«Υπάρχει επάρκεια αλλά...»: Σε αποσυντονισμό η αγορά τροφίμων στην Ελλάδα

Η αβεβαιότητα για τη διάρκεια της υγειονομικής κρίσης αλλά και για τις αναταράξεις σε άλλους τομείς της οικονομίας, όπως για παράδειγμα στις μεταφορές, το πετρέλαιο, τη χημική βιομηχανία, οδηγεί κάποιες χώρες σε λήψη μέτρων για περιορισμό των εξαγωγών τροφίμων.

Αυτό δεν σημαίνει ότι υπάρχει επισιτιστική κρίση. Για όσους θυμούνται την πιο πρόσφατη επισιτιστική κρίση του 2008, ούτε τότε είχαμε ελλείψεις σε τρόφιμα. Μπορεί τα αποθέματα να ήταν λίγο χαμηλότερα από ό,τι συνήθως, αλλά ελλείψεις στην παραγωγή δεν υπήρχαν.

Αντίθετα, υπήρχε μια χρηματιστηριακή σπέκουλα που οδήγησε σε αυξήσεις τιμών και σε μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία για ελλείψεις στην αγορά.

Στην αγορά υπάρχει πλήρης επάρκεια τροφίμων. Όμως το κλείσιμο των συνόρων στις εξαγωγές μπορεί και σε αυτή την περίπτωση να οδηγήσει επίσης σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία και σίγουρα κάποιοι σε κάποια χρηματιστήρια commodities θα τρίβουν τα χέρια τους.

«Η χώρα πρέπει να θωρακίσει τα βασικά της προϊόντα»

Τι συμβαίνει στην Ελλάδα; Να το πούμε ξεκάθαρα. Δεν υπάρχει θέμα έλλειψης τροφίμων αλλά η αγορά έχει αποσυντονιστεί με αποτέλεσμα να υπάρχει κίνδυνος αναταράξεων ανάλογα με το πώς θα συμπεριφερθούν οι αρμόδιοι φορείς και τα συναρμόδια υπουργεία στους παραγωγούς.

Επιπλέον θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι αν μεγάλοι προμηθευτές μας σε τρόφιμα κλείσουν τα σύνορά τους για να εξασφαλίσουν την επάρκεια στη δική τους αγορά, τα προβλήματα δεν θα αργήσουν να εμφανιστούν και στην Ελλάδα. Η εφοδιαστική αλυσίδα είναι πλέον παγκόσμια.

«Η χώρα μας θα πρέπει να σταματήσει τις εξαγωγές για να θωρακίσει τα βασικά μας προϊόντα» λέει στο CNN Greece o περιφερειάρχης Θεσσαλίας κ. Κωνσταντίνος Αγοραστός.

«Δεν μπορεί άλλες αγορές να σταματούν τις εξαγωγές ή να σκέφτονται να σταματήσουν και εμείς να μην κάνουμε τίποτα».

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΒΑΣΙΛΗΣ ΨΩΜΑΣ

Αγοραστός: Κρίσιμη η φετινή σοδειά

Όπως λέει ο κ. Αγοραστός το μέγεθος της παραγωγής σιτηρών στην περιφέρεια Θεσσαλίας θα εξαρτηθεί και από τις βροχές στην περιοχή. Λέει φέτος δεν είχε νερό και η λίμνη Πλαστήρα που υδροδοτεί τον κάμπο έχει εκατό εκατομμύρια κυβικά λιγότερο νερό.

Όμως έχοντας την εικόνα της παραγωγής στην περιφέρεια Θεσσαλίας που είναι μια καθαρά αγροτική περιοχή, μας λέει ότι με τις δεδομένες συνθήκες δεν υπάρχει πρόβλημα κανένα στον εφοδιασμό.

Η συνέχεια θα εξαρτηθεί από το πως θα είναι η φετινή σοδειά δεδομένης και τις έλλειψης νερού αλλά και τι θα γίνει με τις εισαγωγές κάτι που δεν εξαρτάται από την Ελλάδα.

Αν παρουσιαστεί κάποιο πρόβλημα, όπως λέει ο κ. Αγοραστός, μπορεί να είναι με το ρύζι μας γιατί το έχει δεσμεύσει η Τουρκία και τα φασόλια επειδή υπάρχει μεγάλη ζήτηση και η επόμενη συγκομιδή είναι τον Αύγουστο.

Σε μια άλλη περιφέρεια με μεγάλη παραγωγή, που φτάνει για να σιτίσει σχεδόν τη μισή Ελλάδα και αναφερόμαστε στην Κρήτη, όχι μόνο δεν υπάρχει πρόβλημα έλλειψης αλλά το αντίθετο.

