GIVMED - Διεθνής Αμνηστία: Να προστατευθούν τα Κοινωνικά Φαρμακεία

Ένας από αυτούς, ήταν και τα κοινωνικά φαρμακεία, τα οποία πρωτοστάτησαν στην ύφεση του 2008 δημιουργώντας ένα ασφαλές κοινωνικό και προστατευτικό πλέγμα για τους πιο ευάλωτους συνανθρώπους μας. Τα Κοινωνικά Φαρμακεία ωστόσο δυστυχώς, τείνουν να καταργηθούν. Είναι όμως ιδιαίτερα σημαντικό, να προστατευθεί ο θεσμός των κοινωνικών φαρμακείων αλλά και να υποστηριχθεί από το ΕΣΥ, για να αυξηθεί η αποτελεσματικότητά τους. Διότι χθες ήταν η οικονομική ύφεση, σήμερα είναι μία σοβαρή υγειονομική κρίση και αύριο ίσως κάτι άλλο.

Την μεγάλη αναγκαιότητα των κοινωνικών φαρμακείων, ως θεσμό, αλλά και ως μία απτή πραγματικότητα προσφοράς και αλληλεγγύης, αναδεικνύει ανάγλυφα μία έρευνα που υλοποίησε το GIVMED με τη Διεθνή Αμνηστία.

Είναι εντυπωσιακό, σύμφωνα με την έρευνα, το 68,5% των αναγκών σε φάρμακα των ανθρώπων που ζουν σε ευάλωτες καταστάσεις, καλύπτονταν μέσω των κοινωνικών φαρμακείων.

Όπως τονίζουν οι επικεφαλής του δικτύου GIVMED: «Η Διεθνής Αμνηστία πήρε την πρωτοβουλία να διερευνήσει εις βάθος το συγκεκριμένο θέμα, έχοντας την εμπειρία της αντίστοιχης έρευνας στην Ισπανία. Σε αυτό το πλαίσιο, έγινε η συνεργασία με το GIVMED, ώστε να αναδειχθεί ο ρόλος των κοινωνικών φαρμακείων κατά την περίοδο της κρίσης, μέσα από συγκεκριμένη έρευνα».

Το GIVMED αποτελεί ένα δίκτυο αξιοποίησης περισσευούμενων φαρμάκων. Ξεκίνησε στα τέλη του 2015 από μια ομάδα νέων μαθητών στην Ελλάδα. Χαρτογραφώντας τις ανάγκες των κοινωφελών φορέων, το GIVMED κατάφερε να συντονίσει τη ζήτηση για φάρμακα με τη προσφορά από ιδιώτες, κοινωνικούς φορείς και τις φαρμακοβιομηχανίες. Τον Μάρτιο του 2018, έλαβε χορηγία 15.000 δολαρίων από την Κοινωνική Πρωτοβουλία.

Η συμβολή του GIVMED στην πανδημία του COVID 19

Η πανδημία του κορωνοϊού, δεν θα μπορούσε φυσικά να αφήσει αδιάφορους τους ανθρώπους του GIVMED. Η συνολική συμβολή τους σε κοινωφελείς φορείς κατά την διάρκεια της πανδημίας, αποτυπώνεται στο εξής: προσφέρθηκε απαραίτητο υγειονομικό υλικό (μάσκες, αντισηπτικά, γάντια, γυαλιά, ρόμπες) σε 5.726 ανθρώπους που ωφελούνται και δουλεύουν σε 79 κοινωφελείς φορείς.

Αξίζει να σημειωθεί ακόμη, ότι το GIVMED αποτελεί ίσως τον μοναδικό φορέα, που υποστήριξε και Γηροκομεία (23 τον αριθμό), αυτήν την ευάλωτη Ομάδα ηλικιωμένων πολιτών μας και όταν όλη σχεδόν η Ευρώπη, γύριζε την πλάτη της.

