Θέατρο Σκιών: Ο Καραγκιόζης και η ιστορία του στην Ελλάδα

Γράφει ο καραγκιοζοπαίκτης Κώστας Σπυρόπουλος

Το Θέατρο Σκιών ήρθε στην Ελλάδα το 1856 και συγκεκριμένα στα Ψηλά Αλώνια, στην Πάτρα, από τον Έλληνα Μικρασιάτη Ιωάννη Μπράχαλη.

Όταν αποχώρησε από το συγκεκριμένο θέατρο, πήρε τη θέση του ένας ψάλτης που ονομαζόταν Δημήτρης Σαρδούνης, ο οποίος μετέπειτα ονομάστηκε Μίμαρος επειδή έκανε πολλές μιμήσεις και άλλαζε εντελώς τη φωνή του. Μετά από 10 – 15 χρόνια περίπου, ο Μίμαρος αποφάσισε να κάνει τους βοηθούς του, καραγκιοζοπαίκτες, οι οποίοι άρχισαν να δίνουν παραστάσεις στην Πελοπόννησο και στη Ρούμελη. Το κοινό όμως τότε, δεν ανταποκρίθηκε θετικά, διότι στις παραστάσεις οι ήρωες ήταν Τούρκοι πασάδες και ντερβισάδες από τους οποίους ο κόσμος είχε υποφέρει και είχε βασανιστεί, με αποτέλεσμα να σκίζουν τη σκηνή των καραγκιοζοπαικτών, να τους βρίζουν και να τους διώχνουν. Δεν ήθελαν ούτε να ακούνε για θέατρο σκιών.

Τότε, ο Μίμαρος, όντας πανέξυπνος, για να σώσει την τέχνη του, δημιούργησε το έργο «Ο Μέγας Αλέξανδρος και το καταραμένο φίδι», εμπνευσμένος από την ιστορία του Αγίου Γεωργίου και έβαλε στον ρόλο του τον Μέγα Αλέξανδρο για να μην τον κατηγορήσουν ότι προσβάλει τον Άγιο! Όπου και να το παρουσίασε το θέατρο γέμιζε με κόσμο, έκανε θρίαμβο.

Έτσι λοιπόν, σκέφτηκε ότι θα ήταν ακόμα καλύτερο να ανεβάσει έργα με ήρωες που να έχουν αναφορά στην Επανάσταση του 1821. Κάποια από αυτά ήταν «Ο ήρωας Αθανάσιος Διάκος», «Ο Καπετάν Γκρης», «Ο Καπετάν Στράτος και ο γενίτσαρος Σελήμ» (που είναι αδέρφια και μονομαχούν χωρίς να το γνωρίζουν).

Όλα αυτά τα ηρωικά έργα αγαπήθηκαν πάρα πολύ απ’ το ελληνικό κοινό και με αυτόν τον τρόπο εδραιώθηκε και αγαπήθηκε το θέατρο σκιών στην Ελλάδα!

Έπειτα από τον Μίμαρο, όλοι οι καραγκιοζοπαίκτες που ακολούθησαν, έπαιξαν έργα με θέμα τους ήρωες του ’21. Σε όλα αυτά υπάρχει μία μεγάλη ιδιαιτερότητα: Ο καραγκιοζοπαίκτης πρέπει να αλλάζει την ίδια στιγμή τις φωνές του, κάνοντας τέσσερις αρματωλούς, ώστε ο θεατής να καταλαβαίνει και να αντιλαμβάνεται ότι μιλάει διαφορετική φιγούρα την κάθε στιγμή. Στη συνέχεια να κάνει τις φωνές των πασάδων, του Αλή Πασά που έπρεπε να είναι βαριές και λαρυγγόφωνες οι εναλλαγές.

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι καραγκιοζοπαίκτες να εγκαταλείπουν σιγά – σιγά τα ηρωικά έργα γιατί υπήρχε δυσκολία να ανταπεξέλθουν στις λαρυγγοφωνές και άρχισαν να παίζουν παιδικά έργα, με τον καραγκιόζη να απευθύνεται στα παιδιά ζητώντας τη βοήθειά τους, κάνοντας το θέατρο σκιών πιο διαδραστικό.

Οι καραγκιοζοπαίκτες που συνέχισαν να παρουσιάζουν ηρωικά έργα με μεγάλη επιτυχία ήταν ο Βασίλαρος, ο Μόλλας, ο Μανωλόπουλος, ο Χρήστος Χαρίδημος, ο Αντώναρος, ο Κώστας Μάνος, ο Θεοδωρόπουλος, ο Μάνθος Αθηναίος, ο Ευγένιος Σπαθάρης και ο Θανάσης Σπυρόπουλος.

Σήμερα, απ’ τους παλαιότερους, ο Θανάσης Σπυρόπουλος παίζει ακόμα ηρωικά έργα στα δύο μόνιμα θέατρά του με μεγάλη επιτυχία. Υπάρχει όμως και η νέα γενιά, οι νεότεροι καραγκιοζοπαίκτες οι οποίοι παίζουν κι αυτοί ηρωικές παραστάσεις, κάνοντας υπερήφανους τους πρωτομάστορες της τέχνης του θεάτρου σκιών.

Προσωπικά αγάπησα και μαθήτευσα δίπλα στον πατέρα μου Θανάση Σπυρόπουλο και διδάχτηκα την τέχνη του θεάτρου σκιών από παιδί. Από τα βασικά πράγματα που έμαθα κοντά του ήταν ότι ο Καραγκιόζης πρέπει να ‘περνάει’ μηνύματα και αξίες, γιατί είναι Λαϊκός Ήρωας και γίνεται παράδειγμα προς μίμηση. Λειτουργεί σαν συνδετικός κρίκος των παιδιών με την ιστορία της Ελλάδος.

Ο λόγος του είναι ισχυρός, ό,τι δεν μπορεί να εκφραστεί εύκολα με λόγια, τα παρουσιάζει ο Καραγκιόζης στις παραστάσεις.

Στην προκειμένη περίπτωση, παρουσιάζουμε την «Επανάσταση των Σκιών», σε συνεργασία με το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης και το διαδικτυακό μας κανάλι ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ TV, με αποτέλεσμα τα παιδιά να μαθαίνουν όλη την ιστορία της Επανάστασης του 1821 μέσα από 6 διαφορετικές παραστάσεις και συγκεκριμένα μέσα από τα μάτια του Έλληνα Καραγκιόζη.

Δείτε εδώ το μεγάλο αφιέρωμα του CNN Greece στην επέτειο των 200 ετών από την Επανάσταση του 1821