Υπάρχει μεγάλη παραγωγή που λόγω αδυναμίας διάθεσης καταλήγει στις χωματερές.

Εντάξει, θα σκεφτεί κανείς. Τουλάχιστον δεν θα έχουμε έλλειψη.

Δεν είναι όμως έτσι τα πράγματα, γιατί η αδιάθετη παραγωγή αποσυντονίζει πλήρως την αγορά κηπευτικών προϊόντων και αν δεν υπάρξει κρατική παρέμβαση θα έχουμε τεράστιες στρεβλώσεις στις τιμές.

Στην Κρήτη πετούν την παραγωγή

Όπως λέει ο αντιπεριφερειάρχης Κρήτης κ. Μανώλης Χνάρης, στην Κρήτη υπάρχουν δύο βασικά προβλήματα. Το πρώτο είναι τα κηπευτικά που μένουν αδιάθετα και το δεύτερο η κτηνοτροφία που κανείς δεν ξέρει πως, αν και σε τι τιμές θα διατεθούν τα αμνοερίφια ενόψει Πάσχα.

Στα λαχανικά, όμως, το πρόβλημα της υπερπαραγωγής και της μειωμένης διάθεσης είναι τεράστιο και επιδεινώνεται ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι πολλοί παραγωγοί δεν έρχονται πια στην Αττική για να πουλήσουν τα προϊόντα τους λόγω κορωνοϊού.

Ο κ. Φώντας Δλούμης, πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Ανατολή, στην Ιεράπετρα είναι αποκαλυπτικός για το μέγεθος του προβλήματος αλλά και για το ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες για τους καταναλωτές.

Μιλώντας στο CNN Greece ο κ. Δλούμης λέει ότι αυτή τη στιγμή στην Ιεράπετρα, που είναι η «καρδιά» της θερμοκηπιακής παραγωγής της Ελλάδας, η παραγωγή βρίσκεται στην κορύφωσή της.

Το 60% της ντομάτας που παράγεται αυτή τη στιγμή δεν πωλείται και η τιμή έχει πέσει στα 30 λεπτά το κιλό, ενώ στα αγγούρια δεν πουλιέται ούτε το 20% της παραγωγής.

ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΑΠΕ-ΜΠΕ/Παντελής Σαίτας

Για να καταλάβουμε τη σημασία της Ιεράπετρας στην παραγωγή ντομάτας, καλλιεργούνται 7.500 στρέμματα και η παραγωγή κυμαίνεται μεταξύ 120.000 και 130.000 τόνους.

H Ελλάδα εξάγει ντομάτα μόνο στα Βαλκάνια αλλά λόγω της κρίσης τώρα έχουν σταματήσει οι εξαγωγές. Για τα υπόλοιπα κηπευτικά οι εξαγωγές συνεχίζονται είτε με μειωμένους ρυθμούς ή έχουν σταματήσει.

Όπως λέει ο κ. Δλούμης η κατανάλωση έχει πέσει αρκετά στα αστικά κέντρα όπως επίσης και οι παραγγελίες που παίρνει ο συνεταιρισμός από τα σούπερ μάρκετ, οι οποίες είναι μειωμένες κατά 50%.

Σε αδιέξοδο οι παραγωγοί

Τη μείωση της κατανάλωσης επιβεβαιώνει στο CNN Greece και ο πρόεδρος του Οργανισμού Κεντρικών Αγορών και Αλιείας κ. Χρήστος Κρομμύδας, η οποία όπως λέει οφείλεται στο κλείσιμο των επιχειρήσεων εστίασης.

Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει έλλειψη, το αντίθετο μάλιστα αλλά αν δεν στηριχθούν τώρα οι παραγωγοί που πετούν τα προϊόντα τους, σε δύο μήνες υπάρχει πιθανότητα να έχουμε έλλειψη και μεγάλη αύξηση των τιμών.

Κι αυτό θα συμβεί για τον εξής λόγο: Οι παραγωγοί δεν θα αντέξουν οικονομικά να κρατήσουν τα συγκεκριμένα κηπευτικά για άλλους δύο μήνες και θα αναγκαστούν να αλλάξουν καλλιέργειες, απορροφώντας οι ίδιοι τη ζημιά αλλά τουλάχιστον γνωρίζοντας ότι δεν θα αυξηθεί αυτή περαιτέρω. Αν σταματήσει όμως η παραγωγή αυτών των προϊόντων τώρα, το καλοκαίρι θα υπάρχει έλλειψη που θα εκτινάξει τις τιμές.

Αν σταματήσει η παραγωγή ντομάτας για παράδειγμα (είναι και άλλα νωπά προϊόντα), το καλοκαίρι η παραγωγή δεν θα καλύπτει τη ζήτηση κι ούτε μπορεί κανείς να είναι σίγουρος ότι θα μπορούν λόγω κορωνοϊού να γίνονται εισαγωγές.

