Ανδρέας Μεντής – Ινστιτούτο Παστέρ: Η εμπειρία του COVID-19 χρήσιμη για μελλοντική πανδημία

«Έχουμε κερδίσει χρόνο σε πολλά επίπεδα και αυτό είναι σημαντικό, ενώ μέχρι τότε, θα έχουμε μάθει πολλά ακόμη για τον περίεργο αυτό αόρατο εχθρό, που εισέβαλε τόσο απροσδόκητα στην ζωή του πλανήτη και έφερε τα πάνω κάτω», σημειώνει με ηρεμία.

«Μέχρι το φθινόπωρο θα έχουμε κάποιες αποτελεσματικές θεραπείες, ενώ θα έχει χτιστεί και μία σχετική ανοσία, όχι μόνο σε εμάς, αλλά και στους ξένους», τονίζει χαρακτηριστικά ο ίδιος.

Ερευνητής Α’, βιοπαθολόγος και κλινικός μικροβιολόγος, ο κ. Μεντής, μαζί με την ομάδα του Ινστιτούτου Παστέρ, στην πιο σκληρή υγειονομική κρίση που γνώρισε η χώρα και όλος ο πλανήτης, πραγματοποιούν ένα χρησιμότατο έργο, ελέγχοντας το 30% όλων των δειγμάτων από τους ασθενείς που νοσούν.

Γρήγορα και με θαυμαστή ακρίβεια, τα εργαστήρια αναφοράς του Παστέρ, δίνουν τα αποτελέσματα εντός μερικών ωρών, από την πρώτη στιγμή που ξεκίνησε η πανδημία, την ώρα μάλιστα που πανίσχυρες χώρες όπως ΗΠΑ καθυστερούσαν επί ημέρες για τα δικά τους δείγματα.

Η ικανοποίηση του κ. Μεντή είναι λογικό να είναι μεγάλη για το έργο που υλοποιείται στο Παστέρ, όπως και το δημιουργικό άγχος βέβαια, ωστόσο αυτή την στιγμή όπως υπογραμμίζει ο ίδιος, καλό θα ήταν τα εργαστήρια αναφοράς, να ξεφύγουν από τον έλεγχο των δειγμάτων και να επικεντρωθούν στην παθογένεια, στις καλλιέργειες και στη μελέτη των ιών αυτών.

Ο κ. Μεντής, αναφέρεται ακόμη στην έρευνα που υλοποιούν με τον καθηγητή Σωτήρη Τσιόδρα, και που αφορά σε μία νέα γονιδιακή ανάλυση του νέου κορωνοϊού, με τη χρήση περίπλοκων βιοπληροφορικών αλγορίθμων.

«Έχουμε να κάνουμε με έναν εύπλαστο ιό που κάνει μεταλλάξεις» σημειώνει χαρακτηριστικά ο ίδιος.

Όπως αναφέρει ακόμη, η εμπειρία που ζούμε είναι σημαντική και για έναν ακόμη λόγο: θα μας είναι χρήσιμη, για μελλοντικές πανδημίες.

Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης έχει ως εξής:

1. Κύριε Μεντή θα ήθελα να σας ρωτήσω, πώς βιώνετε όλη αυτή την εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση εδώ και μήνες που ζει όλος ο πλανήτης, αναφορικά με την πανδημία; Εσείς με την εξαιρετική δουλειά που γίνεται στο Ινστιτούτο Παστέρ, έχετε πολλούς λόγους να είστε ικανοποιημένος;

Είναι γεγονός, ότι η Ελλάδα τα έχει καταφέρει με πειθαρχία και στρατηγικό σχεδιασμό, να μειώσει τα κρούσματα του COVID -19 και έχουμε συμβάλλει ενεργά, με τα δυο εργαστήρια αναφοράς που διαθέτουμε. Από την άλλη πλευρά θα σας έλεγα, ότι τα εργαστήριά μας πρέπει να ελαφρυνθούν, με στόχο να μπορέσουμε να δραστηριοποιηθούμε και σε άλλα πεδία δράσης.
Για παράδειγμα, τα εργαστήρια του Ινστιτούτου Παστέρ, μπορούν να επικεντρωθούν σε καλλιέργειες και μελέτη των ιών αυτών, στις δραστικότητες των φαρμάκων για την αντιμετώπιση του ιού, αλλά και στην παθογένεια του ιού.
Σημειώστε, ότι μέχρι σήμερα έχουν ελεγχθεί περί τα 50.000 δείγματα στην Ελλάδα, εκ των οποίων, το 30% έχει ελεγχθεί από το Ινστιτούτο Παστέρ.

