Μήνυμα του πτέραρχου Γ. Πλειώνη για 28η Οκτωβρίου: Την πατρίδα μας ν’ αγαπάμε

Εξορμούσε από πρόχειρα αεροδρόμια στη Βόρεια Αφρική μαζί με τους υπόλοιπους νεαρούς συναδέλφους της μοίρας του, σε αποστολές προστασίας συμμαχικών νηοπομπών στη Μεσόγειο, κυνήγησε τον Ρόμελ στη μάχη του Ελ Αλαμέιν, και αργότερα βρέθηκε με τις ελληνικές μοίρες στην Ιταλία, χτυπώντας τους Ναζί στις γιουγκοσλαβικές ακτές καθώς άρον- άρον οπισθοχωρούσαν από τα Βαλκάνια. Ύψωσε την ελληνική σημαία «πετώντας σε ξένους ουρανούς», τη στιγμή που η χιτλερική σβάστικα μόλυνε τον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης.

Μεταπολεμικά βρέθηκε στον 38ο παράλληλο στον Πόλεμο της Κορέας, πετώντας ως επικεφαλής του 13ου Ελληνικού Σμήνους Μεταφορών, έχοντας γράψει συνολικά στο «logbook» τον αριθμό-ρεκόρ των 383ών πολεμικών αποστολών.

Αυτή είναι η ζωή του πτεράρχου Γεωργίου Πλειώνη, ο οποίος εξιστορεί στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο, μεταξύ άλλων, πώς σώθηκε εγκαταλείποντας φλεγόμενο Χάρικεϊν το 1943 πάνω από την Μεσόγειο «κρεμασμένος σαν σταφύλι», τη δεύτερη μάχη του Ελ Αλαμέιν που κυνηγούσαν τον Ρόμελ «με μια κονσέρβα και μια γαλέτα», καθώς και την επίθεση στο ιταλικό στρατηγείο στην έρημο ανήμερα της 28ης Οκτωβρίου 1942. Μιλά για τους συμπολεμιστές του, τον μοίραρχό του Κέλλα «ένα παλικάρι πραγματικό», τα Χάρικεϊν που επέστρεφαν από τις αποστολές διάτρητα από εχθρικές σφαίρες, καθώς και για τις τακτικές μάχης που ακολουθούσαν στον αέρα. Δεν ξεχνά να γυρίσει πίσω στο χρόνο στις 14 Νοεμβρίου 1944, όταν οι ελληνικές Μοίρες της Μέσης Ανατολής επέστρεψαν στην Ελλάδα μετά από τρεισήμισι χρόνια απουσίας, καθώς και στη συμμετοχή του μεταπολεμικά στον Πόλεμο της Κορέας ως αρχηγός του 13ου Σμήνους, «όπου οι άσχημες καιρικές συνθήκες βοήθησαν τους Έλληνες να μάθουν να πετάνε με όργανα».

Τέλος, συγκινητική είναι η παραίνεσή του προς τους Έλληνες πιλότους της Πολεμικής Αεροπορίας που υπερασπίζονται καθημερινά το Αιγαίο, «να έχουν θάρρος, να ξέρουν καλά το αεροπλάνο τους, να είναι καλά εκπαιδευμένοι», αλλά και ένα σχόλιο για όλους εκείνους που ψήφισαν τη Χρυσή Αυγή, «δεν μπορώ να δικαιολογήσω να ψηφίσουν ναζί και φασίστες. Άμα διαβάσουν λίγο ιστορία θα δουν τι έκανε ο Μουσολίνι, τι έκανε ο Χίτλερ, άμα δουν τι κάνανε οι Γερμανοί στην Ελλάδα στην κατοχή τι καταστροφές έκαναν».

Μετά από έναν αιώνα ζωής οι εμπειρίες του είναι πολύτιμη παρακαταθήκη θάρρους και αυταπάρνησης.

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη του Πτεράρχου Γεωργίου Πλειώνη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και τον Βασίλη Πια:

Ερ. Κύριε πτέραρχε είστε ζωντανός θρύλος της Πολεμικής μας Αεροπορίας. Βετεράνος πιλότος του Β'ΠΠ, και της Κορέας με 383 πολεμικές αποστολές συνολικά στο ενεργητικό σας. Τρεις φορές έχετε γλυτώσει «από του χάρου τα δόντια», άλλοτε πηδώντας μ' αλεξίπτωτο από φλεγόμενο Χάρικεϊν και από Σπίτφαϊρ με μηχανική βλάβη, και μια φορά στην Κορέα τροχοδρομώντας μ' ένα θηριώδες C-47 γλυτώσατε για λίγα εκατοστά την κατά μέτωπο σύγκρουση με άλλο αεροσκάφος. Γυρίστε μας αρκετά χρόνια πίσω, στα εφηβικά σας χρόνια, και πείτε μας πώς άρχισαν όλα, πότε είπατε «θέλω να γίνω αεροπόρος»;.

Απ. Τον καιρό εκείνο εγώ έβγαλα το Γυμνάσιο στο Λαύριο. Εκεί ζούσε ο πατέρας μου, εκεί εργαζόταν, και από μικρός ακόμα όταν ήμουν στο Δημοτικό σχολείο έβλεπα τ' αεροπλάνα που περνάγανε γιατί η περιοχή εκεί ήταν περιοχή εκπαίδευσης των αεροπόρων. Αυτό με έκανε να θέλω σαν πιτσιρικάς που ήμουνα να θέλω να μπορούσα και εγώ να πετάξω. Ήταν τ' όνειρό μου. Μεγαλώνοντας αυτή η επιδίωξή μου παρέμενε. Αυτό ήταν κάτι που δεν άρεσε στον πατέρα μου, διότι ήταν ένα επάγγελμα επικίνδυνο, και με πολλά ατυχήματα τον καιρό εκείνο, τα οποία τα γράφανε οι εφημερίδες. Για να μπορέσω να υποβάλλω τα χαρτιά μου αναγκάστηκα και πλαστογράφησα την υπογραφή του πατέρα μου, ότι συγκατατίθεται για να λάβω μέρος στον διαγωνισμό. Έλαβα μέρος στον διαγωνισμό δυο φορές. Η πρώτη ήταν το 1938. Την πρώτη φορά με απέρριψε η υγειονομική επιτροπή γιατί ήμουν πάρα πολύ αδύνατος. Την δεύτερη φορά πέρασα την υγειονομική επιτροπή, ήμασταν 1200 υποψήφιοι για 25 θέσεις. Ήρθα 14ος στη σειρά επιτυχίας και ακολούθησα την εκπαίδευση στην Σχολή Ικάρων. Εκεί με βρίσκει ο πόλεμος του 40.