Ήδη οι εισαγωγές έχουν μειωθεί όπως μας λέει ο κ. Γιώργος Πολυχρονάκης, ειδικός σύμβουλος του Συνδέσμου Ελληνικών Επιχειρήσεων Εξαγωγής, Διακίνησης Φρούτων Λαχανικών και Χυμών (Incofruit Hellas).

150 εκατομμύρια από το υπουργείο

Το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης λόγω της κρίσης ανακοίνωσε ότι θα διαθέσει ένα κονδύλι της τάξης των 150 εκατομμυρίων ευρώ για τη στήριξη των παραγωγών.

«Από αυτά τα χρήματα θα πρέπει να στηριχθούμε και εμείς» λέει ο κ. Δλούμης.

«Διαφορετικά αν δεν θέλουν να μας στηρίξουν να μας το πουν για να κοιτάξουμε και εμείς τι θα κάνουμε με τις καλλιέργειας μας».

Αναφορικά με το ζήτημα του εργατικού δυναμικού και τις επάρκειά του, ο κ. Δλούμης λέει ότι οι εργάτες από τις Βαλκανικές χώρες έχουν φύγει από την Κρήτη αυτό το διάστημα λόγω κορωνοϊού, αλλά έχουν αντικατασταθεί από εργάτες ασιατικών χωρών κυρίως από το Πακιστάν. Πρόβλημα σε εργατικά χέρια για τα κηπευτικά στην Κρήτη δεν υπάρχει.

Επάρκεια στις κεντρικές αγορές

Ο κ Κρομμύδας, πρόεδρος του ΟΚΑΑ, είναι καθησυχαστικός λέγοντας ότι υπάρχει πλήρης επάρκεια και ότι έχει πέσει η ζήτηση λόγω του κλεισίματος εστιατορίων και ξενοδοχείων και όλης της αλυσίδας της εστίασης.

Αντίθετη είναι η εικόνα στην αγορά των φρούτων όσον αφορά τη ζήτηση. Ο κ. Πολυχρονάκης λέει μιλώντας στο CNN Greece, ότι υπάρχει αυξημένη ζήτηση από το εξωτερικό για φρούτα πλην της φράουλας, ενώ έχουν πέσει οι εξαγωγές στα κηπευτικά, επιβεβαιώνοντας τα λεγόμενα του κ. Δλούμη.

Μέχρι τον Ιανουάριο οι εξαγωγές φρούτων έτρεχαν με ποσοστό αύξησης κοντά στο 5% σε όγκο και 15% σε αξία ενώ από τη στιγμή των πρώτων κρουσμάτων στην Ευρώπη μέχρι σήμερα η αύξηση στις εξαγωγές έχει φτάσει στο 20% σε όγκο και κοντά σε 30% σε αξία.

Μάλιστα όπως μας λέει ότι για τα προϊόντα που έχουν ζήτηση οι έμποροι δυσκολεύονται να ανταποκριθούν. Τα μανταρίνια για παράδειγμα που προορίζονται για εξαγωγές, όπως λέει ο κ. Πολυχρονάκης, έχουν εξαντληθεί.

Ένας παράγοντας που επηρεάζει τις εξαγωγές, όπως λέει ο κ. Πολυχρονάκης, είναι η διακίνηση και η έλλειψη εργατικών χεριών για τη συγκομιδή φρούτων και επειδή σύντομα θα ξεκινήσει και η συγκομιδή των ανοιξιάτικων φρούτων το πρόβλημα θα εμφανιστεί περισσότερο εκεί.

Για τα χειμερινά φρούτα (μήλα, ακτινίδια, αχλάδια) έχει γίνει εδώ και μήνες οι συγκομιδή τους όταν δεν υπήρχε το πρόβλημα με τον κορωνοϊό. Λόγω της αυξημένης ζήτησης λέει ο κ. Πολυχρονάκης, χρειάζονται περισσότερα εργατικά χέρια που αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν.

Μεικτή εικόνα

«Η κρίση που προκαλείται λόγω του κορωνοϊού έχει δημιουργήσει σημαντική αύξηση της ζήτησης για ορισμένα νωπά οπωροκηπευτικά, αλλά φαίνεται ότι έχει τρομερό αντίκτυπο στους Ευρωπαίους παραγωγούς φράουλας και σε άλλα κηπευτικά , καθώς οι καταναλωτές στρέφονται προς λιγότερο φθαρτά προϊόντα. Είναι μια καταστροφή, οι τιμές εξακολουθούν να μειώνονται. Υπάρχει μείωση της κατανάλωσης ίσως επειδή, σε αυτή τη δύσκολη εποχή, οι οικογένειες δεν προτιμούν τις φράουλες ως απαραίτητες και προτιμούν να αγοράζουν εσπεριδοειδή, μήλα, αχλάδια και ακτινίδια και πιπεριές» λέει ο κ. Πολυχρονάκης.

