Πέντε εκδοχές της μετεωρολογίας στην επιστήμη και την παράδοση

Η μετεωρολογία

Ή μετεωρολογία διαιρείται είς δύο μέρη, τήν στατικήν καί τήν δυναμικήν μετεωρολογίαν, άτινα όμως συνεξετάζονται καί ή μέν στατική μετεωρολογία ή κλιματολογία εξετάζει τά διάφορα μετεωρολογικά στοιχεία εκάστου τόπου, τάς σχέσεις αυτών πρός άλληλα, τήν επίδρασιν του γεωγραφικού καί τοπογραφικού παράγοντος καί τήν επίδρασιν αυτών επί των φυτών, των ζώων της υγείας των ανθρώπων. ¨Η δέ δυναμική μετεωρολογία, αναζητεί κυρίως, τούς γενικούς νόμους της κινήσεως της ατμοσφαίρας, τόν τρόπο του σχηματισμού καί της μεταδόσεως των θυελλών καί των κυκλώνων.

Ή μετεωρολογία καίπερ, επιστήμη νέα, της οποίας πάντες οί κλάδοι δέν ανεπτύχθησαν αρκούντος, προσφέρει μεγάλας υπηρεσίας είς τήν γεωργίαν, τήν ναυτιλίαν, τήν αεροπορίαν καί έν γένει τήν εθνικήν οικονομίαν. Προώρισται δε, αναπτυσσομένη έτι μάλλον νά φανή ωφελιμοτέρα είς τήν ανθρωπότητα. Αλλά καίτοι ώς επιστήμη ακριβής είνε νέα ή μετεωρολογία δύναται νά θεωρηθή ότι απασχολεί τόν άνθρωπον από της εμφανίσεως αυτού. Ο Αριστοτέλης σπουδάζει τήν ίριδα, τά στέμματα, τούς ανέμους, τά σύμβολα αυτά της αστασίας. Ο Αριστοτέλης περί το 350 π.Χ είναι ο πρώτος που διαχώρισε τη Μετεωρολογία από την Αστρονομία με το σύγγραμμα του «Τα Μετεωρολογικά».

Οί συνοδοί του Κολόμβου παρετήρησαν πρώτοι μετ’ εκπλήξεως τή σταθερότητα των αληγών ανέμων. Αυτός δέ ό Κολόμβος, έκ της εμφανίσεως των νεφών των καλουμένων θυσάνων, έμαθε νά προλέγη τούς κυκλώνας. Ή εφεύρεσις του βαρομέτρου καί του θερμομέτρου έδωκεν νέα ώθησιν είς τήν μετεωρολογίαν.ψω Ό Βορδά καί ό Λαβουαζιέ, δίδουσι πλήρες καί απλούν σχέδιον τής προρρήσεως του καιρού διά ταυτοχρόνων μετεωρολογικών παρατηρήσεων, τό οποίον εφαρμόζεται μετά τήν εφέυρεσιν του τηλεγράφου. Τό πρώτον ήμισυ του ΙΘ΄ αιώνος, αφιερώθη πρό πάντων έν Γερμανία είς τήν σπουδήν της στατικής μετεωρολογίας, ήτοι τών κλιμάτων διά της μεθόδου των μέσων. Ό Ουμβόλδος μεταχειριζόμενος γραφικήν μέθοδον εφαρμόζει τάς ίσοθέρμους γραμμάς, ό δέ Έρμαν τάς ισοβαρείς. Ό Δοβέ τελειοποιεί τούς χάρτας των ισοθέρμων καί ισοβαρών καί σπουδάζει τήν διανομήν των βροχών. Τήν δέ σπουδήν των ανέμων συμπληροί ό Μωρό. Ο Λεβερριέ τώ 1865 εισάγει τήν δυναμικήν μετεωρολογίαν, ήτις μέχρι της εποχής εκείνης είχεν εφαρμοσθή μόνον διά τήν σπουδήν των κυκλώνων. 'Η δέ σπουδή των καταιγίδων, αρξαμένη έν Γαλλία, εξηκολούθησεν έν Σκανδιναυία, Γερμανία και Ιταλία.