Ερ. Το πρωινό της 28ης Οκτωβρίου 1940, σας βρίσκουμε δευτεροετή Ίκαρο στη Σχολή Αεροπορίας στο Τατόι. Λίγες ώρες νωρίτερα η φασιστική Ιταλία μας έχει κηρύξει τον πόλεμο. Ηχούν οι σειρήνες. Βόμβος αεροπλάνων ακούγεται από ψηλά. Ιταλικά αεροπλάνα βομβαρδίζουν το Τατόι. Τ' αντιαεροπορικά αργούν ν' αντιδράσουν. Ένα λάθος της αεράμυνας τα θεωρεί ελληνικά. Δώστε μας τη στιγμή και τι συνέβη στη συνέχεια.

Απ. Μάλιστα από ότι θυμάμαι, τότε διοικητής στο Τατόι ήταν κάποιος σμήναρχος Φαλκονάκης. Από ότι λέγανε τον καιρό εκείνο δεν έδρασαν τ' αντιαεροπορικά που είχαμε τότε, διότι αυτός είπε «μην βαράτε είναι δικά μας», ενώ ήταν τρικινητήρια ιταλικά. Εμείς δεν είχαμε τρικινητήρια αεροσκάφη. Αυτά διέσχισαν το Τατόι από ανατολάς προς δυσμάς. Είχανε πάει προς την Κάρυστο, περάσανε μετά από το Τατόι και αφήσανε τις βόμβες. Οι βόμβες δεν έπεσαν στην περιοχή που ήταν τα κτίρια της Σχολής Ικάρων και η ζημιά που κάνανε ήταν αρκετή αλλά από ό,τι θυμάμαι είχαμε μόνο έναν τραυματία. Εμάς μας διέταξαν και πήγαμε σ' ένα ρέμα δυτικά των κτιρίων και εκεί τη βγάλαμε. Μέχρι το μεσημέρι δεν είχαμε άλλη επίθεση. Τις άλλες ημέρες για λόγους προστασίας μας παίρνανε πρωί-πρωί όλη τη σχολή, ήταν και οι πρωτοετείς και οι τριτοετείς μέσα, και μας πηγαίνανε στο ρέμα του Κόττου που κατεβαίνει από την Κηφισιά.

Ερ. Από το βομβαρδισμένο Τατόι εσπευσμένα η Σχολή Ικάρων, που τότε ονομαζόταν Σχολή Αεροπορίας, μεταφέρθηκε στο Άργος, όπου συνεχίσθηκε η εκπαίδευση της 9ης σειράς, που ήσασταν μαθητής, αλλά και της 10ης. Εκεί σ' ένα πρόχειρο αεροδρόμιο ανάμεσα σ' ελαιώνες ολοκληρώσατε τον πρώτο κύκλο εκπαίδευσης ως πολεμικός πιλότος. Και ενώ ο πόλεμος στην Αλβανία μπαίνει στην πιο κρίσιμη φάση, η ελληνική κυβέρνηση σε συνεννόηση με τους Βρετανούς, σας στέλνει στις 3 Απριλίου 1941 μαζί με άλλους συμμαθητές σας στο Ιράκ για εκπαίδευση στα σύγχρονα αεροσκάφη της εποχής, στη Βρετανική Σχολή της Χαμπανίας. Τρεις ημέρες αργότερα οι Ναζί εισβάλλουν στην Ελλάδα. Ποιά ήταν τα συναισθήματά σας όταν μάθατε τα νέα;

Απ. . Ύστερα από έναν μήνα (σ.σ. μετά την Ιταλική επίθεση) αποφάσισαν και μας μετέφεραν στο Άργος. Μας εγκατέστησαν στα σχολεία του Άργους και κάναμε πτήσεις σε χωράφι. Εκεί μείναμε έως τον Μάρτιο του 41. Μας είπανε εντάξει ότι ήταν να μάθετε το μάθατε, είμαστε 25, είχανε πάρει και τους επιλαχόντες λόγω του πολέμου και ήμασταν 35, 36 μαθητές. Το μεγαλύτερο τμήμα της σχολής το πήγανε στο Περιγιάλι (σ.σ. Κορινθία). Μια ομάδα εννέα μαθητών όπως είχαμε αποφοιτήσει πρώτοι, και μια ομάδα άλλων εννέα από το τμήμα υπαξιωματικών (σ.σ. λειτουργούσε τμήμα χειριστών διετούς φοίτησης) μας στείλανε στο Ιράκ. Στις 5 Μαρτίου του 1941 ήρθαμε στην Αθήνα, μας βάλανε σ' ένα κέντρο διερχομένων ώσπου να τακτοποιηθεί η αναχώρησή μας. Στις 3 Απριλίου ξεκινήσαμε μ' ένα υπερωκεάνιο, το οποίο είχε φέρει στρατεύματα συμμαχικά από την Αίγυπτο, υποστήριξης των ελληνικών δυνάμεων στο αλβανικό μέτωπο, και πήγαμε Αλεξάνδρεια για να προωθηθούμε μετά Χαμπανία, έξω από τη Βαγδάτη στο Ιράκ. Εκεί αρχίσαμε εκπαίδευση. Μπροστά από εμάς είχανε πάει άλλες δυο ομάδες, για να εκπαιδευτούν στα σύγχρονα αεροσκάφη, που εκείνο τον καιρό ήταν τα Χάρικεϊν με σκοπό να γυρίσουμε πίσω να πολεμήσουμε στον Ελληνοαλβανικό. Εμείς όταν ακούσαμε ότι οι Γερμανοί μας κήρυξαν τον πόλεμο είπαμε «τώρα χαιρέτα μου τον πλάτανο», που λένε, πάει τελείωσε. Κανείς δεν πίστευε ότι θ' αντιστεκόταν η Ελλάδα σ' αυτήν την τρομερή πολεμική μηχανή.

Ερ. Εκεί όμως δεν θα καθίσετε για πολύ. Σύντομα το καθεστώς της Βαγδάτης γίνεται φιλογερμανικό, και εσείς μαζί με τους άλλους συμμαθητές σας και επικεφαλής αξιωματικούς μέσω Αιγύπτου και Παλαιστίνης, φτάνετε στη Ροδεσία, όπου ολοκληρώνετε την πτητική σας εκπαίδευση.