Από το lockdown στην σταδιακή κανονικότητα

2. Η Ελλάδα τα έχει καταφέρει, με πειθαρχία, με στρατηγικό σχεδιασμό με τα σκληρά μέτρα της κοινωνικής απομόνωσης και όχι με τύχη, φαίνεται ότι οι Έλληνες έχουν τιθασεύσει την καμπύλης της πανδημίας του COVID-19. Ωστόσο δεν μπορούμε να μετριάσουμε την προσπάθεια. Ποια η άποψή σας για την επόμενη ημέρα;

Είναι λογικό να ανυπομονούμε όλοι μας για την επόμενη ημέρα, ωστόσο εκτιμώ ότι θα επιστέψουμε σε αυτήν, με μία σταδιακή μορφή. Θα έχουμε δηλαδή, μία σταδιακή κανονικότητα, πράγμα που φαίνεται απόλυτα λογικό. Εκτιμώ επίσης, ότι η κυβέρνηση θα σχεδιάσει πολύ καλά τα επόμενα βήματα της εξόδου μας από την κοινωνική απομόνωση, δεν θα είναι εύκολο, αλλά θα τα καταφέρουμε. Θα σας έλεγα ακόμη, ότι δεν πρέπει να πάρουμε θάρρος βλέποντας τη μείωση της καμπύλης της πανδημίας που καταγράφεται στη χώρα μας. Ο χρόνος που κερδίσαμε ήταν πολύτιμος, τα νοσοκομεία τα κατάφεραν, δεν σημειώθηκαν πολλά περιστατικά σε ΜΕΘ, το ΕΣΥ αντιστάθηκε και δεν δοκιμάστηκε. Ωστόσο, όταν περάσει η πανδημία το σύστημα υγείας μας και το σύνολο των μηχανημάτων μας πρέπει να συντηρηθούν και να είναι οργανωμένα και έτοιμα, για μία μελλοντική πανδημία.

Δυστυχώς, δεν συνέβη το ίδιο με τους Ολυμπιακούς Αγώνες, τα μηχανήματα και όλος ο ιατρικός εξοπλισμός δεν συντηρήθηκαν σωστά και όπως έπρεπε. Θα σας έλεγα ακόμη, ότι ο εξοπλισμός αυτός με τον οποίο τονώθηκε όλο το σύστημα υγείας, θα μας είναι απόλυτα χρήσιμος και για την εποχική γρίπη.

Αυτάρκεια με δική μας παραγωγή

3. Στο Ινστιτούτο Παστέρ, υλοποιείται το 30% περίπου των δειγμάτων για τον COVID-19. Που οφείλεται το γεγονός, αλλά και το συγκριτικό πλεονέκτημα των άμεσων απαντήσεων και ανταπόκρισης, σε σχέση με τις άλλες χώρες που δίνουν αποτελέσματα μετά από 2 ή 3 ημέρες;

Κοιτάξτε αυτό συνέβαινε στην αρχή της πανδημίας, όταν δεν γνωρίζαμε τι ακριβώς είναι αυτός ο ιός. Στις ΗΠΑ, όταν ξεκίνησε η πανδημία, υπήρχε μόνο ένα εργαστήριο στην Ατλάντα το οποίο ήλεγχε όλα τα δείγματα, στην Ευρώπη συνέβαινε επίσης το ίδιο, υπήρχαν πολύ λίγα εργαστήρια.

