Καρδιακή ανεπάρκεια στην εποχή του COVID-19 – Τι πρέπει να προσέχουν οι ασθενείς;

Ποιες είναι οι κατηγορίες ασθενών καρδιακής ανεπάρκειας και πόσοι είναι οι νοσούντες στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή;

Οι ασθενείς του ιατρείου ΚΑ μπορεί να ταξινομηθούν σε 3 κατηγορίες αναλόγως των συμπτωμάτων τους:

Α) ασθενείς με οξέα συμπτώματα/ενοχλήματα, οι οποίοι συνήθως παραπέμπονται στα επείγοντα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων,

Β) ασθενείς με επιδεινούμενα χρόνια ενοχλήματα ή πρόσφατη νοσηλεία για απορρύθμιση της ΚΑ που συνήθως παρακολουθούνται ανά τακτά διαστήματα στο εξωτερικό ιατρείο ΚΑ και

Γ) ασθενείς με χρόνια σταθερά ενοχλήματα ή ασθενείς χωρίς ενοχλήματα που παρακολουθούνται σποραδικά στο εξωτερικό ιατρείο ΚΑ όπου γίνεται και η συνταγογράφηση της φαρμακευτικής τους αγωγής.

Στη Μονάδα ΚΑ του Νοσοκομείου Αλεξάνδρα, παρακολουθούνται κατά μέσο όρο 25 ασθενείς με ΚΑ ανά εβδομάδα με καταγεγραμμένες 1200 επισκέψεις το προηγούμενο έτος. Πολλοί εκ των ασθενών αυτών έχουν παραπεμφθεί από άλλα τριτοβάθμια νοσοκομεία της Αθήνας, δευτεροβάθμια της περιφέρειας, κέντρα υγείας, ΤΟΜΥ, ιδιώτες καρδιολόγους, παθολόγους και γενικούς ιατρούς. Έχει δημιουργηθεί ένα άτυπο δίκτυο διασύνδεσης με παραπομπές από όλους αυτούς τους φορείς σε ένα περιβάλλον σεβασμού, άριστης επικοινωνίας και συνεργασίας.

Με ποιους τρόπους συνέχισαν να εξετάζονται οι ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια την περίοδο των μέτρων λόγων πανδημίας; Τι συμπεράσματα μπορούμε να βγάλουμε για την πρόσβαση στην υγεία εν μέσω της νέας πραγματικότητας;

Το χρονικό διάστημα αναστολής του ιατρείου ΚΑ λόγω Covid-19, και με σύμμαχο την τεχνολογία, αποφασίστηκε η εξ’ αποστάσεως συμβουλευτική και παρακολούθηση των ασθενών (e-consultation) με έμφαση κυρίως στους ασθενείς των ομάδων Α και Β που αποτελούν το 30-40% των ασθενών. Στις ομάδες αυτών των ασθενών απαιτείται συχνή παρακολούθηση προκειμένου να αποφευχθεί σοβαρή επιδείνωση της ΚΑ με δυσμενείς επιπτώσεις για την υγεία τους αφενός αλλά και εισαγωγή τους στο νοσοκομείο αφετέρου, γεγονός που μεταφράζεται σε σημαντικό κόστος και επιβάρυνση για το σύστημα υγείας. Την περίοδο αυτή, η επικοινωνία καρδιολόγου-ασθενούς με ΚΑ επιτεύχθηκε μέσω τηλειατρικής με προγράμματα τηλεδιασκέψεων και οπτικοποιημένης επικοινωνίας όπως επίσης και μέσω τηλεφώνου με συχνές τηλεφωνικές επικοινωνίες.

Μία αποτίμηση της ‘νέας’ αυτής πραγματικότητας και των συνεπειών της οδηγεί σε όχι τόσο ευχάριστα συμπεράσματα. Η εξ’ αποστάσεως ιατρική ακόμα και με τη βοήθεια της τεχνολογίας, αφαιρεί σε μεγάλο βαθμό τη συμβολή της κλινικής εξέτασης, του ηλεκτροκαρδιογραφήματος και της διενέργειας βασικών εργαστηριακών εξετάσεων (που πραγματοποιούνται στο ιατρείο και δεν είναι εφικτό να πραγματοποιηθούν από απόσταση) στη διαμόρφωση της τελική διάγνωσης και κατά συνέπεια και της θεραπείας. Αποτέλεσμα αυτής της ανεπάρκειας, ήταν η παραπομπή στα επείγοντα εξωτερικά ιατρεία άλλων νοσοκομείων αρκετών περιπτώσεων που υπό άλλες συνθήκες θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν στα τακτικά ιατρεία ΚΑ.