Απ. Είχαμε δεν είχαμε μια εβδομάδα στη Χαμπανία που πετάγαμε κάτι αεροπλάνα Χαρτ και να που ξεσηκώνεται ένας πρίγκιπας από τη βασιλική οικογένεια, ο οποίος ήταν γερμανόφιλος και επιτέθηκε εναντίον της βάσης, η οποία είχε πληθυσμό 16.000 άτομα. Απαίτησε να εκκενωθεί η βάση. Έτσι δεν μπορούσε να γίνει εκπαίδευση. Αποφάσισαν οι Βρετανοί να μας μαζέψουν όλους, γιατί δεν ήταν μόνο Έλληνες, και μέσω Αιγύπτου, Καΐρου να μας στείλουν στη Ροδεσία για να συνεχίσουμε την εκπαίδευση. Όσοι προορίζονταν για μονοκινητήρια εκπαιδεύτηκαν στα Χάρβαρντ, και όσοι για δικινητήρια στα Όξφορντ. Εκεί καθίσαμε τρεις-τρεισήμισι μήνες.

Ερ. Άνοιξη 1941. Η Ελλάδα έχει μπει στην πιο μαύρη περίοδο της νεώτερης ιστορίας της: Ναζιστική κατοχή. Η σβάστικα μολύνει τον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης. Η Ελληνική Αεροπορία όμως δεν υποστέλλει τη σημαία της και συνεχίζει τον αγώνα στη Μέση Ανατολή, στο πλευρό των συμμάχων. Εννέα αεροσκάφη και οι μαθητές της Σχολής Αεροπορίας με αρκετούς κυρίως ιπταμένους αξιωματικούς και υπαξιωματικούς κατορθώνουν μετά από πολλές δυσκολίες να καταφύγουν στη Μέση Ανατολή. Εκεί θα τους συναντήσετε σ' ένα βρετανικό αεροδρόμιο στη Γάζα, και θ' αποτελέσετε τον πυρήνα για την αναγέννηση της Πολεμικής Αεροπορίας. Θυμάστε τον μήνα και πότε συγκροτήθηκε η πρώτη ελληνική μοίρα δίωξης κάτω από τον επιχειρησιακό έλεγχο της RAF;

Απ. [...] Εμείς τους συναντήσαμε στη Γάζα. Έχω την εντύπωση πως η πρώτη ελληνική μοίρα διώξεως συγκροτήθηκε τον Οκτώβριο του 41. Οι πιλότοι της μοίρας, που είχαν προέλθει από τους παλιούς και είχαν φύγει από την κατεχόμενη πια Ελλάδα με διάφορα μέσα, με βάρκες κλπ, είχαν περάσει στα νησιά, στη Σάμο και από εκεί απέναντι μέσω Τουρκίας κατέβηκαν στην περιοχή όπου η Ελληνική κυβέρνηση κατάφερε να πείσει τους Βρετανούς να κάνει ανεξάρτητη ελληνική μοίρα. Τον καιρό εκείνο και άλλοι πιλότοι από άλλες χώρες (πχ. Σερβία) είχαν προσπαθήσει αλλά δεν τους το είχαν επιτρέψει. Αυτό βεβαίως το ήθελαν και οι Βρετανοί, διότι ήταν και ο βασιλιάς, που είχε στενούς δεσμούς μαζί τους. Απέβλεπαν (οι Βρετανοί) στο να γυρίσει ξανά ο βασιλιάς. Θέλανε να έχει δύναμη κοντά του. Και έτσι λοιπόν έγινε η πρώτη Ελληνική Μοίρα η 335.

Ερ. Πότε ενταχθήκατε στην 335 Μοίρα Δίωξης; Ποια ήταν η πρώτη σας αποστολή και με τι τύπο αεροσκάφους πετάξατε σ' αυτή; Ποιές άλλες ελληνικές μοίρες έδρασαν στη Μ. Ανατολή κατά τη διάρκεια του πολέμου;

Απ. Στη μοίρα εγώ πήγα τον Οκτώβριο του 42. Εκεί επικεφαλής ήταν ο Κέλλας, ένα παλικάρι πραγματικό. Δεν ήταν της σχολής, ούτε της Ευελπίδων, από κάποια σχολή υπαξιωματικών προερχόταν αλλά ήταν λεβέντης. Αυτός είχε τον έλεγχο ενός διπλάνου Γκλαντιέιτορ, το οποίο δεν άφηνε να πετάξει κανένας, εκτός εάν ήταν καλός χειριστής γιατί κάποιος άλλος μπορούσε να του το σπάσει. Εμείς θεωρούσαμε μεγάλο κατόρθωμα το να μας επιτρέψει να κάνουμε μια πτήση με το Γκλαντιέιτορ. Είχα πετάξει με αυτό. Ο Κέλλας με είχε πάρει με καλό μάτι. Μετά τις επιχειρήσεις του Ελ Αλαμέιν, ένα μέρος των χειριστών που έλαβε μέρος αποσπάστηκε, και πήγαν και δημιούργησαν μια νέα μοίρα τη 336. Αυτό έγινε μετά τον Οκτώβριο του 42.

Ερ. Τον Οκτώβριο του 1942 έλαβε χώρα μια από τις πιο εμβληματικές μάχες του Β'ΠΠ, η δεύτερη Μάχη του Ελ Αλαμέιν, όταν οι συμμαχικές δυνάμεις έσπασαν τις γερμανικές γραμμές, αναγκάζοντας τις δυνάμεις του Ρόμελ σε υποχώρηση. Ήταν τότε που ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσώρτσιλ είχε δηλώσει πως αυτή η μάχη ήταν «το τέλος της αρχής» για το Άφρικα Κορπς. Τι θυμάστε από τη σύγκρουση, και ποιος ήταν ο δικός σας ρόλος στον αέρα;

Απ. Πήγα στην 335 από τη Γάζα στις 4 Οκτωβρίου του 42. Όταν ένας πιλότος καινούργιος πήγαινε στη μοίρα η πρώτη δουλειά βεβαίως των αρμοδίων εκεί ήταν να τον βάλουν να πετάξει, να μάθει το αεροπλάνο, να μάθει την περιοχή, όλα αυτά, και να τον δοκιμάσουνε, να δούνε τι ξέρει και τι δεν ξέρει. Αν θυμάμαι η πρώτη πτήση ήταν στις 4 ή 5 Οκτωβρίου, αλλά πάντως αυτή η πτήση ήταν εκπαιδευτική, μακριά από το μέτωπο. Το μέτωπο άρχισε στις 23 Οκτωβρίου. Άλλο είναι οι επίγειες επιχειρήσεις και άλλο οι αεροπορικές, διότι εμείς είχαμε ξεκινήσει πιο μπροστά. Πετάγαμε πάνω από το Ελ Αλαμέιν στη γραμμή του μετώπου, κάναμε περιπολίες χωρίς να έχουμε επιχειρήσεις στο έδαφος, λ.χ. επιθέσεις πυροβολικού.