Αναλυτικά, οι δωρεές που συντόνισαν οι άνθρωποι του GIVMED βρίσκονται στην εξής διεύθυνση:

https://givmed.org/el/nea/givmed-stirizei-toys-dikoys-toy-iroes-sti-machi-ka

2.752 ασθενείς κάθε μήνα στα κοινωνικά φαρμακεία

Πίσω στην έρευνα για τα Κοινωνικά Φαρμακεία, να σημειώσουμε ότι η ποιοτική έρευνα διεξήχθη την περίοδο 5/9/2019-3/10/2019 μέσω ηλεκτρονικών ερωτηματολογίων. Στην έρευνα συμμετείχαν 20 κοινωνικά φαρμακεία (13 εκ των οποίων λειτουργούν στην Αττική), τα οποία ιδρύθηκαν είτε ως σύμπραξη κάποιου δήμου με μη κερδοσκοπική οργάνωση είτε αποκλειστικά από κάποιο δήμο ή από μία μη κερδοσκοπική οργάνωση.

Στο σύνολό τους, τα κοινωνικά φαρμακεία που συμμετείχαν στην έρευνα, μηνιαία εξυπηρετούν 2.752 μοναδικούς ασθενείς καλύπτοντας 68,5% των αιτημάτων τους σε φάρμακα.

Από τα συνολικά αιτήματα που δέχονται το 30% αφορά παραφαρμακευτικό και υγειονομικό υλικό. Ο κάθε ασθενής επισκέπτεται το κοινωνικό φαρμακείο 2,5 φορές κατά μέσο όρο το μήνα.

Οι ασθενείς ανήκουν στις ακόλουθες ευάλωτες κοινωνικά ομάδες: ηλικιωμένοι και χαμηλοσυνταξιούχοι, άνεργοι, ανασφάλιστοι, άτομα με αναπηρία, άτομα με πρόσβαση σε φροντίδα ψυχικής υγείας, άνθρωποι με συγκεκριμένες ασθένειες (π.χ. διαβητικοί), χαμηλόμισθοι.

Για να εξυπηρετηθούν από τα κοινωνικά φαρμακεία πρέπει να έχουν όλα ή κάποια από τα παρακάτω δικαιολογητικά, ανάλογα με τις διαδικασίες που έχει ορίσει το καθένα: Συνταγή γιατρού, Εκκαθαριστικό έτους, Ε1, Ε9, Αποδεικτικό κατοικίας, πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης, πιστοποιητικό ευαλωτότητας, αντίγραφο αστυνομικής ταυτότητας ή διαβατηρίου, πιστοποιητικό γέννησης για ανηλίκους, κάρτα ανεργίας.

Κίνδυνοι από πιθανή παύση λειτουργίας των κοινωνικών φαρμακείων

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της μελέτης, όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά οι επικεφαλής του GIVMED:

«Με το επιχείρημα ότι η χώρα ξεπέρασε την κρίση, έχουν γίνει αναφορές ότι η λειτουργία των κοινωνικών φαρμακείων πλέον δεν είναι απαραίτητη. Τα κοινωνικά φαρμακεία που συμμετείχαν στην έρευνα, εντοπίζουν τους ακόλουθους κινδύνους που ελλοχεύουν αν σταματήσει η λειτουργία τους:

- Ασθενείς θα δυσκολεύονται να καλύψουν ανάγκες σε φαρμακευτικό, παραφαρμακευτικό και υγειονομικό υλικό.

- Πολλοί ωφελούμενοι των κοινωνικών φαρμακείων θα αναγκαστούν να διακόψουν την φαρμακευτική τους αγωγή, με συνέπεια την επιβάρυνση των νοσοκομείων.

- Μεγάλες ποσότητες φαρμάκων θα μένουν αναξιοποίητες. Είτε θα πληρώνει το κράτος για την καταστροφή τους είτε θα απορρίπτονται με λάθος τρόπο, ρυπαίνοντας το περιβάλλον.

- Φαρμακοποιοί των φαρμακείων κοινότητας θα ζημιώνονται οικονομικά λόγω αδυναμίας πληρωμής από ασθενείς που ανήκουν σε κοινωνικά ευπαθείς ομάδες.

- Οι ουρές στα νοσοκομειακά φαρμακεία θα πολλαπλασιαστούν.

- Οι εργαζόμενοι των κοινωνικών φαρμακείων θα μείνουν άνεργοι.

Πολιτικές που οδήγησαν ασθενείς στα κοινωνικά φαρμακεία

Κατά την διάρκεια της κρίσης, ως αποτέλεσμα της λιτότητας, εφαρμόστηκαν μια σειρά από μέτρα και περικοπές, οι οποίες επηρέασαν την πρόσβαση χιλιάδων ανθρώπων στα φάρμακα που χρειάζονται.

