Κακοκαιρία «Ιανός»: Γιατί «πνίγηκε» η Θεσσαλία σύμφωνα με τον Ευθύμη Λέκκα

Καρδίτσα και Φάρσαλα δέχτηκαν βαρύ πλήγμα από την κακοκαιρία, με τους πρώτους υπολογισμούς να κάνουν λόγο για συνολικές ζημιές που αγγίζουν το μισό δισ. ευρώ.

Αύριο, η ομάδα ερευνητών από το μεταπτυχιακό πρόγραμμα διαχείρισης καταστροφών του ΕΚΠΑ με επικεφαλής τον πρόεδρο του ΟΑΣΠ Ευθύμιο Λέκκα θα είναι σε θέση να απαντήσει επιστημονικά στο γιατί η Καρδίτσα πλημμύρισε, σύμφωνα με τον «Ελεύθερο Τύπο» της Κυριακής.

Ήδη όμως, σύμφωνα με τον καθηγητή, έχουν εντοπιστεί οι πρώτοι πέντε βασικοί παράγοντες που οδήγησαν σε μία τεράστια καταστροφή.

«Η καταστροφή στη Ν. Θεσσαλία είναι η μεγαλύτερη που προκάλεσε το σύστημα του Ιανού και τα άλλα συστήματα που εξελίχτηκαν τις τελευταίες μέρες. Βασικός λόγος ήταν η συνάντηση δυο συστημάτων με διαφορετικές θερμοκρασίες, του Ιανού κι ενός αλλού συστήματος, που έγινε στην ημιορεινή περιοχή της Νότιας Θεσσαλίας με αποτέλεσμα τις έντονες βροχοπτώσεις. Η περιοχή χαρακτηρίζεται δε από μικρές υδρολογικές λεκάνες που αποφορτίζουν το νερό στα ποτάμια του Πάμισου, του Σοφαδίτη και του Πορταϊκού.

Υπολογίζουμε ότι περίπου 2,5 εκατ. όγκοι νερού κατέκλυσαν την πεδινή περιοχή με τεράστιες ζημιές στην αγροτική περιοχή, αλλά και στις οικιστικές περιοχές και μέσα στην Καρδίτσα. Το νερό έφτασε σε ορισμένα σημεία και το 1 μέτρο, δεν μπορούσαν οι ποταμοί να αποφορτίσουν το νερό στην κανονική τους όχθη και το νερό διοχετεύτηκε μέσα στην πόλη της Καρδίτσας» επισήμανε ο πρόεδρος του ΟΑΣΠ.

Οι παράγοντες που συνέβαλαν καταλυτικά στις εκτεταμένες καταστροφές στην Καρδίτσα είναι οι εξής:

- οι δύο κλάδοι βαρομετρικών χαμηλών από τα ΝΔ. και από τα ΒΑ. έχοντας διαφορά θερμοκρασίας συγκρούστηκαν πάνω από τη ΝΔ. Θεσσαλία, με αποτέλεσμα τις έντονες βροχοπτώσεις μεγάλης ραγδαιότητας στις νότιες πεδινές περιοχές του Θεσσαλικού κάμπου και τις ημιορεινές περιοχές της Πίνδου

- οι έντονες μορφολογικές κλίσεις των υδρολογικών λεκανών των Πορταϊκού, Πάμισου και Σοδαφίτικου ποταμών συνέβαλαν στις μεγάλες ταχύτητες των υδάτινων μαζών

- η έντονη διάβρωση των εδαφών των γεωλογικών σχηματισμών που αντιπροσωπεύεται από λεπτομερείς και αδρομερείς φάσεις του φλύσχη στα ημιορεινά

- η ταχεία συγκέντρωση μεγάλων ποσοτήτων νερού που αδυνατούσαν να παραλάβουν οι υφιστάμενες κοίτες των ποταμών

- οι ανθρώπινες παρεμβάσεις και δραστηριότητες στις κοίτες και όχθες των ποταμών

Ο καθηγητής παραμένει όλες αυτές τις μέρες στην περιοχή και κάνει μετρήσεις.

«Τα έντονα φαινόμενα συσχετίζονται με την κλιματική κρίση και προβλέπεται να εμφανίζονται με ολοένα και μεγαλύτερη συχνότητα. Ο συνδυασμός και των πέντε παραγόντων οδήγησε σε αυτή την καταστροφή, δεν πρόκειται για μεμονωμένους λόγους», ανέφερε.