Ερ. Βλέπατε κάτι στο έδαφος, τανκς, εγκαταστάσεις, στρατιώτες;

Απ. Όταν πετάς σ' ένα ύψος 8.000 πόδια δεν βλέπεις κάτω.

Ερ. Συναντήσατε εχθρικά αεροσκάφη;

Απ. Εμείς κάναμε περιπολίες. Όταν λέμε περιπολίες σηκώνονταν τ' αεροπλάνα σε σχηματισμό τριών τετράδων για να προστατεύσουμε τρόπον τινά τα φίλια επίγεια τμήματα από επιθέσεις αεροπορικές. Τον καιρό εκείνο οι Γερμανοί και οι Ιταλοί είχαν λίγα αεροπλάνα επιθετικά στο μέτωπο αυτό, διότι τα είχαν τραβήξει στην Ευρώπη, είχαν προβλήματα με τη Ρωσία τότε. Είχαν όμως αεροπλάνα, και πολλές φορές τ' αεροπλάνα τα γερμανικά Μέσσερσμιτ, Φόκε-Βουλφ (σ.σ. Me-Bf 109, Fw 190) όχι μόνο εμφανιζόντουσαν εκεί που δεν τους περίμενε κανείς αλλά κάνανε επιθέσεις σε εγκαταστάσεις στην έρημο. Τότε η έρημος ήταν διάσπαρτη με σκηνές από συμμαχικές μοίρες. Όλη η έρημος είχε μετατραπεί σε πρόχειρα αεροδρόμια (σ.σ. Landing Ground) όπως είχαμε και εμείς, Αυστραλοί, Νεοζηλανδοί. Ερχόντουσαν (οι Γερμανοί) ημέρα ή και νύχτα ακόμα ρίχνανε μια βόμβα και φεύγανε. Όταν υπήρχε τρόπος να ειδοποιηθούμε φεύγαμε από τις σκηνές και τρέχαμε στα χαρακώματα. Δεν ήταν δυνατόν εκείνη την ώρα να σηκωθούν αεροπλάνα να τους κυνηγήσουν. Κάνανε μια βύθιση αφήναν τη βόμβα και φεύγανε. Όμως όταν γινόντουσαν περιπολίες από εμάς, πότε- πότε εμφανιζόντουσαν οι Γερμανοί και κάνανε επιθέσεις από πιο ψηλά. Συνήθως ήταν ζευγάρια. Η αεροπορία διώξεως δρα πάντα σε ζευγάρια, ποτέ ένα αεροπλάνο. Εμείς προσπαθούσαμε να τους εντοπίσουμε. Εγώ ως νεώτερος έκανα χρέη «γουήβερ» όπως λεγόταν δηλαδή βρισκόμουν στο πίσω μέρος του σχηματισμού, κάναμε στροφές αριστερά-δεξιά και ελέγχαμε πίσω μας τον σχηματισμό στον ορίζοντα. Αν δεν τον εντόπιζες έγκαιρα αυτός (ο εχθρός) ερχόταν έχοντας το πλεονέκτημα του ύψους, σου έκανε βολή και έφευγε μετά με τεράστια ταχύτητα προς τα κάτω. Κάποτε θυμάμαι που σε μια τέτοια περιπολία εντοπίσαμε δυο Γερμανούς από ψηλά. Ο αρχηγός του σχηματισμού σμηναγός Χόνδρος έδωσε εντολή για ελιγμό αποφυγής αριστερά. Το να κάνει ελιγμό αποφυγής αριστερά ένας σχηματισμός 12 αεροπλάνων δεν είναι εύκολο. Σε λίγο έδωσε εντολή για δεξιά. Αριστερά, δεξιά ο σχηματισμός σχεδόν διαλύθηκε. Δίνει εντολή ο αρχηγός στην τελευταία δυάδα ν' ακολουθήσει τους Γερμανούς και να τους προσβάλει. Ήμασταν στα 8.000-9.000 πόδια. Πράγματι τους ακολουθούν, ενώ σε εμάς δίνει διαταγή «πάμε για προσγείωση». Ο Σπυρίδωνος και ο Δεπούντης ήταν αυτοί που κυνήγησαν τους Γερμανούς και γυρίσανε μετά από είκοσι λεπτά, διαμαρτυρόμενοι γιατί δεν τους περιμέναμε, κάτι που δεν ήταν εύκολο.

Ερ. Και ενώ η μάχη έφτανε στην κορύφωσή της, στις 28 Οκτωβρίου 1942, τα Ελληνικά Φτερά και η 335 Μοίρα Δίωξης έκαναν το θαύμα τους: Θέλοντας να δώσουν ένα μάθημα στους Ιταλούς, επιτέθηκαν στο ιταλικό Στρατηγείο πίσω από τις γραμμές του μετώπου. Την αποστολή είχε ζητήσει προσωπικά από τους Βρετανούς, ο διοικητής της Μοίρας επισμηναγός Ιωάννης Κέλλας. Ποτέ άλλοτε δεν είχε πραγματοποιηθεί μέχρι τότε παρόμοια αποστολή. Υπάρχει και μια ιστορική φωτογραφία-ντοκουμέντο με τον Κέλλα και χειριστές της μοίρας να πανηγυρίζουν μετά το πέρας της αποστολής. Πείτε μας κ. πτέραρχε τη δική σας μαρτυρία.

