Fake news: Αντιδράσεις για την τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα από ΕΣΗΕΑ και ΕλΕΔΑ

Από την πλευρά της, η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου κάνει λόγο για πλήγμα στην ελευθερία της έκφρασης και της ενημέρωσης, και καλεί την κυβέρνηση να αποσύρει αμέσως την τροποποίηση του άρθρου, καθώς και να αναζητήσει «τρόπους ενίσχυσης της διαφάνειας και της πληροφόρησης για την αποτροπή διάδοσης της πανδημίας, οι οποίοι θα είναι συμβατοί με την ελευθερία της έκφρασης και πληροφόρησης και την ανεπιφύλακτη προστασία της επιστημονικής έρευνας».

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση, «με την προτεινόμενη ρύθμιση αντικαθίσταται το άρθρο 191 ΠΚ και επαναφέρεται εν μέρει στη μορφή, την οποία είχε υπό το καθεστώς του προϊσχύσαντος Ποινικού Κώδικα, λαμβανομένων όμως υπόψη των σύγχρονων απαιτήσεων, καθόσον η ισχύουσα μορφή του, η οποία απαιτεί τη διενέργεια εκ μέρους των πολιτών μη προγραμματισμένων πράξεων ή τη ματαίωση αυτών, δεν εισφέρει στον σκοπό της ύπαρξης της προκείμενης διάταξης, που αποβλέπει στην προστασία της υπό στενή έννοια δημόσιας τάξης, δηλαδή της επικρατούσας στο κράτος ευταξίας συνεπεία της γενικής υποταγής στην έννομη τάξη».

Ειδικότερα, «αυτή συνίσταται στην ειρηνική και ήρεμη συνύπαρξη και διαβίωση των πολιτών, οι δε αναφερόμενες σε αυτή ψευδείς ειδήσεις πρέπει να είναι πρόσφορες να κλονίσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών όσον αφορά την εξασφάλιση της κοινής ειρήνης και την πεποίθησή τους περί της διατήρησης της ειρηνικής διαβίωσής τους εντός του κράτους».

Επιπλέον, «με την προτεινόμενη διάταξη συμπεριλαμβάνεται ρητά και η δημόσια υγεία, προσθήκη αναγκαία, καθώς, δεδομένης της πανδημίας του κορωνοϊού COVID-19, έχουν παρατηρηθεί φαινόμενα εκτεταμένης διασποράς φημών και πρόκλησης ανησυχίας και πανικού στους πολίτες ιδίως για θέματα δημόσιας υγείας».

Τέλος, εισάγεται πρόβλεψη και για τον πραγματικό ιδιοκτήτη ή εκδότη του μέσου με το οποίο τελέστηκαν οι πράξεις που περιγράφονται στο άρθρο αυτό, σε περίπτωση βέβαια που αποδειχθεί ο δόλος του, ο οποίος πρέπει να καλύπτει τη συνείδησή του ότι οι ειδήσεις είναι ψευδείς και ικανές να επιφέρουν κάποια από τα περιγραφόμενα αποτελέσματα.

Αναλυτικά το νέο άρθρο αναφέρει:

«Άρθρο 191 Διασπορά ψευδών ειδήσεων

1. Όποιος δημόσια ή μέσω του διαδικτύου διαδίδει ή διασπείρει με οποιονδήποτε τρόπο ψευδείς ειδήσεις που είναι ικανές να προκαλέσουν ανησυχίες ή φόβο στους πολίτες ή να κλονίσουν την εμπιστοσύνη του κοινού στην εθνική οικονομία, στην αμυντική ικανότητα της χώρας ή στη δημόσια υγεία τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών και χρηματική ποινή. Εάν η πράξη τελέστηκε επανειλημμένα μέσω του τύπου ή μέσω διαδικτύου, ο υπαίτιος τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών και χρηματική ποινή. Με την ίδια ποινή τιμωρείται και ο πραγματικός ιδιοκτήτης ή εκδότης του μέσου με το οποίο τελέστηκαν οι πράξεις των προηγούμενων εδαφίων.

2. Όποιος από αμέλεια γίνεται υπαίτιος κάποιας από τις πράξεις της προηγούμενης παραγράφου τιμωρείται με φυλάκιση έως ένα έτος ή χρηματική ποινή.»

Επί του παρόντος, το άρθρο 191 ισχύει ως εξής:

1. Όποιος δημόσια ή μέσω του διαδικτύου διαδίδει ή διασπείρει με οποιονδήποτε τρόπο ψευδείς ειδήσεις με αποτέλεσμα να προκαλέσει φόβο σε αόριστο αριθμό ανθρώπων ή σε ορισμένο κύκλο ή κατηγορία προσώπων, που αναγκάζονται έτσι να προβούν σε μη προγραμματισμένες πράξεις ή σε ματαίωσή τους, με κίνδυνο να προκληθεί ζημία στην οικονομία, στον τουρισμό ή στην αμυντική ικανότητα της χώρας ή να διαταραχθούν οι διεθνείς της σχέσεις, τιμωρείται με φυλάκιση έως τρία έτη ή χρηματική ποινή.