Τα νερά ακόμα δεν έχουν υποχωρήσει, για την καταγραφή των ζημιών, οι οποίες όμως εκτιμώνται πολύ μεγάλες. Μόνο για τα χωράφια ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας Κώστας Αγοραστός κάνει λόγο για ζημιές άνω των 100 εκατ. ευρώ, όπως αναφέρει πάντα το ίδιο μέσο.

«Ο κάμπος από τον Μάιο μέχρι και τον Αύγουστο, την περίοδο δηλαδή με τη μεγαλύτερη ζήτηση, αρδεύει από τη λίμνη Πλαστήρα περίπου 150 εκατ. κυβικά νερού. Μέσα σε 7 ώρες έπεσαν στη λίμνη 98 εκατ. κυβικά νερού. Τα δύο φαινόμενα που συγχρονίστηκαν στην περιοχή ήταν αδύνατο να μπορέσουν να προβλεφθεί η σφοδρότητά τους. Για 7 ώρες όσο επικρατούσαν είχαμε μείνει χωρίς ρεύμα, τηλέφωνα και όμως ο μηχανισμός μας προσπάθησε να αντιμετωπίσει το μέγεθος της καταστροφής το οποίο θα ήταν πολύ μεγαλύτερο», ανέφερε.

Στους τεχνικούς χάρτες επικινδυνότητας πλημμύρας που λειτουργούν ως προβλεπτικά μοντέλα δεν είχε αναφερθεί η πιθανότητα να πλημμυρίσει η πόλη της Καρδίτσας. Σύμφωνα με τον κ. Αγοραστό, «φυσικά και είχαμε γνώση ότι σε ένα μεγάλο φαινόμενο οι περιοχές γύρω από την Καρδίτσα μπορούν να πλημμυρίσουν. Ακόμα και στους χάρτες επικινδυνότητας όμως η πόλη της Καρδίτσας εξαιρούνταν. Ήταν όμως τέτοια η ένταση του φαινομένου που τα αναχώματα δεν έσπασαν, αλλά υπερχείλισαν».

«Ο καθένας λέει διάφορα ότι ίσως κάποια πράγματα ήθελαν άλλη διαχείριση, καλοδεχούμενα όλα. Ωστόσο έγιναν 1.000 διασώσεις μέσα σε ακραίες συνθήκες, με 147 μηχανήματα να βρίσκονται επί ποδός. Κάναμε πολλά αντιπλημμυρικά έργα που έχουν σώσει κόσμο και χωριά σε όλη τη Θεσσαλία. Μέχρι το 2018 τα ποτάμια και οι χείμαρροι που περνούσαν μέσα από αστικούς ιστούς ήταν ευθύνη του δήμου, τι κάνανε τότε αυτοί που σήμερα δείχνουν και καθοδηγούν; Και για όσους είμαστε εδώ σήμερα, δεν είδα κανέναν να προτείνει ένα αντιπλημμυρικό έργο. Εμείς κάναμε ό,τι μπορούσαμε. Είμαστε μια περιφερειακή αρχή που έχει μόνο το καλό στο μυαλό της, να το καταλάβουν όλοι αυτό. Να κοιταχτούν στον καθρέφτη αυτοί που έδωσαν άδειες να χτίσουν κάποιοι εκεί που δεν έπρεπε. Να αναλάβουν όλοι την ευθύνη τους, Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου, Πολεοδομίες», είπε.

Χτισμένα δίπλα στον ποταμό Πάμισο το Κέντρο Υγείας και άλλα αυθαίρετα κτήρια

Με αφορμή την κατάρρευση του Κέντρου Υγείας στο Μουζάκι και του δρόμου που κατέρρευσε και παρέσυρε το αυτοκίνητο της αδικοχαμένης φαρμακοποιού στο Μουζάκι Καρδίτσας, η Γραμματή Μπακλατσή, τοπογράφος-πολεοδόμος μηχανικός, ανέδειξε το μεγάλο θέμα της έλλειψης σωστού και ολοκληρωμένου πολεοδομικού σχεδιασμού.