Απ. Ο Κέλλας ζήτησε από την πτέρυγα στην οποία ανήκε η μοίρα να προγραμματίσει μια επίθεση εναντίον του ιταλικού στρατηγείου στις 28 του μηνός γα λόγους γοήτρου, επειδή μας κήρυξαν τον πόλεμο στις 28 Οκτωβρίου. Όμως το Ιταλικό Στρατηγείο ήταν καμιά εικοσαριά μίλια δυτικότερα της γραμμής του μετώπου του Ελ Αλαμέιν και ήταν οχυρωμένο. Του είπαν (οι Βρετανοί) αυτή η αποστολή που ζητάς να γίνει είναι και επικίνδυνη και άσκοπη. Ο Κέλλας όμως το είχε πάρει προσωπικά και τους λέει «εγώ εάν δεν μου επιτρέψετε να πάω οργανωμένος, θα πάρω τη μοίρα μου και θα πάω μόνος μου». Εμείς ήμασταν χειριστές στη μοίρα. Εάν έλεγε ο μοίραρχος σε όλους να πάμε θα πηγαίναμε. Είδαν οι Βρετανοί ότι δεν έβαζε μυαλό ο Κέλλας και του λένε καλά αφού επιμένεις θα έρθει μαζί σου η 274 Μοίρα Νεοζηλανδών. Κατέστρωσαν μάλιστα το επιτελικό σχέδιο. Δώδεκα αεροπλάνα εκείνοι, δώδεκα οι Έλληνες, η μια πάνω η άλλη κάτω. Εμείς θα κάναμε κάλυψη της 274 από τα εχθρικά αεροπλάνα και αφού θα γινόταν η επίθεση από τους Νεοζηλανδούς στο στρατηγείο, μετά το σχέδιο προέβλεπε να συγκεντρωθούν αυτοί και ν' ανέβουν από πάνω από την ελληνική μοίρα και να κάνει και αυτή την προσβολή της. Έγινε η προσβολή από την 274 πρώτα και αυτοί σηκωθήκαν και έφυγαν. Δεν έμειναν να καλύψουν την μοίρα (ελληνική) από πάνω. Ευτυχώς δεν παρουσιάστηκε κανένα γερμανικό αεροπλάνο. Ο Κέλλας είχε βάλει τον υποσμηναγό Παναγόπουλο, ο οποίος ήξερε αγγλικά, αρχηγό. Πήραν θέσεις τ' αεροπλάνα κάνανε τον κύκλο και την επίθεση και έφυγαν. Όμως ο αιφνιδιασμός πήγε περίπατο διότι είχαν ξυπνήσει οι Ιταλοί λόγω της 274 και χτύπαγαν αβέρτα τα ελληνικά αεροπλάνα. Δεν υπήρχε κανένα αεροπλάνο από τα δώδεκα που να μην χτυπήθηκε.

Ερ. Είχατε απώλειες σε χειριστές;

Απ. Είχαμε δυο αναγκαστικές προσγειώσεις. Ο Καρταλαμάκης και ο Πετράκης και επίσης είχε χτυπηθεί και ο Ξύδης αλλά νομίζω προσγειώθηκε σε εμάς. Και τα δώδεκα είχαν βληθεί, εκτός από ένα, του συμμαθητή μου Λευτέρη Χατζηωάνου. Όταν γύρισαν τ' αεροπλάνα άλλος είχε κομμένο φτερό αλλουνού είχαν περάσει οι σφαίρες δίπλα από το κάθισμα. Κοίταζαν όλοι και έλεγαν πω-πω ευτυχώς που τη γλύτωσα. Το μόνο αεροπλάνο που δεν είχε ούτε μια σφαίρα ήταν του Λευτέρη του Χατζηωάνου. Όταν έψαξε το αεροπλάνο και δεν βρήκε καμία σφαίρα γύρισε και είπε «ρε συ όλοι έχουν από μια σφαίρα...θα νομίζουν ότι εγώ δεν πήγα».

Ερ. Πότε η μοίρα εφοδιάστηκε με καταδιωκτικά Σπίτφαϊρ σε αντικατάσταση των Χάρικεϊν. Πετάξατε Σπίτφαϊρ έως το τέλος του πολέμου;

Απ. Η μοίρα με Σπίτφαϊρ εφοδιάστηκε το 1943. (σ.σ. τον Δεκέμβριο άρχισε η αντικατάσταση). Εγώ πέταξα λίγο νωρίτερα, είχα πάει -ήταν Μάρτιος νομίζω του 43- στη σχολή βολής τη βρετανική και εκεί πετάξαμε Σπίτφαϊρ, ενώ η μοίρα ακόμα είχε Χάρικεϊν.

Ερ. Υπάρχει μια σημαδιακή ημερομηνία για εσάς, που φαντάζομαι δεν ξεχνάτε ποτέ: 12 Φεβρουαρίου 1943. Μπορείτε να μας πείτε τι συνέβη εκείνη την ημέρα;

Απ. Όταν έκανα μια αποστολή κάλυψης νηοπομπής που πήγαινε από την Αγγλία στην Αλεξάνδρεια αφού άφησε υλικά και προσωπικό στη Μάλτα, είχε αποδεκατισθεί από γερμανικά υποβρύχια στη Μεσόγειο, και είχαν χάσει τα ίχνη της. Σηκωθήκαμε εκείνη την ημέρα 12 Φεβρουαρίου 1943 νύχτα έπειτα από εντολή του γραφείου επιχειρήσεων να πάμε να τη βρούμε. Ήταν ένας καιρός απαίσιος, δυνατοί άνεμοι, Φεβρουάριος μήνας. Την ώρα που εντοπίσαμε την νηοπομπή και κάναμε περιπολία, πιάνει φωτιά το Χάρικεϊν και αναγκάστηκα να το εγκαταλείψω. Η εγκατάλειψη από ένα αεροπλάνο σαν το Χάρικεϊν δεν είναι και τόσο εύκολη, είναι η κατασκευή του τέτοια, που είναι δύσκολη. Αναγκάστηκα να το γυρίσω ανάποδα και να κρεμαστώ σαν σταφύλι (!), αφού έλυσα τη ζώνη και να πέσω προς τα κάτω. Άνοιξα το αλεξίπτωτο, αλλά βρέθηκα σε μια θάλασσα φουρτουνιασμένη με τεράστια κύματα. Δεν μπορούσα ν' απαλλαγώ από το αλεξίπτωτο το οποίο με τράβαγε και να χρησιμοποιήσω τη σωσίβια λέμβο, η οποία ήταν μαζί με το αλεξίπτωτο. Αυτή ήταν συνδεδεμένη με κάτι κόπιτσες, τις οποίες δυστυχώς δεν τις είχα ποτέ μου ελέγξει, ήταν σκουριασμένες και δεν μπορούσανε να ξεκολλήσουν. Οπότε αναγκάστηκα να μείνω με το σωσίβιο χωρίς τη λέμβο που ήταν αμπαλαρισμένη στο κάθισμα και καθόμασταν πάνω της. Είχα μια δύσκολη στιγμή σχεδόν μισή ώρα έως ότου με μαζέψουν από το πλοίο διότι υπήρχε και σιγή ασυρμάτου. Η Μεσόγειος ήταν γεμάτη από γερμανικά υποβρύχια. Ευτυχώς το κύριο πλοίο της νηοπομπής συνοδευόμενο από δυο μικρά ML (σ.σ. μικρά ταχύπλοα ανθυποβρυχιακού πολέμου στον Β'ΠΠ) με είδε και έκανε σήματα προς το πολεμικό πλοίο, που ήταν από τη πλευρά τη δικιά μου. Αυτοί μετά από αρκετές προσπάθειες με μαζέψανε, ήμουνα τα χάλια μου. Όταν γύρισα στη μοίρα, ο μοίραρχος ο Γιώργος ο Πάγκαλος μου είπε ότι ο συνοδός μου το Νο.2, ο Θανάσης ο Κουντούρης όταν είδε ότι το αεροπλάνο έπεσε γύρισε πίσω και έλεγε «να σηκωθεί η μοίρα να χτυπήσει τη νηοπομπή διότι ρίξανε τον Πλειώνη». Νόμιζε ότι αυτοί με είχαν καταρρίψει!

Ερ. Υπάρχει και ένα περιστατικό τότε με το σκυλάκι σας.

Απ. Ήταν ένα εξαιρετικό σκυλάκι, ο Μαξ, το οποίο τρόπον τινά είχε μια προαίσθηση θα λέγαμε, και όταν ήταν να μπω στο αεροπλάνο για αυτή την αποστολή γαύγιζε και μου τράβαγε τη φόρμα χαμηλά στις μπότες δεν με άφηνε να μπω, και μου λέει ο μηχανικός «κ. υποσμηναγέ ο Μαξ διαμαρτύρεται». «Πάρε τον από εδώ να κάνω τη δουλειά μου» του λέω.

Ερ. Αλλά και με Σπίτφαϊρ αργότερα είχατε μια περιπέτεια. Στις 30 Ιουνίου 1944 αναγκαστήκατε λόγω βλάβης του κινητήρα να εγκαταλείψετε το αεροπλάνο με το οποίο πετούσατε σε αποστολή συνοδείας νηοπομπής, 40 μίλια βόρεια των αφρικανικών ακτών στη Μεσόγειο.

Απ. Αφού ξαναγύρισα στη μοίρα άρχισα να προσέχω τα σωστικά μου μέσα. Τα έλεγχα όλα, ότι δεν είναι σκουριασμένες οι κόπιτσες, και μου λέγανε οι άλλοι συνάδελφοι «ρε Γιώργη εσύ έπεσες θα ξαναπέσεις»;

Ερ. Και τα δυο υπήρξαν από τα πιο εμβληματικά αεροσκάφη του Β'ΠΠ. Με πιο συνδεθήκατε περισσότερο και γιατί;

Απ. Με το Σπίτφαϊρ. Ήταν πιο καλό, πιο ευέλικτο, από πάσης πλευράς καλύτερο από το Χάρικεϊν.

Ερ. Κύριε πτέραρχε πείτε μας λίγο για τη διαβίωσή σας στην έρημο. Εξορμούσατε από πρόχειρα αεροδρόμια της Βορείου Αφρικής και για τρία χρόνια ένα αντίσκηνο ήταν ο τόπος μόνιμης κατοικίας σας, καταμεσής της ανελέητης λιβυκής ερήμου.

Απ. Στη Βόρειο Αφρική μέναμε σε σκηνές στα διάφορα πρόχειρα αεροδρόμια του πολέμου. Μόνο το 1943 που βρεθήκαμε 60 χλμ ανατολικά της Βεγγάζης ήταν μια περιοχή που τη λέγανε Μπέρσις. Εκεί σ' ένα αγρόκτημα είχαμε εγκατασταθεί, που είχε κάτι κτήρια εγκαταλελειμμένα. Γενικά όμως όλη μας η διαβίωση στον πόλεμο ήταν σε σκηνές. Όταν κυνηγάγαμε τον Ρόμελ η διατροφή μας ήταν μια κονσέρβα κρέατος τη λεγόμενη «μπουλμπιφ» και μια γαλέτα που για να τη σπάσεις, μια και δεν υπήρχαν πέτρες στην έρημο την βάζαμε μέσα στην καραβάνα με νερό για να μαλακώσει και να τη φάμε. Το ημερήσιο συσσίτιο μας ήταν μια γαλέτα, μια κονσέρβα και ένα παγούρι νερό. Όταν ήμασταν εγκατεστημένοι σε χωριά όπως ήταν η Μάρσα Ματρούχ και το Σίντι Μπαράνι κοντά στην Αίγυπτο, υπήρχε κάποιος συσσιτιάρχης που έφερνε προμήθειες. Στη Μπέρσις είχαμε και κάποιους συναδέλφους κυνηγούς, οι οποίοι βγαίνανε το βράδυ παγανιά. Υπήρχε άφθονο κυνήγι από λαγούς και πέρδικες.

Ερ. Το φθινόπωρο του 1944 τα ελληνικά φτερά αποχωρούν από τη Βόρεια Αφρική και εγκαθίστανται σε βάσεις στην Ιταλία. Είναι η περίοδος που τα γερμανικά στρατεύματα εγκαταλείπουν εσπευσμένα τα Βαλκάνια, μια και ο πόλεμος έχει μεταφερθεί στην καρδιά της δικής τους χώρας. Πείτε μας κ. Πλειώνη για τις αποστολές στις οποίες λάβατε μέρος, επιχειρώντας από ιταλικά αεροδρόμια.