Αλλ’ ή τοιαύτη πρόγνωσις μετά μεγάλης πιθανότητας δέν είναι δυνατόν νά επεκταθή πέρα τών 24 ωρών μέχρι 48 ωρών. Προσπάθειαι εγένοντο όπως ή πρόγνωσις τού καιρού τουλάχιστον κατά τούς γενικούς αυτού χαρακτήρος γίνη καί διά μεγαλυτέρας περιόδους. Αλλ’ αί προσπάθειαι αυταί μέχρι σήμερον δέν έδωκαν ικανοποιητικά αποτελέσματα. Στηρίζονται δέ αί προσπάθειαι αυταί είς τήν περιοδικότητα τών μετεωρολογικών φαινομένων καί ή περιοδικότης αύτη στηρίζεται είς τήν επίδρασιν του ηλίου, των κηλίδων αυτού, της σελήνης καί άλλων ουρανίων σωμάτωνή καί είς περιοδικότητα οφειλομένην είς άλλα άγνωστα αίτια, όπως ή περίοδος των 35 ετών, ή ευρεθείσα έκ της μελέτης της στάθμης των υδάτων της Κασπίας θαλάσσης καί των μετεωρολογικών στοιχείων της Ρωσίας. Αλλ’ ή επιτυχία της τοιαύτης προσπαθείας ανήκει είς τό μέλλον. Κατά τή σημερινήν κατάστασιν της μετεωρολογίας, ή πρόγνωσις του καιρού ή στηριζομένη επί δεδομένων επιστημονικών, γίνεται μόνον διά τήν επαύριον, σπανίως διά 48 ώρας καί όλως εξαιρετικώς διά τρείς καί έτι εξαιρετικώτερον διά τεσσαρας ημέρας.

Ή αναγγελία του μέλλοντος καιρού πρό εβδομάδων, μηνών ή έτους επί ουδενός επιστημονικού γεγονότος στηρίζεται. Είνε απλή προφητεία , έχουσα τόσας πιθανότητας επιτυχίας όσος καί άν ή πρόγνωσις γίνη εντελώς τυχαίως.

Απόσπασμα από το εγκυκλοπαιδικό λεξικό Ελευθερουδάκη (έκδοση Μάιος 1927)

Η πρόβλεψη του καιρού μέσω δορυφόρων

Το 1972 οι Αμερικανοί εκτόξευσαν στο διάστημα το δορυφόρο Νίμπους 5. Ο δορυφόρος αυτός ήταν καθαρά επιστημονικός και είχε σαν σκοπό να βοηθήσει τους ανθρώπους να καταλάβουν καλύτερα το περιβάλλον τους. Πώς θα γινόταν αυτό; Μα απλούστατα, ο δορυφόρος αυτός ήταν εξοπλισμένος με πολλών ειδών όργανα. Με την βοήθεια λοιπόν των οργάνων αυτών και με τις επιστημονικές καταμετρήσεις τους θα μπορούσε ο άνθρωπος να μελετήσει το περιβάλλον του.

Κατ’ αρχήν ο δορυφόρος Νίμπους ήταν εξοπλισμένος με φωτογραφικές μηχανές που ήταν εφοδιασμένες με καταπληκτικά συστήματα προηγμένης τεχνικής, ώστε να είναι σε θέση να μπορούν να φωτογραφίζουν ανάμεσα από τα σύννεφα. Με τον τρόπο αυτό ο Νίμπους τράβηξε φωτογραφίες των πόλεων της υδρογείου κι έτσι οι επιστήμονες μπόρεσαν να μελετήσουν τις μεταβολές που πραγματοποιούνται σύμφωνα με τις διάφορες εποχές και τις τυχόν επιδράσεις τους στις κλιματολογικές συνθήκες του πλανήτη μας. Οι διάφορε φωτογραφίες που έστελνε ο Νίμπους από τους ωκεανούς με την κατάλληλη μελέτη από τους ειδικούς επιστήμονες, βοήθησαν στη μακρόχρονη πρόβλεψη των διαφόρων φυσικών φαινομένων όπως π.χ. οι καταιγίδες , οι τυφώνες και άλλα.