Ας αναλογιστούμε το βάρος που προστέθηκε με τους απορρυθμισμένους αυτούς ασθενείς με ΚΑ στο μεγάλο ήδη φορτίο των επειγόντων εξωτερικών ιατρείων λόγω Covid-19! Ωστόσο από την άλλη πλευρά, εντυπωσιακό μπορεί να χαρακτηρισθεί το γεγονός, της απροθυμίας των ασθενών με απορρύθμιση, να επισκεφθούν τα επείγοντα άλλου εφημερεύοντος νοσοκομείου σε ένα άγνωστο για αυτούς περιβάλλον όπου διέτρεχαν αυξημένο κίνδυνο νόσησης από τον Covid-19, με αποτέλεσμα το απεγνωσμένο αίτημα τους για τροποποίηση της φαρμακευτικής τους αγωγής από το ιατρείο ΚΑ και μάλιστα από τηλεφώνου. Δυστυχώς υπήρξαν ασθενείς που καθυστέρησαν και έφθασαν τελικά σε εφημερεύον νοσοκομείο σε κρίσιμη κατάσταση ενώ υπήρξαν άλλες περιπτώσεις στις οποίες αποφασίστηκε από τους ιατρούς ΚΑ η αναβολή προγραμματισμένων παρακλινικών εξετάσεων όπως επίσης και η αναβολή έναρξης ή τιτλοποίησης σημαντικών για την πρόγνωση φαρμάκων από τηλεφώνου, λόγω του κινδύνου εμφάνισης παρενεργειών που δυνητικά δεν θα ήταν εύκολα αναγνωρίσιμες και αντιμετωπίσιμες εξ’ αποστάσεως. Επιπλέον, η αναστολή του ιατρείου είχε αρκετές παρένεργειες και στην ψυχολογία των ασθενών, κάποιοι εκ των οποίων εξέφρασαν την ανασφάλειά τους με καθημερινές κλήσεις στο ιατρείο και αναζήτηση συμβουλών και με τη συχνή αποστολή e-mails ή τηλεμηνυμάτων με διάφορες ερωτήσεις για την κατάσταση της υγείας τους, μετρήσεις ζωτικών σημείων και εργαστηριακές εξετάσεις.

Ποιες είναι οι πρώτες ενδείξεις με την επαναλειτουργία των ιατρείων; Υπήρξε επιδείνωση στους ασθενείς κατά τη διάρκεια των μέτρων περιορισμού κυκλοφορίας;

Με την άρση των μέτρων και την επαναλειτουργία του ιατρείου ΚΑ, καταγράφηκαν αυξημένες ανάγκες επίσκεψης των ασθενών στο ιατρείο. Είναι χαρακτηριστικό δε, ότι το 1/3 των ασθενών που προσήλθαν την πρώτη εβδομάδα επαναλειτουργίας του, είχε σοβαρή επιδείνωση της ΚΑ ενώ στο 20% των ασθενών με σοβαρή επιδείνωση κρίθηκε αναγκαία η νοσηλεία τους για περαιτέρω παρακολούθηση και θεραπεία.

Πώς να διαχειριστώ την καρδιακή μου ανεπάρκεια;

Έχει πολύ μεγάλη σημασία η αυτοδιαχείριση και ο αυτοέλεγχος κάθε ασθενούς με ΚΑ. Το γενικό μότο είναι: ‘ΝΑΙ στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση της επιδείνωσης της καρδιακής μου ανεπάρκειας’. Ο κάθε ασθενής θα πρέπει να είναι ενημερωμένος για κάποια σημάδια επιδείνωσης της ΚΑ αλλά και εκπαιδευμένος για την τήρηση βασικών κανόνων που αφορούν την καθημερινότητά του και στοχεύουν σε μία ολιστική αντιμετώπιση της πάθησής του και ευνοϊκότερη πρόγνωσή της. Μερικοί πρακτικοί κανόνες είναι:

• Αποφυγή μεγάλης ποσότητας υγρών (όχι > 1,5 λίτρο υγρών ημερησίως αν και πρέπει να υπάρχει εξατομίκευση σε ειδικές περιπτώσεις σε συνεννόηση με το γιατρό μας)
• Αποφυγή μεγάλης ποσότητας άλατος (>6 γραμμάρια ημερησίως)
• Απώλεια βάρους με στόχο το ιδανικό βάρος σώματος
• Καθημερινή ζύγιση και καταγραφή του σωματικού βάρους
• Συχνή άσκηση
• Συστηματική λήψη φαρμάκων
• Τακτική επικοινωνία με το ιατρείο – ιατρό ΚΑ

Επιπλέον των κανόνων αυτών και ειδικά την περίοδο του Covid-19, συνιστώνται τα ειδικά μέτρα που προβλέπονται για τις ‘ευπαθείς’ ομάδες του πληθυσμού ανάμεσα στις οποίες συγκαταλέγονται και οι ασθενείς με ΚΑ. Η αποφυγή συναθροίσεων και συγχρωτισμού, η καλή υγιεινή των χεριών, ο ετήσιος εμβολιασμός κατά της γρίπης, η χρήση μάσκας σε κλειστούς χώρους μπορούν να αποδειχθούν βαρόμετρα της πορείας των ασθενών αυτών.

Καθοριστική συνισταμένη στην εμπέδωση της αυτοδιαχείρισης του ασθενούς με ΚΑ είναι και ο ‘θεράπων καρδιολόγος’, ο οποίος εντέλλεται να προσεγγίσει εξατομικευμένα και σε βάθος τον κάθε ασθενή και όχι επιφανειακά με το στενό ρόλο του ‘συνταγογράφου’. Ο γιατρός πρέπει να παίξει αφενός το ρόλο του ‘μέντορα-συνανθρώπου’ που έχει ως αποστολή την καλλιέργεια μίας πιο ανθρώπινης σχέσης με τον ασθενή που διέπεται από εμπιστοσύνη και σεβασμό και αφετέρου το ρόλο του ‘προσωπικού εκπαιδευτή’ που καλείται να πυροδοτήσει μία ‘έμπνευση δημιουργική’, κίνητρα για ζωή και όνειρα, που κινητοποιούν τον ίδιο τον ασθενή να ζήσει ακόμη περισσότερο δημιουργικά και απείρως ποιοτικότερα συγκριτικά με την προ ΚΑ εποχή! Έχουμε αρκετές τέτοιες ενθαρρυντικές περιπτώσεις όπου η ΚΑ τελικά, μετατρέπεται σε μία ευκαιρία για περισσότερη αυτογνωσία, δράση, αρετή και αυτοβελτίωση!