Η μελοποίηση του Θούριου του Ρήγα Φεραίου με αρχαία λύρα
Γράφει ο Θανάσης Κλεώπας, τραγουδοποιός και συνθέτης
Το φώς της Αίγινας όπου ζω – που ήταν και η πρώτη πρωτεύουσα της Ελλάδας – ήταν η αφορμή για να προχωρήσω στη μελοποίηση του Θούριου του Ρήγα Φεραίου με την αρχαία λύρα. Μια ηλιόλουστη μέρα που κοιτούσα τη θάλασσα άρχισα να σκέφτομαι σχετικά με την επέτειο των 200 ετών από την έναρξη της Επανάστασης του 1821.
Στα χρόνια του σχολείου θυμάμαι έναν πίνακα του Θεόφιλου από το 19ο αιώνα που έδειχνε τον Ρήγα Φεραίο και τον Αδαμάντιο Κοραή να ανασηκώνουν την Ελλάδα ως οι πατέρες του Έθνους. Επί χρόνια αυτή η εικόνα υπήρχε στο μυαλό μου δημιουργώντας πάντοτε μια ανεπαίσθητη απορία: Ποιοί ήταν πραγματικά αυτοί οι άνθρωποι;
Με τον καιρό συνειδητοποίησα πως δυστυχώς στο σχολείο μας μάθαιναν για τους προγόνους μας με ένα στείρο τρόπο, ώστε αντί να μας φέρνουν πιο κοντά, μας έκαναν να απομακρυνόμαστε από τις ρίζες μας, την παράδοση, τα ήθη και τα έθιμά μας ως Έλληνες.
Άλλωστε ένας βασικός λόγος για τον οποίο ασχολήθηκα με την αρχαία λύρα ήταν και τούτος: Η επανασύνδεση με τη μουσική παράδοση των Ελλήνων που έρχεται από τα βάθη των αιώνων.
Όταν λοιπόν κάποια στιγμή από μια συγκυρία βρέθηκε μπροστά μου ολόκληρος ο Θούριος του Ρήγα, ένιωσα μια τεράστια έκπληξη, συνειδητοποιώντας ότι ο ένας εκ των δύο πατέρων του Έθνους, έγραφε και οραματιζόταν για την απελευθέρωση και την ενοποίηση όλων των λαών της Βαλκανικής.
Με σημερινούς όρους μιλώντας θα μπορούσε να χαρακτηρίσει κάποιος αυτή την ιδέα περισσότερο ως διεθνιστική παρά ως εθνικιστική. Αυτό το γεγονός λοιπόν με παρακίνησε στην προσπάθεια να μελοποιήσω με μια άλλη οπτική το Θούριο του Ρήγα, επιλέγοντας κάποια άλλα αποσπάσματα από τα γνωστά.
Κράτησα λοιπόν εκείνο που όλοι μάθαμε στο σχολείο “Ως πότε παλληκάρια θα ζούμε στα στενά”, αλλά πρόσθεσα στο δεύτερο μέρος το απόσπασμα του Θούριου όπου αναφέρεται στο διεθνιστικό όραμα της απελευθέρωσης όλων των λαών και όχι μόνο των Ελλήνων.
Επί παραδείγματι υπάρχει άλλο σημείο στο Θούριο που λέει:
“Ἀνδρεῖοι καπετάνιοι, παπᾶδες, λαϊκοί,
σκοτώθηκαν κι᾿ ἀγάδες, μὲ ἄδικον σπαθί.
Κι᾿ ἀμέτρητ᾿ ἄλλοι τόσοι, καὶ Τοῦρκοι καὶ Ῥωμιοί,
ζωὴν καὶ πλοῦτον χάνουν, χωρὶς κᾀμμιὰ αφορμή.”
Αυτό δεν μας το είπαν στο σχολείο...
Έτσι ένιωσα την ανάγκη να γράψω τη μουσική και να το δώσω στον κόσμο με αυτόν τον τρόπο και αυτό το έπραξα για ένα λόγο παραπάνω: Διότι ζούμε σε μια εποχή ζοφερή που δεν απέχει τόσο σε επίπεδο έλλειψης ατομικών ελευθεριών, με μια διαρκή τάση να συρρικνώνονται περαιτέρω με τα χρόνια, τόσο σε πολιτικό όσο και σε θρησκευτικό επίπεδο.
Αυτή τη στιγμή ζούμε έντονα εκ νέου διακρίσεις βάσει εθνικοτήτων, θρησκευτικών πεποιθήσεων αλλά και πολιτικών και όσο πάει η Ελευθερία – και βάζω επίτηδες το έψιλον κεφαλαίο – να ψαλλιδίζεται.
Κατόπιν τούτου και με όπλο αυτό που διαθέτω – την τέχνη μου – σκέφτηκα να προσφέρω αυτή ακριβώς την εκδοχή του Θούριου, ώστε για όσους την ακούσουν προσεκτικά, να προβληματιστούν και να ερευνήσουν.
Αλλά και για εκείνους που απλά θα νιώσουν χωρίς να σκεφτούν τόσο το δεύτερο μέρος των στίχων, αρκεί να βιώσουν την ανάγκη για Ελευθερία που έχουμε όλοι και είναι διαρκής.
Υπό αυτό το πρίσμα, το όραμα του Ρήγα δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Δεν ενοποιήθηκαν οι άνθρωποι, δεν αγάπησαν ο ένας τον άλλο και ειδικά τον διαφορετικό.
Έτσι, θεωρώ εντελώς επίκαιρο το ποίημα και διαχρονικό και αυτό επιχείρησα να δώσω με τη συγκεκριμένη μελοποίηση. Προκειμένου κάποτε να ανθίσει η αγάπη στους ανθρώπους.
Ταυτόχρονα η επιλογή της αρχαίας λύρας είναι προσωπικά για εμένα ένα στοίχημα καθώς έχω την πεποίθηση πως μπορεί να γίνει ξανά το εθνικό μας όργανο – όχι ερχόμενοι σε αντιπαράθεση με το μπουζούκι – αλλά γιατί να μη δούμε σε λίγες δεκαετίες τις επόμενες γενιές να τη χρησιμοποιούν μαζικά όπως την κιθάρα;
Αυτή είναι η προσπάθεια που κάνω με μεγάλη πίστη στην παράδοση του τόπου μας, που είναι αυτός ο ίδιος που κάνει τους ανθρώπους Έλληνες και όχι η πραγματική καταγωγή τους. Δεν είναι συγκινητικό να βλέπουμε ένα δικό μας παιδί από τα Σεπόλια να μιλά άπταιστα ελληνικά και να τιμά τη γαλανόλευκη στα πέρατα της γης όπως παραδείγματος χάριν ο Greek Freak, ο δικός μας ο Γιάννης;
Ακούστε εδώ τον μελοποιημένο Θούριο από τον Θανάση Κλεώπα: