Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Στόχος η αναβάθμιση του επαγγέλματος των μεταφραστών διερμηνέων

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην προσπάθεια αναβάθμισης του μεταφραστικού επαγγέλματος στην Ελλάδα και την Κύπρο, οργανώνει στη Θεσσαλονίκη δύο ημερίδες εργασίας σε συνεργασία με το Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Διερμηνείας και Μετάφρασης του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης.

Η πρώτη ημερίδα θα διεξαχθεί την Πέμπτη 7 Απριλίου 2016 με θέμα την «Αναβάθμιση του μεταφραστικού επαγγέλματος σε Ελλάδα και Κύπρο και πνευματικά δικαιώματα». Σε αυτήν θα εξεταστούν δύο σημαντικά θέματα που απασχολούν καθημερινά τους επαγγελματίες μεταφραστές και εμποδίζουν την επαγγελματική στους αναγνώριση: α) δεν υπάρχει σύστημα αναγνώρισης των επαγγελματικών τους προσόντων και β) δεν τους καταβάλλονται δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Στόχος είναι να προταθεί ένας οδικός χάρτης για την βελτίωση της επαγγελματικής αναγνώρισης των μεταφραστών και για την καταβολή σε αυτούς των πνευματικών δικαιωμάτων που δικαιούνται με βάση το νόμο.

Η δεύτερη ημερίδα θα διεξαχθεί την Παρασκευή 8 Απριλίου 2016 με θέμα την «Εφαρμογή της Οδηγίας 2010/64/ΕΕ και δικαστηριακή μετάφραση και διερμηνεία». Σε αυτήν θα εξεταστούν η δικαστηριακή μετάφραση και διερμηνεία καθώς και η μετάφραση και διερμηνεία για μετανάστες και πρόσφυγες. Στόχος είναι να συζητηθούν οι προκλήσεις που συνδέονται με την αποτελεσματική εφαρμογή της οδηγίας (που έχει ήδη μεταφερθεί στο εσωτερικό δίκαιο Ελλάδας και Κύπρου) και οι δυνατότητες που ανοίγονται για τα επαγγέλματα των μεταφραστών και των διερμηνέων σε αυτόν τον ιδιαίτερα απαιτητικό τομέα. Η ημερίδα σχετίζεται με την πρόσφατη έκθεση της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του ανθρώπου τα πορίσματα της οποίας αναλύει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μαζί με καταγγελίες από πολίτες και φορείς και είναι πολύ πιθανόν να κινήσει διαδικασία για παράβαση κατά της Ελλάδος.

Σύμφωνα με ασφαλείς πηγές από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή οι μεταφράσεις στον Ελληνικό Δημόσιο Τομέα παρουσιάζουν πολλά προβλήματα . Ορισμένα από αυτά είναι:

- Όλες οι επίσημες μεταφράσεις γίνονται αποκλειστικά από εξωτερικούς μεταφραστές, δεν αναθεωρούνται ούτε υπάγονται σε έλεγχο ποιότητας – με αποτέλεσμα συχνές διαμαρτυρίες πολιτών για κακές μεταφράσεις αλλά και προβλήματα στη λειτουργία του κράτους (π.χ. ελληνοποιήσεις).

- Οι επίσημες μεταφράσεις διακινούνται μόνο σε χαρτί. Δεν υπάρχει επίσημη βάση ορολογικών δεδομένων της ελληνικής δημόσιας διοίκησης η οποία να διασφαλίζει τόσο την ποιότητα όσο και τη συνέπεια της ορολογίας (η Ελληνική Δημοκρατία, για παράδειγμα, μεταφράζεται Hellenic Republic αλλά και Hellenic Democracy).
Τα μεταφραζόμενα κείμενα δεν αποθηκεύονται σε μεταφραστικές μνήμες με αποτέλεσμα παρόμοια κείμενα να μεταφράζονται κάθε φορά από την αρχή, με επιπρόσθετο κόστος για τη δημόσια διοίκηση και τους πολίτες, αλλά και σημαντικά προβλήματα συνέπειας. Τέλος, δεν υπάρχει πολιτική όσον αφορά την χρήση μεταφραστικών εργαλείων, όπως οι προαναφερθείσες βάσεις ορολογίας και μεταφραστικές μνήμες, που ενισχύουν την απόδοση και την ποιότητα της εργασίας των μεταφραστών.

γ) Παράλληλα, στην ελεύθερη αγορά επικρατεί αναρχία αφού το επάγγελμα του μεταφραστή δεν απαιτεί κανενός είδους πιστοποίηση ούτε υπόκειται σε έλεγχο, κι έτσι ο καθένας μπορεί να αυτοδιοριστεί μεταφραστής, να κάνει έναρξη επαγγέλματος και να αρχίσει να κάνει «μεταφράσεις». Επιπλέον, οι δικηγόροι, αφού δηλώσουν στον οικείο Δικηγορικό Σύλλογο ότι γνωρίζουν μια ξένη γλώσσα, έχουν το δικαίωμα να πιστοποιούν το γνήσιο μεταφράσεων που συχνά έχουν γίνει από εξίσου άσχετους «μεταφραστές».

δ) Αναρχία επικρατεί επίσης και στον τομέα της διερμηνείας, ιδίως στα δικαστήρια. Για την διερμηνεία σε διοικητικές διαδικασίες κάθε υπηρεσία καλύπτει τις ανάγκες εκ των ενόντων ή μέσω της συνεργασίας με ΜΚΟ (που χρηματοδοτούνται από ενωσιακούς πόρους).

ε) Σπουδές μετάφρασης και διερμηνείας προσφέρονται στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο (προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο) καθώς και στο ΑΠΘ και το ΕΚΠΑ (μεταπτυχιακό επίπεδο). Προσφέρονται επίσης μονοετείς και διετείς σπουδές μετάφρασης από ΙΕΚ.

στ) Σημαντικό πρόβλημα αποτελεί επίσης η ελλιπής μεταφορά στο εσωτερικό δίκαιο της Ελλάδας και η μη εφαρμογή των οδηγιών 2010/64/ΕΕ (δικαίωμα στη μετάφραση και την διερμηνεία στις ποινικές διαδικασίες) και 2012/13/ΕΕ (δικαίωμα στην ενημέρωση), που προβλέπουν σαφώς υποχρέωση του κράτους μέλους για διασφάλιση της ποιότητας - κάτι που δεν ισχύει στην πράξη όπως έχουν δείξει σχετικές μελέτες αλλά και πρόσφατη ακρόαση της Εθνικής Επιτροπής για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Σε αυτό το πλαίσιο, έχει μέγιστη σημασία σήμερα να σημειωθούν επίσης οι τεράστιες ελλείψεις στους τομείς της μετάφρασης και της διερμηνείας για μετανάστες και πρόσφυγες.

ζ) Τέλος, η οικονομική κρίση έχει πλήξει ιδιαίτερα τους μεταφραστές, αφού επιτρέπει σε ορισμένες μεταφραστικές εταιρείες και εκδότες (παρότι δεν αναφερόμαστε στο παρόν υπόμνημα στην εκδοτική μεταφραστική δραστηριότητα και τη σημασία της για την επικοινωνία) να κατεβάζουν τις τιμές σε πολύ χαμηλά επίπεδα με αποτέλεσμα οι σωστοί επαγγελματίες να μην μπορούν να επιβιώσουν αφού πλήττονται από αθέμιτο ανταγωνισμό.