Απ. Από την Ιταλία οι μοίρες είχαν ενταχθεί σε μια πτέρυγα που λεγόταν «Balkan Air Force», που περιλάμβανε την 335 ΜΔ την 336 ΜΔ και την 13 ΜΒ. Από το αεροδρόμιο Μπισέρνο της Ιταλίας που ήταν κοντά στο Κάβο Μαρίνο κάναμε επιχειρήσεις στη Γιουγκοσλαβία σε συνεργασία με τις δυνάμεις του Τίτο. Κάναμε προσβολές εναντίον των Γερμανών οι οποίοι υποχωρούσαν από τη Ν. Ευρώπη. Στις 12 Οκτωβρίου σκοτώθηκε ο (Επαμεινώνδας) Κοττάς. Χτυπήθηκε από γερμανικά αντιαεροπορικά.

Ερ. Τι νιώσατε όταν πληροφορηθήκατε ότι στις 12 Οκτωβρίου 1944, η Αθήνα ήταν και πάλι ελεύθερη;

Απ. Τι να νιώσουμε. Λέγαμε με το καλό να γυρίσουμε στην πατρίδα.

Ερ. Στις 14 Νοεμβρίου 1944 επιστρέψατε στο αεροδρόμιο Χασάνι της Αθήνας, το μετέπειτα αεροδρόμιου του Ελληνικού. Υπάρχει και μια εμβληματική φωτογραφία με τον πρωθυπουργό της Ελλάδας Γεώργιο Παπανδρέου να σας καλωσορίζει. Βλέπω και μια φωτογραφία σας να είσθε επικεφαλής αγήματος στην παρέλαση που επακολούθησε. Τι θυμάστε από εκείνες τις ημέρες;

Απ. Συνεχίσαμε τις αποστολές από την Ιταλία και μετά την απελευθέρωση των Αθηνών που έγινε στις 12 Οκτωβρίου. Γυρίσαμε στην Αθήνα στις 14 Νοεμβρίου αφού είχαμε μείνει στον Τάραντα της Ιταλίας κάπου δέκα ημέρες. Μας έκανε εντύπωση η υποδοχή του κόσμου. Ήταν ενθουσιώδης υποδοχή αυτών που γύριζαν στην πατρίδα μετά τρεισήμισι χρόνια.

Ερ. Η Αθήνα μπορεί να έχει απελευθερωθεί, όμως ο αγώνας ενάντια στους Ναζί δεν έχει τελειώσει. Γερμανικές φρουρές βρίσκονται οχυρωμένες στη Μήλο και Κρήτη. Θα λάβετε μέρος σε αποστολές προσβολής και στα δυο νησιά. Στη Μήλο σας χτύπησαν γερμανικά αντιαεροπορικά. Τι θυμάστε από αυτές τις λιγότερο προβεβλημένες επιχειρήσεις μέσα σε ελληνικό έδαφος στα τέλη του πολέμου;

Απ. Μας έκανε εντύπωση ενώ οι Γερμανοί είχαν υποχωρήσει και είχε σχεδόν απελευθερωθεί ολόκληρη η Ελλάδα είχαν αφήσει εκεί αυτές τις δυο φρουρές. Λέγαμε γιατί δεν γίνονται επιχειρήσεις να τους εξουδετερώσουμε. Αλλά απ' ό,τι φάνηκε και διαπιστώθηκε αργότερα, αυτό ήταν ένα σχέδιο των Βρετανών και των Γερμανών να μείνουν εκεί φρουροί για τους δικούς τους λόγους.

Ερ. Για ποιο λόγο να θέλουν οι Βρετανοί να μείνουν οι Γερμανοί εκεί, ενώ ήταν αντίπαλοι;

Απ. Εάν ψάξετε τα αρχεία της Μάχης της Κρήτης στο ιντερνέτ θα βρείτε τις απαντήσεις. Εγώ δεν είμαι σε θέση να σας απαντήσω. Σε εμάς υπήρχε το ερώτημα γιατί δεν τους εξουδετερώνουν. Γιατί είχαμε και τον Ιερό Λόχο και την Ταξιαρχία του Ρίμινι και θα μπορούσαμε εμείς οι Έλληνες να κάνουμε επιχειρήσεις και να τους εξουδετερώσουμε. Δεν ήταν τίποτα σπουδαίες δυνάμεις, αλλά ήταν απόφαση των Βρετανών να μείνουν εκεί για δικούς τους λόγους.

Ερ. Ποια είναι η τελευταία σας αποστολή στον Β'ΠΠ;

Απ. Η τελευταία μου αποστολή στον πόλεμο ήταν αυτή στη Μήλο. Η φρουρά της Μήλου όπως και της Κρήτης παραδόθηκαν μετά την ανακωχή που έγινε στις 9 Μαΐου 1945.

Ερ. Μεταπολεμικά το 1950 στο πλαίσιο των διεθνών υποχρεώσεων της χώρας βρεθήκατε ξανά σ' εμπόλεμη ζώνη «πετώντας σε ξένους ουρανούς» στον Πόλεμο της Κορέας, ως επικεφαλής του 13ου Σμήνους Μεταφορών. Είχατε ήδη συμπληρώσει μια δεκαετία συμμετοχής σε πολεμικές επιχειρήσεις. Πείτε μας για τη συμμετοχή σας σ' αυτόν τον «άγνωστο» για την Ελλάδα πόλεμο.

Απ. Η Ελλάδα έλαβε μέρος στον Πόλεμο της Κορέας με ένα τάγμα πεζικού και ένα σμήνος αεροσκαφών C-47 τις Ντακότες της αεροπορίας, μετά από έκκληση όπως λέγανε των Ηνωμένων Εθνών εναντίον των Βορειοκορεατών που επιτέθηκαν στους Νοτίους. Εγώ βρέθηκα εκεί ως διοικητής του 13ου Σμήνους με εντολή της υπηρεσίας, από τον Οκτώβριο του 51 μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 52. Κάναμε αποστολές εκκενώσεως αεροδρομίων, διασώσεως τραυματιών, μεταφοράς πολεμικού υλικού και προσωπικού σε προκεχωρημένα αεροδρόμια αλλά και σε κάποιες άλλες αποστολές κάπως περίεργες που γινόντουσαν μέσα στην περιοχή της Β. Κορέας σε κάποια νησιά που δεν είχαν αεροδρόμιο και προσγειωνόμασταν στην άμμο όταν υπήρχε άμπωτη. Έπρεπε να ήσουν σε εγρήγορση και έκανες έγκαιρα τη δουλειά για την οποία σε είχαν στείλει εκεί, και μετά έπρεπε ν' απογειωθείς για να μην σε πιάσει η πλημμυρίδα, διότι είχαμε ένα τέτοιο περιστατικό και ένα αεροπλάνο ξέμεινε εκεί, το έπιασαν τα νερά και δεν μπορούσε ν' απογειωθεί. Η ζωή στην Κορέα ήταν δύσκολη διότι ο καιρός ήταν άσχημος, αλλά όμως αυτές οι καιρικές συνθήκες βοήθησαν τους Έλληνες να μάθουν να πετάνε με όργανα. Στην Ελλάδα δεν πετάγαμε με όργανα. Εκεί μάθαμε τα δύσκολα της πτήσης.