Κάποια άλλη εργασία που έκανε ο Νίμπους ήταν να τραβάει έγχρωμες φωτογραφίες. Και αυτό γιατί το κάθε χρώμα έχει και τη σημασία του. Π.χ. καφέ χρώμα σημαίνει μέτρια θερμοκρασία πάνω στην επιφάνεια της γής. Το κίτρινο σημαίνει κρύο και το κόκκινο ψηλή θερμοκρασία. Όταν πρόκειται για φωτογραφίες των Πόλων, τότε το άσπρο ή το ανοιχτό γκρίζο χρώμα σημαίνουν νερό, ενώ το μπλε με το γκρίζο σημαίνουν νερό ανακατωμένο με πάγους.

Από τότε έχουν γίνει κι άλλα βήματα κι έτσι είμαστε σήμερα σε θέση να γνωρίζουμε πολλά για την πρόγνωση του καιρού.

Από τον Μέγα Καζαμία Ερμού Σαλιβέρου (έκδοση 1981)

Πρακτική πρόγνωση του καιρού: Από τον Μέγα Καζαμία (έκδοση 2009)

Οι παλαιότεροι βασίζονταν στα διάφορα σημάδια του ηλίου και τις εκδηλώσεις διαφόρων ζώων (κυρίως πουλιών) για να συμπεράνουν τον καιρό των επομένων ημερών.

Σήμερα αν και έχουμε τις προγνώσεις της ΕΜΥ, δεν βλάπτει να έχουμε κάποιες πρακτικές γνώσεις για την πρόβλεψη του καιρού.

• Όταν τα αστέρια τη νύχτα τρεμοπαίζουν θα έχουμε καλοκαιρία.
• Αν δούμε το φεγγάρι κατά τη διάρκεια του πρώτου τετάρτου να είναι όρθιο, σημαίνει καλοκαιρία. Οι ναυτικοί λένε «Όρθιο το φεγγάρι, κοιμάται ο καπετάνιος». Το αντίθετο συμβαίνει όταν το φεγγάρι εμφανίζεται ξαπλωμένο.
• Όταν η δύση είναι κόκκινη και η ατμόσφαιρα θαμπή, θα έχουμε αέρα. Επίσης αέρα θα έχουμε όταν οι ακτίνες του ήλιου κατά τη δύση περνούν ανάμεσα από τα σύννεφα.
• Τα πουλιά που πετούν χαμηλά και ιδιαίτερα τα χελιδόνια, προαναγγέλουν κακοκαιρία.
• Οι γλάροι, όταν πλησιάζει δυνατό κρύο, απομακρύνονται από τη θάλασσα και συγκεντρώνονται στις ακτές.
• Όταν το φεγγάρι έχει φωτοστέφανο περιμένουμε ισχυρούς νοτιάδες.
  
  

Τα ημερομήνια: Τί πιστεύουν οι Έλληνες αγρότες

Ο λαός πιστεύει πως οι πρώτες μέρες του Αυγούστου είναι και το ακριβέστερο βαρόμετρο του καιρού που θα επικρατήσει τους άλλους μήνες του επόμενου χρόνου.

Στην Πελοπόννησο πιστεύουν ότι οι πρώτες μέρες του Αυγούστου αντιπροσωπεύουν τους δώδεκα μήνες, παίρνοντας σαν βάση το μισό της ημέρας.

Έτσι, αν το πρωί της 1ης Αυγούστου είναι ήρεμο, ο τρυγητής του επομένου χρόνου θα είναι πέρα για πέρα καλός.

Η απογευματινή δροσιά θα έχει Σεπτέμβρη με βροχές και η αυγή με αέρα της δεύτερης ημέρας θα σημαίνει Οκτώβρη θερμό και υποτροπή καλοκαιρινή. Είναι το «γαιδουροκαλόκαιρο», όπως λέει ο λαός.