Τα συμμετέχοντα κοινωνικά φαρμακεία, εντόπισαν τις ακόλουθες πολιτικές αποφάσεις που οδήγησαν ανθρώπους που ζουν σε ευάλωτες καταστάσεις να αναζητούν τα φάρμακά τους σε αυτά:

- Οι πολιτικές αποφάσεις στον τομέα της υγείας είναι οι ακόλουθες:

- Η ασφαλιστική τιμή (ή τιμή αναφοράς) από το κράτος είναι μικρότερη από την λιανική τιμή φαρμάκου σε πολλά φάρμακα.

- Οι αυξήσεις στις τιμές των μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων.

- Τα διαφορετικά ποσοστά συμμετοχής στο κόστος φαρμάκων για τον ίδιο ασθενή.

- Η διακοπή της χορήγησης κάποιων κατηγοριών φαρμάκων από τα νοσοκομεία στους ανασφάλιστους.

- Η πολιτική υπέρ γενοσήμων φαρμάκων περιλαμβάνει μεγαλύτερη επιβάρυνση για πρωτότυπα, τα οποία κάποιοι γιατροί συνεχίζουν να συνταγογραφούν.

- Η διακοπή χορήγησης ΑΜΚΑ σε αιτούντες άσυλο.

- Οι μειώσεις στο εισόδημα ανθρώπων που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες (μείωση συντάξεων και επιδομάτων).

- Η κατάργηση του ΕΚΑΣ.

- Οι δυσμενείς οικονομικές αποφάσεις, οδήγησαν ανθρώπους να ψάχνουν τρόπους να εξοικονομήσουν χρήματα ακόμη και για θέματα υγείας.

Γιατί πηγαίνουν στα κοινωνικά φαρμακεία και όχι στο ΕΣΥ

Από τότε που ξεκίνησε η κρίση μέχρι το 2016, πάνω από 2,5 εκατομμύρια άνθρωποι ήταν ανασφάλιστοι και δεν είχαν πρόσβαση στο ΕΣΥ, όπως πριν.

Το 2016 η κυβέρνηση ψήφισε το νόμο 4368/2016, ο οποίος διασφάλισε την καθολική πρόσβαση στην υγεία για ανθρώπους που ήταν ανασφάλιστοι και πλέον αναφέρονταν ως “κοινωνικά ευπαθείς ομάδες”. Ο νόμος καλύπτει τους ανασφάλιστους που είναι νόμιμοι κάτοικοι της Ελλάδας και ανθρώπους που ζουν σε ευάλωτες καταστάσεις, ανεξάρτητα από την νομική τους κατάσταση, όπως αιτούντες άσυλο, έγκυες γυναίκες, παιδιά και ανθρώπους με αναπηρίες. Η πρόσβαση σε δωρεάν φάρμακα και η εξαίρεση από το ένα ευρώ για την εκτέλεση συνταγής, διασφαλίστηκε για πολλούς ανασφάλιστους. Αν και έγιναν αυτά τα θετικά βήματα, πολλοί ωφελούμενοι κοινωνικών φαρμακείων, που ανήκαν σε αυτές τις ομάδες, συνέχισαν να αναζητούν τα φάρμακά τους στα κοινωνικά φαρμακεία για μια σειρά από λόγους, όπως αποτυπώνονται από τις απαντήσεις των συμμετεχόντων κοινωνικών φαρμακείων:

- Υπάρχουν φάρμακα, στα οποία δεν υπάρχει γενόσημο ούτε αποζημιώνονται πλήρως από τον ασφαλιστικό φορέα, με αποτέλεσμα ο ασθενής να πρέπει να πληρώσει συμμετοχή.

- Σε πολλές περιπτώσεις, προκύπτει κόστος εκτέλεσης για κάθε συνταγή αξίας 1 ευρώ, που για κάποιους είναι απαγορευτικό.

- Στην συνταγή, περιλαμβάνονται ταυτόχρονα φάρμακα με 25% συμμετοχή.

