την διοικητική απαρτίωση του συστήματος υγείας και την ολοκλήρωση των επιμέρους εφαρμογών, ώστε η ψηφιακή τεχνολογία να συμβάλλει στην βελτίωση του μάνατζμεντ και στην δημιουργία μιας αγοράς πληροφοριών στην υγεία που συνιστά -πλην των άλλων- μια νέα παραγωγική δυνατότητα.

Εξάλλου η πύλη εισόδου των αναγκαίων διαρθρωτικών αλλαγών για την διασφάλιση της βιωσιμότητας του τομέα της υγείας είναι χρήση των μεγαδεδομένων σε ψηφιακή βάση ώστε να βελτιωθεί η κλινική και διαχειριστική κυβερνησιμότητα στο σύστημα υγείας.

Η υποδειγματική στάση των επαγγελματιών υγείας

Η πανδημία, όπως είναι γνωστό, ανέδειξε επίσης τις στρεβλώσεις στη διοίκηση και τη χρηματοδότηση του υγειονομικού τομέα αλλά και τα μείζονα προβλήματα της μη αποδοτικής χρήσης των πόρων και των κοινωνικών ανισοτήτων στην πρόσβαση των υπηρεσιών υγείας.

Παρά ταύτα, είναι άξια επισήμανσης η επαγγελματική και κοινωνική θετική συμπεριφορά του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού του ΕΣΥ καθώς και η κινητοποίηση της ιατρικής κοινότητας για την τεκμηρίωση των μέτρων αντιμετώπισης της πανδημίας.

- Με την βαθιά σας γνώση και εμπειρία σε θέματα Οικονομικών και Πολιτικής της Υγείας, τι θα συμβουλεύατε τη νέα ηγεσία του Υπουργείου Υγείας κατά τη διάρκεια της θητείας της, τι να αποφύγει και τι να ακολουθήσει;

Η υπερδεκαετής οικονομική κρίση σε συνδυασμό με την πανδημία Covid-19 ανέδειξε πλήρως τις διαρθρωτικές στρεβλώσεις του υγειονομικού τομέα στη χώρα μας.

Ταυτόχρονα έθεσε ερωτηματικά για την βιωσιμότητα του συστήματος υγείας και την δυνατότητα καθολικής και επαρκούς ασφαλιστικής κάλυψης του πληθυσμού.

Οι εμφανείς αρρυθμίες της κλινικής και διοικητικής κυβερνησιμότητας στο σύστημα υγείας και η χρόνια υποχρηματοδότηση παράγουν δυσμενή αποτελέσματα στην αποτελεσματικότητα της φροντίδας υγείας και την αποδοτική χρήση των σπάνιων πόρων, ενώ συμβάλλουν στην διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων στην πρόσβαση της ιατρικής περίθαλψης και στις εκβάσεις υγείας.

Ανάγκη για επενδύσεις στην τεχνολογία και στον άνθρωπο

Εν κατακλείδι, το μέλλον της ιατρικής περίθαλψης στη χώρα μας συναρτάται με το μέγεθος και τον χαρακτήρα των αναγκαίων επενδύσεων στο ανθρώπινο κεφάλαιο και την τεχνολογία. Αλλά και με τις διαρθρωτικές αλλαγές για την ενίσχυση της πλευράς της ζήτησης με την δυνατότητα τεκμηριωμένης ενημέρωσης και απόφασης από μια δέσμη εναλλακτικών επιλογών, πράγμα που μπορεί να ελαχιστοποιήσει τις ενδημικές μονοπωλιακές τάσεις που χαρακτηρίζουν την βιομηχανία ιατρικής περίθαλψης.

- Κύριε καθηγητά, θα ήθελα να σας ρωτήσω, πώς βλέπετε το ΕΣΥ μετά από 5 χρόνια, γενικότερα το υγειονομικό σύστημα, αλλά και την εξέλιξη της νοσηρότητας στη χώρα μας, καθώς με την πανδημία της COVID-19, πολλά χρόνια και σοβαρά νοσήματα έμειναν πίσω, με αποτέλεσμα την επιβάρυνση των ασθενών αλλά και του συστήματος.

Η δυσκολία ελέγχου των μειζόνων παραγόντων κινδύνου για την υγεία (κάπνισμα, παχυσαρκία, απουσία φυσικής άσκησης, κακή διατροφή, κοινωνικές ανισότητες) και η πλημμελής διαχείριση των χρόνιων νοσημάτων (υπέρταση, διαβήτης, παχυσαρκία, καρδιαγγειακά νοσήματα, νεοπλάσματα και χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις) παραπέμπουν στα σοβαρά ελλείμματα που υπάρχουν στις υπηρεσίες δημόσιας υγείας και στην πρωτοβάθμια φροντίδα.

Ενιαία μεικτή αγορά ελεγχόμενου ανταγωνισμού

Η κατάσταση αυτή υπονομεύει το «επίπεδο υγείας σε ευεξία», αυξάνει το φορτίο νοσηρότητας και την πρόωρη θνησιμότητα και ως εκ τούτου επιδρά διαβρωτικά στην ευημερία της χώρας και των πολιτών της.

Υπό το πρίσμα αυτό, η εικόνα του υγειονομικού τομέα στην μεσοπρόθεσμη προοπτική πρόκειται να διαμορφωθεί από τις πολιτικές επιλογές και την έκταση των απαιτούμενων διαρθρωτικών αλλαγών για την διασφάλιση της βιωσιμότητας και των θεμελιωδών αξιών στα πλαίσια του κράτους πρόνοιας.

Με την έννοια αυτή και με βάση τις αρχές της αλληλεγγύης και της συλλογικής κάλυψης των αναγκών καθώς και της ελεύθερης επιλογής, είναι ευκταία και εφικτή η συγκρότηση μιας ενιαίας μεικτής αγοράς ελεγχόμενου ανταγωνισμού υπηρεσιών ιατρικής περίθαλψης με ενίσχυση της θέσης των χρηστών.