Σ’ άλλες περιφέρειες και προπάντος στις σταφιδικές, λαμβάνεται υπόψη ολόκληρη η ημέρα. Εκεί τα "ημερομήνια" είναι οι πρώτες δώδεκα μέρες του Αυγούστου.

Ο αγρότης μας δίνει μεγάλη σημασία στα «ημερομήνια» γατί από το καλό ή κακό καιρό που θα αντιμετωπίσουν τα «γεννήματα» του θα χαρή ή θα λυπηθή.

Κι οι σταφιδικές περιφέρειες είναι εκείνες που περισσότερο από κάθε άλλη δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στα «ημερομήνια». Γιατί κινδυνεύει η σοδιά που είναι απλωμένη για να γίνει η σταφίδα.

Από τον Μέγα Καζαμία (έκδοση 1969)

Τα ζώα άριστοι μετεωρολόγοι

• Γάτα: Αν η γάτα νίβεται, περιμένουμε βροχή.
• Πετεινός: Όταν λαλούν τα κοκκόρια προ του μεσονυκτίου φανερώνουν αλλαγή καιρού.
• Κόττα: Όταν οι κόττες χτυπιούνται συχνά στη σκόνι, όταν ψάχνουν να βρουν την τροφή τους αργά το βράδυ και κοιμούνται αργότερα από τη συνηθισμένη ώρα τότε είναι βέβαιο ότι την άλλην ημέρα θα έχουμε άσχημον καιρό.
• Γουρούνι: Όταν τα γουρούνια πιάνουν με το στόμα τους κλαδιά και τρέχουν χορεύοντας σημαίνει βροχή.
• Σκύλος: Άν οι σκύλοι σκάβουν και ξανασκάβουν τη γη προμηνύεται χειμώνας.
• Βόδι: ΟΙ αγελάδες όταν γλείφουν τα νύχια τους και πάνε μουγκρίζοντας στο σταύλο προβλέπουν βροχή.
• Χελιδόνι: Αν τα χελιδόνια πετούν γύρω από τις λίμνες ή τα ποτάμια και κάνουν βοή σημαίνει βροχή. Όταν πετούν ψηλά, προμηνύεται καλοκαιρία.
• Χήνες: Οι χήνες όταν τρέχουν κράζοντας για την τροφή τους προβλέπουν χειμώνα.
• Γκιώνης: Όταν ο γκίωνης φωνάζη την αυγή θα έχουμε χειμώνα.
• Γερανός: Πρώιμο πέρασμα γερανών σημαίνει πρώιμο χειμώνα.
• Κόρακας: Όταν τα κοράκια και οι καλιακούδες παρουσιάζονται πολλά μαζί και φωνάζουν συνέχεια, θα έλθη βροχή.
• Πρόβατον: Όταν βλέπετε κοπάδι προβάτων να τρέχη χορεύοντας περιμένετε χειμώνα.
• Ποντικός: Τα ποντίκια όταν ακούωνται να τριζοβολούν σημαίνουν χειμώνα.
• Πουλιά θαλασσινά: Τα πουλιά των λιμών και τα θαλασσινά όταν λούζωνται διαρκώς στο νερό χειμώνα προαγγέλουν.
• Μέλισσες/σφήκες: Όταν βλέπουμε τις μέλισσες και τις σφήκες να πετούν ενωρίς το πρωί, είναι σημείο ότι θα κάνη καλόν καιρό. Όταν οι μέλισσες δεν βγαίνουν από τη φωλιά τους ή πετούν γύρω γύρω, χωρίς να απομακρύνωνται, πρέπει να περιμένουμε βροχή ή δυνατόν αέρα.
• Μύγες: Όταν μας τσιμπούν οι μύγες δυνατά θα έχουμε σύντομα βροχή.

Από τον Μέγα Καζαμία Ερμου Σαλίβερου (έκδοση 1970)

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