Όπως σημειώνει το εν λόγω Κέντρο Υγείας καθώς και τα παρακείμενα δημόσια κτήρια και έργα της περιοχής όπως είναι το δημαρχείο, η δημοτική αγορά, το Πάρκο Κυκλοφοριακής Αγωγής και Πληροφόρησης, το Αθλητικό Κέντρο, η εκκλησία, κυκλοφοριακοί κόμβοι, δρόμοι, πάρκινγκ και σπίτια, έχουν χτιστεί πάνω και δίπλα στον ποταμό.

Είναι χαρακτηριστικό, όπως υπογραμμίζει, ότι συγκρίνοντας την αεροφωτογραφία του 1945-1960 με τον ορθοφωτοχάρτη του κτηματολογίου 2015-2016, βλέπουμε ότι η διατομή του ποταμού έχει στενέψει με επιχωματώσεις και μπαζώματα, δηλαδή από ανθρώπινη παρέμβαση και στις δυο πλευρές του ποταμού και από 16 μέτρα που είναι στη συνέχεια του το ποτάμι στο σημείο αυτό περιορίστηκε στα 60 μέτρα περίπου.

Μάλιστα, όπως σημειώνει η κ. Μπακλατσή, αυτές τις παρεμβάσεις, που ξεκίνησαν τις προηγούμενες δεκαετίες προφανώς γιατί έγιναν σε τζάμπα γη, επικύρωσε ο νέος πολεοδομικός σχεδιασμός που εγκρίθηκε το 2012 με το ΦΕΚ 311/ΑΑΠ/9-10-12. Έτσι αντί να προτείνει την απομάκρυνση οικιστικών χρήσεων από τον παραποτάμιο χώρο δημιούργησε ένα διοικητικό κέντρο μέσα και δίπλα στο ποτάμι και ενώ η μελέτη γεωλογικής καταλληλότητας που εκπονήθηκε στο πλαίσιο του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου Μουζακίου ανέφερε ρητά ότι: «είναι ακατάλληλες προς δόμηση οι περιοχές που αφορούν τις ζώνες των ρεμάτων. Η ύπαρξη μη οριοθετημένων ρεμάτων εντός των περιοχών μελέτης ή πολύ κοντά σε αυτές, αφορά τόσο τη θεμελίωση των κατασκευών όσο και πιθανούς κινδύνους από πλημμυρικές παροχές. Απαιτείται λοιπόν η εκπόνηση υδραυλικής μελέτης οριοθέτησης και διευθέτησης των υπαρχόντων ρεμάτων καθώς και αντιπλημμυρικής προστασίας των περιοχών, σύμφωνα με το άρθρο 10 του Ν. 3010/02 και του άρθρου 6 του Κτιριοδομικού Κανονισμού (σελίδα 3998, ΦΕΚ 311 /ΑΑΠ/9-10-12).

Επομένως θα πρέπει άμεσα να γίνει αναθεώρηση της Πολεοδομικής Μελέτης ΓΠΣ Μουζακίου, να εξαιρεθούν οι δημόσιες, κοινωφελείς χρήσεις και κατοικίες από τις παρόχθιες περιοχές, να γίνει εκατέρωθεν του ποταμού ζώνη πρασίνου και να δρομολογηθούν τα απαιτούμενα αντιπλημμυρικά έργα».

Προτάσεις

1. Να απομακρυνθούν όλες οι αυθαίρετες κατασκευές (σπίτια, μάντρες, μαντριά κ.λπ.) από τις κοίτες των ποταμών.
2. Να γίνει στήριξη των πρανών με φύτευση και φυσικά υλικά τα οποία μειώνουν τον χρόνο υπερχείλισης όταν υπάρχει ένα έντονο καιρικό φαινόμενο, όπως συμβαίνει και στις άλλες χώρες της Ευρώπης.
3. Να αντιμετωπίζονται τα ρέματα σε επίπεδο «λεκανών απορροής», όπως επιτάσσουν οι οδηγίες της Ε.Ε.
4. Να απλοποιηθεί η νομοθεσία και να ξεκαθαρίσουν οι αρμοδιότητες υπουργείου, περιφέρειας και δήμου.
5. Να γίνουν έργα ορεινής υδρονομίας στις ορεινές δασικές περιοχές που έχουν καεί.
6. Να γίνουν παρόχθιες ζώνες πρασίνου στα ρέματα εντός των πόλεων και των οικισμών για την περιβαλλοντική και αισθητική αναβάθμιση των περιοχών.