- Η έκδοση ηλεκτρονικής συνταγής στους ανασφάλιστους στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και σε δημόσια νοσοκομεία, γίνεται κατόπιν ραντεβού τα οποία καθυστερούν χρονικά ή και ακυρώνονται.

- Τα νοσοκομεία δεν εξυπηρετούν πάντα τους ασθενείς (λόγω ελλείψεων σε φάρμακα ή φόρτου εργασίας).

- Ασθενείς δεν είναι πλήρως ενημερωμένοι για το τι δικαιούνται δωρεάν.

- Ασθενείς χρειάζονται και παραφάρμακα ή υγειονομικό υλικό το οποίο δεν συνταγογραφείται και δεν αποζημιώνεται από τον ΕΟΠΥΥ. Είναι πιο πρακτικό να τα αναζητούν όλα μαζί αρχικά στα κοινωνικά φαρμακεία.

Παράλληλα, ο τρόπος λειτουργίας των κοινωνικών φαρμακείων, εκτός του ότι δίνει λύση στα παραπάνω προβλήματα, προσφέρει και επιπλέον πλεονεκτήματα. Συγκεκριμένα:

- Τα κοινωνικά φαρμακεία, παρέχουν εντελώς δωρεάν υπηρεσίες και προϊόντα σε όλους τους ασθενείς που πληρούν τα κοινωνικά κριτήρια που έχουν ορίσει.

- Τα κοινωνικά φαρμακεία δέχονται χειρόγραφες συνταγές.

- Τα κοινωνικά φαρμακεία βρίσκονται σε κοντινή απόσταση (στο γεωγραφικό όριο του δήμου) σε σχέση με νοσοκομεία ή κέντρα υγείας.

- Στα περισσότερα κοινωνικά φαρμακεία, προσφέρουν υπηρεσίες και κοινωνικοί λειτουργοί. Συγκεκριμένα, ενημερώνουν τους ασθενείς για τα δικαιώματά τους στο εθνικό σύστημα υγείας και τους παραπέμπουν σε άλλες υπηρεσίες ή ειδικότητες, προσφέροντας έτσι μια πιο ολιστική προσέγγιση όσον αφορά στην υγεία του πολίτη.

Οι απαντήσεις που συγκεντρώθηκαν, έδειξαν ότι το 68,5% των αναγκών σε φάρμακα των ανθρώπων που ζουν σε ευάλωτες καταστάσεις, καλύπτονταν μέσω των κοινωνικών φαρμακείων.

Κενά του ΕΣΥ

Εκτός από τις σημαντικές ανάγκες σε φάρμακα, οι ωφελούμενοι των κοινωνικών φαρμακείων χρειάζονται παραφαρμακευτικό και υγειονομικό υλικό, το οποίο δυσκολεύονταν να προμηθευτούν μέσω του ΕΣΥ. Οι απαντήσεις που συγκεντρώθηκαν από την έρευνα εντοπίζουν τους ακόλουθους λόγους:

- Το παραφαρμακευτικό και υγειονομικό υλικό δεν αποζημιώνεται στην πλειοψηφία του.

- Η παροχή του παραφαρμακευτικού ή υγειονομικού υλικού, όταν συνταγογραφείται γίνεται από νοσοκομεία, τα οποία μπορεί να έχουν έλλειψη.

- Σε κάποιες περιπτώσεις ο ασθενής καλείται να πληρώσει το υλικό και να αποζημιωθεί σε δεύτερο χρόνο από τον ΕΟΠΥΥ.

- Τα αναλώσιμα σκευάσματα (π.χ.ταινίες σακχάρου, σκαρφιστήρες, βελόνες ινσουλίνης, προϊόντα στομίας & ακράτειας, έλκη) συχνά δεν χορηγούνται σε επαρκή ποσότητα ή έχουν κι αυτά συμμετοχή.

- Απαραίτητα προϊόντα για βρέφη (π.χ. βρεφικά γάλατα, πάνες) δεν καλύπτονται.

Ως αποτέλεσμα, περίπου 30% των αιτημάτων που δέχονταν τα κοινωνικά φαρμακεία που συμμετείχαν στην έρευνα, αφορούσαν ανάγκες σε παραφαρμακευτικό και υγειονομικό υλικό.