Φυσικά, τώρα η κατάσταση έχει ομαλοποιηθεί. Επίσης στην αρχή της πανδημίας, δεν υπήρχαν έτοιμα αντιδραστήρια για τον μοριακό έλεγχο και επομένως αργούσαν να δοθούν απαντήσεις, ενώ υπήρχε και πρόβλημα ποιότητας κυρίως από τις εταιρείες που είχαν τα αντιδραστήρια.

Η εμπειρία της πανδημίας μας δίδαξε ότι στο μέλλον,θα πρέπει να σκεφθούμε να κάνουμε παραγωγή στην Ελλάδα πολλών πραγμάτων, από φάρμακα, μέχρι μάσκες, αντιδραστήρια και γενικά ιατρικό εξοπλισμό. Είναι εξαιρετικά σημαντικό και κρίσιμο για μία χώρα, να έχει αυτάρκεια σε θέματα δημόσιας υγείας.

Δημόσια υγεία

4. Πώς κυλάει μία τυπική ημέρα στο Ινστιτούτο Παστέρ, τι είναι αυτό που σας φοβίζει, σας αγχώνει αλλά και σας ικανοποιεί περισσότερο;

Αναμφισβήτητα μας δίνει μεγάλη χαρά η δουλειά μας αυτή καθεαυτή, σε μία πολύ δύσκολη υγειονομικά στιγμή. Υπάρχει μία εξαιρετική ομάδα συναδέλφων που πραγματοποιεί τα τεστ, η οποία εργάζεται νυχθημερόν (σσ, θα εργαστεί ακόμη και το Πάσχα) με αποτέλεσμα να δίνει απαντήσεις στα δείγματα την ίδια ημέρα. Είναι αλήθεια, ότι το πρώτο διάστημα είχαμε αγχωθεί για τα αντιδραστήρια και για τυχόν ελλείψεις, ωστόσο δεν ετέθη τελικά ζήτημα, αποδείχθηκε ότι είχαμε πάντα απόθεμα... Πράγμα καθόλου βέβαιον για πολλές χώρες, όπως είδαμε όλοι, καθώς έφθασαν στο σημείο οι κυβερνήσεις πολλών από αυτές, να χρησιμοποιούν ακόμη και μυστικές υπηρεσίες για να προμηθευθούν τα αναγκαία υλικά, τα οποία συχνά την τελευταία στιγμή άλλαζαν προορισμό.

Η βιοπληροφορική στην υπηρεσία της πανδημίας

5. Μαζί με τον καθηγητή λοιμωξιολογίας και εκπρόσωπο του υπ. Υγείας Σωτήρη Τσιόδρα, έχετε υλοποιήσει μία σημαντική ανακάλυψη: ανοίξατε το δρόμο για την ανάπτυξη εμβολίων, αντιιικών φαρμάκων και διαγνωστικών τεστ. Ειδικότερα, πρόκειται να υλοποιήσετε μία νέα γονιδιακή ανάλυση του νέου κορωνοϊού, με τη χρήση περίπλοκων βιοπληροφορικών αλγορίθμων, η οποία στηρίχθηκε σε δείγμα κορωνοϊού από τρεις Κινέζους ασθενείς. Το γεγονός αυτό, φέρνει την επιστήμη ένα βήμα πιο κοντά στην ανακάλυψη πιο αποτελεσματικών φαρμάκων, τεστ και εμβολίων. Μιλήστε μας γι’ αυτήν την ανακάλυψη.

Είναι σημαντικό να πούμε, και πρέπει να λάβουμε πολύ σοβαρά υπόψιν, το γεγονός ότι ο κορωνοϊός δεν βρίσκεται σε μία μορφή, αλλά υπάρχουν μερικές μεταλλάξεις. Έχει δηλαδή, μερικές παραλλαγές στον άνθρωπο. Επομένως, μπορεί να μας δημιουργήσει πρόβλημα σε κάποια φάρμακα. Είναι ένας εύπλαστος ιός που πρέπει να τον προσέχουμε για κάθε ασθενή ξεχωριστά, επομένως, μικροί πληθυσμοί του ιού σε κάθε ασθενή μπορεί να αποβούν επικίνδυνοι.