Ερ. Εκεί δεν είχατε και ένα ατύχημα;

Απ. Έτυχε την ώρα της απογείωσης από το αεροδρόμιο της Σεούλ να μου σταματήσει ο δεξιός κινητήρας. Έκανα τη διαδικασία που έπρεπε, πήρα άδεια από τον πύργο ελέγχου αλλά ήταν αδύνατο να κάνω όλη τη στροφή και να πάω κανονικά να προσγειωθώ και ζήτησα να προσγειωθώ στην άκρη του διαδρόμου αντίθετα από τον άνεμο. Ο ελεγκτής μου έδωσε την άδεια, το αεροπλάνο ήταν σχεδόν σε απώλεια στήριξης, αλλά στην άλλη άκρη του διαδρόμου ήταν ένα τετρακινητήριο αμερικάνικο έτοιμο να απογειωθεί. Ευτυχώς ο ελεγκτής του είπε να σταματήσει για να προσγειωθώ. Προσγειώθηκα αλλά φτάσαμε σχεδόν να «φιληθούμε» με το άλλο αεροπλάνο.

Ερ. Ποιόν από όλους τους συμπολεμιστές σας φέρνετε πιο συχνά στη μνήμη σας σήμερα. Γνωρίζετε εάν κάποιοι άλλοι αεροπόροι από τις ελληνικές μοίρες της Μ. Ανατολής ή του Πολέμου της Κορέας βρίσκονται σήμερα στη ζωή;

Απ. Όλους τους θυμάμαι, ποιον να σας πω. Τον Βουτσινά τον θυμάμαι, τον Χατζηωάνου τον θυμάμαι. Ζει σήμερα ο Χατζηλάκος ο Κωνσταντίνος, της 336. Είναι στην ίδια ηλικία με εμένα. Υπάρχει μια φωτογραφία της 335 Μοίρας που είμαστε οι χειριστές μετά το Ελ Αλαμέιν. Στη φωτογραφία είναι και ο Κέλλας, είναι και ο Βαρβαρέσσος. Από κάτω υπάρχουν τ' ονόματα των χειριστών. Όλοι αυτοί είναι σήμερα μακαρίτες. Εγώ είμαι ο μοναδικός ο οποίος ακόμα αναπνέω.

Ερ. Με ποιο μαχητικό αεροσκάφος θα θέλατε να πετάτε σήμερα, εάν μπορούσαμε να γυρίσουμε τον χρόνο πίσω και ήσασταν 23 ετών;

Απ. Εάν ήταν να πετάω σήμερα στο Αιγαίο σε επιχειρήσεις εναντίον των Τούρκων θα ήθελα με το F-16.

Ερ. Τι έχετε να πείτε στους σημερινούς Έλληνες πιλότους της Πολεμικής Αεροπορίας, που υπερασπίζονται καθημερινά το Αιγαίο;

Απ. Εκείνο που θέλω να τους πω είναι να έχουν θάρρος, να ξέρουν καλά το αεροπλάνο τους, δηλαδή να ξέρουν ακριβώς κάθε όργανο τι κάνει, να είναι καλά εκπαιδευμένοι ώστε να μπορούν να φέρουν σε πέρας την αποστολή τους, και βεβαίως τι να πω τώρα με δαύτους που έχουμε μπλέξει, έχω φτάσει στο σημείο ν' αγανακτώ με αυτές τις καταστάσεις και πολλές φορές αν και είμαι μεγάλος άνθρωπος φτάνω στο σημείο να λέω ότι ίσως εάν ήμουν νέος, να μην είχα αυτήν την υπομονή και αυτή τη συγκράτηση που έχουν αυτά τα παιδιά και αντιμετωπίζουν τους Τούρκους, χωρίς να φτάσουν στο σημείο κάποτε να πατήσουν τη σκανδάλη. Το σωστό είναι να μην κάνουν ένα τέτοιο πράγμα διότι οι συνέπειες θα είναι τεράστιες όχι μόνο για αυτούς, αλλά για ολόκληρο τον Ελληνικό λαό.

Ερ. Παρόλο που εσείς πολεμήσατε τον Ναζισμό στην πιο σκοτεινή ώρα και είδατε κυριολεκτικά τη «μορφή του κτήνους», σήμερα το ναζιστικό μόρφωμα προσπαθεί ν' ανακάμψει με παραφυάδες όπως η Χρυσή Αυγή. Πώς σχολιάζετε το γεγονός ότι 500 χιλιάδες Έλληνες ψήφισαν μια εγκληματική οργάνωση;

Απ. Άγνοια, δεν ξέρουν, δεν έζησαν, δεν θυμούνται, διότι εάν είχαν ζήσει την Κατοχή είτε εάν είχανε διαβάσει τα όσα έκαναν οι Ναζί σε ελληνικές περιοχές σε χωριά σε πόλεις κλπ θα είχαν άλλη άποψη. Αυτοί δεν ξέρω ίσως παρασύρθηκαν από μερικές επιφανειακές καταστάσεις ή πράξεις. Δεν μπορώ να δικαιολογήσω να ψηφίσουν ναζί και φασίστες. Άμα διαβάσουν λίγο ιστορία θα δουν τι έκανε ο Μουσολίνι, τι έκανε ο Χίτλερ, άμα δουν τι κάνανε οι Γερμανοί στην Ελλάδα στην κατοχή τι καταστροφές έκαναν.

Ερ. Ποια συμβουλή θα δίνατε σε μας τους νεώτερους σήμερα;

Απ. Παιδιά την πατρίδα μας ν' αγαπάμε και να κάνουμε αυτό που πρέπει για να προασπίσουμε την κυριαρχία μας να μην δώσουμε ούτε σπιθαμή στους εχθρούς του Ελληνικού Έθνους.