2. Όποιος από αμέλεια γίνεται υπαίτιος της πράξης της προηγούμενης παραγράφου τιμωρείται με χρηματική ποινή ή παροχή κοινωφελούς εργασίας.

ΕΣΗΕΑ: Να αποσυρθεί αμέσως η τροποποίηση

Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΣΗΕΑ εκφράζει τον έντονο προβληματισμό και την ανησυχία του σχετικά με την πρόταση του Υπουργείου Δικαιοσύνης για την τροποποίηση του άρθρου 191 Π.Κ. που αφορά στην διάδοση και την διασπορά ψευδών ειδήσεων (fake news).

«Με μία αόριστη διατύπωση, στο τροποποιημένο άρθρο αναφέρεται ο όρος «ψευδείς ειδήσεις που είναι ικανές να προκαλέσουν ανησυχίες ή φόβο στους πολίτες ή να κλονίσουν την εμπιστοσύνη του κοινού στην εθνική οικονομία, στην αμυντική ικανότητα της χώρας ή στη δημόσια υγεία». Δεν προσδιορίζεται όμως πουθενά τι αποτελεί είδηση και η διαφορά της από την έκφραση της άποψης κάποιου επί συγκεκριμένου ζητήματος, που διαμορφώνεται σύμφωνα με την προσωπική κρίση του», αναφέρει η ΕΣΗΕΑ.

«Αυτό υποκρύπτει τον κίνδυνο να βρεθούμε οι δημοσιογράφοι αυτεπάγγελτα υπόλογοι γιατί, εκφράζοντας την άποψή μας, ή ασκώντας κριτική που είναι συστατικό στοιχείο της αποστολής μας, μπορεί να προκαλέσουμε ανησυχίες ή φόβο στους πολίτες», σημειώνει η σχετική ανακοίνωση.

«Δηλαδή, ελλοχεύει ο κίνδυνος να παρεμβαίνει η Δικαιοσύνη και να περιορίζει τη συνταγματικά κατοχυρωμένη ελευθερία του λόγου και την έκφραση απόψεων για ό,τι συμβαίνει γύρω μας, με την αιτιολογία ότι έτσι διασπείρονται ψευδείς ειδήσεις που προκαλούν ανησυχία στους πολίτες και κλονίζεται η εμπιστοσύνη του κοινού. Δηλαδή, ποινικοποιείται η προσωπική άποψη, η κριτική και η έκφρασή της στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ή στο διαδίκτυο».

«Ζητούμε από το Υπουργείο Δικαιοσύνης να αποσύρει άμεσα το κείμενο της τροποποίησης του σχετικού άρθρου και να διεξαγάγει διάλογο με τις δημοσιογραφικές Ενώσεις» καταλήγει η σχετική ανακοίνωση.

ΕΕΔΑ: Η κυβέρνηση να αποσύρει την τροποποίηση περί ψευδών ειδήσεων

Η τροποποίηση του ποινικού κώδικα για τη διασπορά ψευδών ειδήσεων πλήττει την ελευθερία της έκφρασης και δεν αποτρέπει τη διασπορά του κορωνοϊού, επισημαίνει σε ανακοίνωσή της η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.

Όπως σημειώνει μεταξύ άλλων, η συγκεκριμένη τροποποίηση μπορεί στην εφαρμογή της «να προσβάλλει την ελευθερία έκφρασης και ενημέρωσης, όχι μόνο στις παρούσες συνθήκες αλλά και στο μέλλον, ιδίως σε μια σειρά άλλες καταστάσεις, όπου θα θεωρηθεί ότι δημοσιεύματα ή ακόμα και η διατύπωση πολιτικού λόγου πλήττουν πχ την εθνική οικονομία ή τις διεθνείς σχέσεις της χώρας».

Επίσης, «η ποινικοποίηση των αιρετικών γνωμών και απόψεων οδηγεί σε “δογματικές αλήθειες”, τελείως ασυμβίβαστες με το πολίτευμα της φιλελεύθερης δημοκρατίας».

Η Ένωση καλεί την κυβέρνηση να αποσύρει αμέσως την τροποποίηση του άρθρου και να αναζητήσει «τρόπους ενίσχυσης της διαφάνειας και της πληροφόρησης για την αποτροπή διάδοσης της πανδημίας, οι οποίοι θα είναι συμβατοί με την ελευθερία της έκφρασης και πληροφόρησης και την ανεπιφύλακτη προστασία της επιστημονικής έρευνας».

Η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕλΕΔΑ) είναι η παλαιότερη Μη Κυβερνητική Οργάνωση προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που υπάρχει στην Ελλάδα. Η Ένωση ιδρύθηκε αρχικά το 1936, με πρόεδρο τον Αλέξανδρο Σβώλο και διαλύθηκε από την δικτατορία της 4ης Αυγούστου. Επανιδρύθηκε το 1953.

Η Ένωση, από την ίδρυσή της, είναι τακτικό μέλος της Διεθνούς Ομοσπονδίας των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, (Fédération Internationale des Droits de l’Homme), αντιπροσωπεύει το εν λόγω διεθνές μη κυβερνητικό δίκτυο στην Ελλάδα και συμμετέχει στα όργανά του.