Κατηγορίες προϊόντων που παρέχουν τα κοινωνικά φαρμακεία

Τα κοινωνικά φαρμακεία, ακόμα και αν λειτουργούν στο πλαίσιο δήμου ή μη κερδοσκοπικής οργάνωσης, στη συντριπτική πλειοψηφία τους, έχουν μηδενικό προϋπολογισμό για την αγορά προϊόντων που παρέχουν δωρεάν σε ανθρώπους που ζουν σε ευάλωτες καταστάσεις. Όλα τα προϊόντα τους, προέρχονται από δωρεές πολιτών, οι οποίοι έχουν περίσσευμα λόγω αλλαγής/ολοκλήρωσης θεραπείας ή απώλειας κοντινών προσώπων και εταιρειών. Οι κατηγορίες προϊόντων που αποδέχονται τα κοινωνικά φαρμακεία και τελικά παρέχουν είναι οι ακόλουθες:

- Φάρμακα (ενδεικτικά): αναλγητικά, καρδιολογικά, διαβητικά, χοληστερίνης, ορθοπαιδικά, ψυχιατρικά,νευρολογικά, ουρολογικά,γυναικολογικά, αντιβιώσεις.

- Παραφαρμακευτικό υλικό (ενδεικτικά): Βιταμίνες, συμπληρώματα διατροφής, προϊόντα βρεφικής διατροφής, καλλυντικά προϊόντα.

- Υγειονομικό υλικό (ενδεικτικά): Βαμβάκι, προϊόντα στομίας, ουροκαθετήρες, αναπηρικά αμαξίδια, περιπατητήρες, πατερίτσες, γάζες αποστειρωμένες κι αυτοκόλλητες, ελαστικοί επίδεσμοι,πάνες, νεφελοποιητές, συσκευές υπνικής άπνοιας και σερβιέτες ακράτειας.

- Είδη προσωπικής υγιεινής (ενδεικτικά): Οδοντόκρεμες, σαμπουάν, σαπούνια, κρέμες περιποίησης σώματος, αντισηπτικά.

Συχνές ελλείψεις

Οι πιο συχνές ελλείψεις παρατηρούνται στις ακόλουθες κατηγορίες:

- Μη συνταγογραφούμενα φάρμακα

- Αναλγητικά για παιδιά και ενηλίκους

- Αντιβιώσεις - αντιφλεγμονώδη για παιδιά και ενηλίκους

- Υγειονομικό υλικό

- Εισπνεόμενα φάρμακα, κρέμες και σιρόπια, εξαιτίας του γεγονότος ότι ακόμη και αν δωρίζονται, όταν είναι ανοιγμένα απορρίπτονται για λόγους ασφαλείας.

- Φάρμακα για την υπέρταση και τον διαβήτη

Σε αυτό το πλαίσιο, τα κοινωνικά φαρμακεία, διοργανώνουν δράσεις και καλούν πολίτες να δωρίζουν περισσευούμενα προϊόντα προς όφελος ανθρώπων που ζουν σε ευάλωτες καταστάσεις.

Προτάσεις κοινωνικών φαρμακείων

Η καθημερινή και διαπροσωπική σχέση των κοινωνικών φαρμακείων με τους ανθρώπους που ζουν σε ευάλωτες καταστάσεις, δίνει στους υπαλλήλους τους τη γνώση και την εμπειρία για την υποβολή συγκεκριμένων προτάσεων προς το Υπουργείο Υγείας, με τελικό σκοπό την πρόσβαση των ανθρώπων στα φάρμακα που χρειάζονται.

Οι προτάσεις σε οικονομικό επίπεδο είναι οι ακόλουθες:

- Αύξηση της χρηματοδότησης για φάρμακα, παραφαρμακευτικό και υγειονομικό υλικό.

- Περισσότερο προσωπικό για να εξυπηρετεί εγκαίρως και αξιοπρεπώς στα νοσοκομεία.

- Διεύρυνση των κωδικών φαρμάκων που αποζημιώνονται από τον ΕΟΠΥΥ.

- Δωρεάν γραμμές τηλεφώνου για να κλείνουν οι ασθενείς ραντεβού με μονάδες του ΕΣΥ.

- Τήρηση πραγματικής 0% συμμετοχής σε όσους την δικαιούνται.

- Να μην προκύπτει σε καμία περίπτωση το 1 ευρώ ανά συνταγή.