Αυτό που έχει αναπτυχθεί στο Ινστιτούτο Παστέρ, είναι η βιοπληροφορική, που θα μελετήσει το μέλλον των λοιμώξεων.

Κλειδί είναι η απόκριση του οργανισμού απέναντι στον ιό συνολικά, που ίσως στο μέλλον να μας ανοίξει δρόμους και για αποτελεσματικές θεραπείες.

Επιπλέον στο Παστέρ, υλοποιούμε άλλες μικρές ερευνητικές μελέτες, όπως η πλασμαφαίρεση από ασθενείς που έχουν αναρρώσει από τον κορωνοϊό. Για τον λόγο αυτό, σας είπα παραπάνω, ότι τα εργαστήρια αναφοράς μας, δεν πρέπει να πνίγονται στην δουλειά, αναφορικά με τα δείγματα των ασθενών, διότι υπάρχει και άλλη σημαντική ερευνητική δουλειά, που πρέπει να γίνει.

Η θνητότητα του κορωνοϊού χαμηλότερη από ό,τι πιστεύουμε

6. Κύριε Μεντή, πριν από μερικές ημέρες, ο καθηγητής Τσιόδρας στην τακτική του ενημέρωση, ανέφερε ότι από τα 70 και πλέον εμβόλια που δοκιμάζονται αυτή τη στιγμή σε όλο τον πλανήτη, μόνο ένα βρίσκεται σε φάση 2. Σας απογοητεύει αυτή η είδηση;

Θα έλεγα ότι είναι μία μάλλον αναμενόμενη είδηση, καθώς για να βγει ένα εμβόλιο στην αγορά πρέπει να γίνουν πολλές δοκιμές. Οι ερευνητές παγκοσμίως πασχίζουν και δουλεύουν αγόγγυστα. Στην φάση αυτή, οι ερευνητές παγκοσμίως, εργάζονται πάνω στις πληροφορίες του Sars, μία επιδημία που θυμάστε ότι έσβησε. Ενδεχομένως εκείνος ο ιός, δεν ήταν τόσο μεταδοτικός. Το μεγάλο πρόβλημα με τον COVID -19 είναι όπως γνωρίζουμε η μεγάλη μεταδοτικότητά του, καθώς μεταδίδεται και από ασυμπτωματικούς ασθενείς, ωστόσο η θνητότητα είναι χαμηλότερη από ό,τι πιστεύουμε.

7. Η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα, πασχίζει για ένα αποτελεσματικό εμβόλιο, ωστόσο μέχρι αυτό να γίνει πραγματικότητα, φαίνεται ότι η πανδημία θα πορεύεται με θεραπείες, φάρμακα αλλά και το «κτίσιμο» της ανοσίας της αγέλης. Αλήθεια, πόσο φοβάστε το δεύτερο κύμα της πανδημίας το ερχόμενο φθινόπωρο;

Ο κορωνοϊός, είναι ένας ιός που τώρα αρχίζουμε και τον μαθαίνουμε -πάμε ημέρα με την ημέρα και εβδομάδα με εβδομάδα. Εκτιμώ ότι μέχρι το φθινόπωρο είναι πιθανόν να έχουν αλλάξει κάποια δεδομένα, να έχει δημιουργηθεί μία σχετική ανοσία όχι μόνο σε εμάς, αλλά και στους ξένους, και να διαθέτουμε κάποιες αποτελεσματικές θεραπείες. Επομένως, το φθινόπωρο θα είμαστε σε θέση, να γνωρίζουμε καλύτερα την κατάσταση.

Πολλές χώρες παγκοσμίως κτίζουν σταδιακά την ανοσία και σίγουρα, εκτός από τον δικό μας σχεδιασμό, θα δούμε και τι πράττουν οι άλλες χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία που βρίσκονται στην κορύφωση της πανδημίας.

Επίσης, είναι σημαντικό ότι θα έχουμε πρόσβαση και σε απαραίτητο υγειονομικό υλικό, καθώς θα ελαττωθεί η ζήτηση παγκοσμίως.