Εθνικό Αστεροσκοπείο: Νέα όρια για την εκτίμηση της επικινδυνότητας των δασικών πυρκαγιών

Αυτό θεωρούν επιστήμονες του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ), οι οποίοι -με σχετική μελέτη τους- προτείνουν νέα όρια που είναι πιο αντιπροσωπευτικά για τις ιδιάζουσες συνθήκες στην Ελλάδα.

Όπως αναφέρουν, η καλύτερη πρόγνωση του κινδύνου έναρξης και εξάπλωσης των δασικών πυρκαγιών είναι σημαντικό κομμάτι της πρόληψης, στο πλαίσιο της διαχείρισης του κινδύνου από την πολιτεία και τους εμπλεκόμενους φορείς. Οι δασικές πυρκαγιές έχουν σημαντικό αντίκτυπο στο οικοσύστημα, ευθύνονται για την απώλεια ανθρώπινων ζωών και αγαθών και ενισχύουν την κλιματική αλλαγή. Η αποδεδειγμένη σχέση του κινδύνου δασικής πυρκαγιάς με το κλίμα, τον καιρό και τη βλάστηση, σύμφωνα με τους Έλληνες ερευνητές, επιβάλλει την προσαρμογή στις τοπικές συνθήκες κάθε χώρας των ορίων προειδοποίησης του κινδύνου εξάπλωσης δασικών πυρκαγιών.

Περίπου 34.000 δασικές πυρκαγιές σε 16 χρόνια

Στην Ελλάδα, όπως και στις υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου, κάθε χρόνο εμφανίζεται ένας σημαντικός αριθμός μικρών σε έκταση πυρκαγιών και ένας μικρότερος αριθμός μεγάλων πυρκαγιών. Στη χώρα μας, κατά την περίοδο 2000-2016 (χρονική περίοδος της μελέτης), εκδηλώθηκαν περίπου 34.000 δασικές πυρκαγιές, από τις οποίες μόνο οι 2.700 επεκτάθηκαν σημαντικά σε περισσότερα από 100 στρέμματα η κάθε μία, καίγοντας το 94% της συνολικής καμένης δασικής γης στην Ελλάδα, δηλαδή περίπου 4,6 εκατ. στρέμματα.

Η νέα μελέτη για την Ελλάδα, που δημοσιεύθηκε στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό «Agricultural and Forest Meteorology», πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της δράσης «Εθνικό δίκτυο Έρευνας για την κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις της - CLIMPACT», συγκεκριμένα στο υποέργο 3 του έργου «Υποδομές εθνικών ερευνητικών δικτύων στους τομείς της ιατρικής ακρίβειας, των κβαντικών τεχνολογιών και της κλιματικής αλλαγής», η οποία συντονίζεται από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών.

Όπως δήλωσε στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η επικεφαλής της έρευνας Κατερίνα Παπαγιαννάκη, ερευνήτρια ΕΛΕ Β' του ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ, «αναπτύχθηκε μεθοδολογία για την όσο το δυνατό πιο αξιόπιστη προσαρμογή των ορίων προειδοποίησης του βαθμού επικινδυνότητας εξάπλωσης δασικής πυρκαγιάς στην Ελλάδα. Η μεθοδολογία εφαρμόστηκε στον ευρέως χρησιμοποιούμενο Καναδικό Πυρο-Μετεωρολογικό Δείκτη (CFWI-Canadian Fire Weather Index).

Ο καναδικός δείκτης CFWI εφαρμόζεται και από το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών για τις Πυρκαγιές (EFFIS) για να παρέχει καθημερινά πρόγνωση κινδύνου εξάπλωσης δασικών πυρκαγιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι προκαθορισμένες τιμές του CFWI (ενός αλγόριθμου που συνδυάζει διάφορες παραμέτρους κινδύνου μίας πυρκαγιάς) προειδοποιούν για τον βαθμό κινδύνου και εγείρουν τον ανάλογο βαθμό συναγερμού και ετοιμότητας.

Συστηματική υπερεκτίμηση

Η ελληνική μελέτη έδειξε ότι τα όρια προειδοποίησης που εφαρμόζονται από τον EFFIS για την Ευρώπη υπερεκτιμούν συστηματικά την επικινδυνότητα πυρκαγιάς στην Ελλάδα, καθώς οι κλιματικές και καιρικές συνθήκες, αλλά και τα χαρακτηριστικά της βλάστησης, διαφέρουν σημαντικά από αυτές των περισσότερων ευρωπαϊκών κρατών. Ως εκ τούτου, τα χρησιμοποιούμενα όρια θεωρούνται πολύ χαμηλά και μη αντιπροσωπευτικά των συνθηκών στην Ελλάδα.

Η διευθύντρια Ερευνών του ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ και μέλος της επιστημονικής ομάδας που πραγματοποίησε τη μελέτη, Βασιλική Κοτρώνη, επισήμανε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι «η συχνή και συστηματική υπερεκτίμηση του βαθμού επικινδυνότητας ενδέχεται να μειώσει την αξιοπιστία του εγχώριου συστήματος πρόγνωσης και την αξία των προειδοποιήσεων. Η μελέτη αυτή έχει ως στόχο τον περιορισμό των εσφαλμένων συναγερμών, επιτρέποντας τόσο στις δημόσιες αρχές όσο και στους πολίτες να μην εφησυχάζουν, αλλά και να μην απαξιώνουν το σύστημα προειδοποιήσεων».

Με βάση τις νέες οριακές τιμές του Καναδικού Πυρο-Μετεωρολογικού Δείκτη I που προτείνει η μελέτη, η συχνότητα υπερεκτίμησης της επικινδυνότητας πυρκαγιάς στη χώρα μας μειώνεται σημαντικά, ενώ αυξάνεται η συχνότητα των επιτυχημένων προειδοποιήσεων. Συνεπώς, οι προσαρμοσμένες τιμές είναι σημαντικά πιο αποτελεσματικές στην ανίχνευση του πραγματικού κινδύνου πυρκαγιάς, αυξάνοντας έτσι την αξιοπιστία του συστήματος προειδοποίησης.

Δεδομένου ότι ο πυρο-μετεωρολογικός δείκτης κινδύνου CFWI είναι σήμερα μεταξύ των δεικτών που συμβουλεύεται το ελληνικό πυροσβεστικό Σώμα, τα αποτελέσματα της μελέτης, σύμφωνα με τους ερευνητές, μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά τη βραχυπρόθεσμη πρόληψη, τη διαχείριση των κινδύνων και τον μετριασμό των αρνητικών επιπτώσεων από τις δασικές πυρκαγιές.

Οι επιστήμονες του ΕΑΑ προτείνουν, επίσης, τη χρήση του αναπροσαρμοσμένου στα ελληνικά δεδομένα πυρο-μετεωρολογικού δείκτη, σε συνδυασμό με έναν εγχώριο «δείκτη ευφλεκτότητας», για την περαιτέρω βελτίωση της προγνωσιμότητας της επικινδυνότητας των πυρκαγιών.

Στην ερευνητική ομάδα συμμετείχαν, ακόμη, οι Κ. Λαγουβάρδος, Τ. Μ. Γιάνναρος και Σ. Λυκούδης.