Ένα σημαντικό θέμα όμως που θίγει ο κ. Πολυχρονάκης είναι ότι οι ελληνικές εξαγωγές επιβαρύνονται αυτή τη στιγμή με επιπρόσθετο κόστος εξαιτίας της μείωσης των εισαγωγών. Τα φορτηγά που μεταφέρουν ελληνικά προϊόντα στο εξωτερικό, πλέον σε πολλές περιπτώσεις, επιστρέφουν άδεια με αποτέλεσμα το κόστος να επιβαρύνει τους Έλληνες παραγωγούς και εμπόρους.

Λείπει το εργατικό δυναμικό και οι μεταφορές

«Η ανταπόκριση από τις ελληνικές εμπορικές-εξαγωγικές εταιρείες του κλάδου, στην αυξημένη ζήτηση των εγχώριων και διεθνών αγορών με φρούτα και λαχανικά, παρά την διατήρηση των παραγωγικών τους δομών σε λειτουργία, δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν πλήρως, λόγω έλλειψης προσωπικού συγκομιδής και τυποποίησης αλλά και διεθνών μεταφορικών μέσων (τόσο από την μη ύπαρξη φορτίων επιστροφής όσο και της έλλειψης οδηγών των φορτηγών αυτοκινήτων). Θεωρούμε ότι επ’ ευκαιρία των προβλημάτων στη διατροφική αλυσίδα που έχουν ανακύψει από την υγειονομική κρίση,θα ήταν ευκταίο να επιδιωχθεί η διευθέτηση του εμπάργκο της Ρωσίας στα κοινοτικά προϊόντα. Φρονούμε ότι μια διευθέτηση του προβλήματος αυτού θα αποτελούσε σημαντική βοήθεια στην ομαλή απορρόφηση της παραγωγής των προϊόντων μας» καταλήγει ο κ. Πολυχρονάκης.

Ο κ. Πολυχρονάκης είναι, όμως, ξεκάθαρος. Η ελληνική αγορά δεν υπάρχει περίπτωση να αντιμετωπίσει ελλείψεις γιατί τα προϊόντα υπάρχουν, θα χρειαστεί όμως να γίνει μια καλύτερη διαχείριση στο θέμα της μετακίνησης του εργατικού δυναμικού και των εμπορευμάτων.

Πηγή: ΑΠΕ ΜΠΕ/ΟΡΕΣΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ

Σε αδιέξοδο οι κτηνοτρόφοι

Σε αδιέξοδο όμως βρίσκεται η κτηνοτροφία και κυρίως η αιγοπροβατοτροφία, η οποία δίνει κάθε χρόνο 750.000 τόνους γάλα και 3,7 εκατομμύρια αιγοπρόβατα για σφαγή.

Ειδικά η αιγοπροβατοτροφία έρχεται από μια πολύ δύσκολη διετία κατά την οποία κατέρρευσαν πολλές εκμεταλλεύσεις όπως μας λέει ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικής Κτηνοτροφίας (ΣΕΚ) κ. Παναγιώτης Πεβερέτος.

Και αυτό συνέβη γιατί η τιμή του πρόβειου γάλακτος έπεσε από τα 95 λεπτά στα 77 λεπτά κατά μέσο όρο και του κατσικίσιου από 60 λεπτά σε 47 λεπτά. Με λίγα λόγια οι αιγοπροβατοτρόφοι στην Ελλάδα έχασαν περίπου 250 εκατομμύρια ευρώ.

Με τον κορωνοϊό, έρχεται και η πλήρης απορύθμιση στην αιγοπροβατοτροφία. Η ζήτηση είναι πολύ μειωμένη και οι τιμές τουλάχιστον 40% κάτω σε σχέση με τις τιμές τα Χριστούγεννα.

Για τα ελληνικά αιγοπρόβατα οι κύριες χώρες εξαγωγών είναι η Ιταλία και η Ισπανία, χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από την πανδημία και μετά η Γερμανία.

Οι εξαγωγές έχουν πέσει δραματικά και στις τρεις χώρες.

«Από 300.000 αιγοπρόβατα που εξάγαμε υπό φυσιολογικές συνθήκες σε αυτές τις χώρες, φέτος θα φύγουν λιγότερα από 50.000 ζώα» λέει ο κ. Πεβερέτος.

Φέτος, σταμάτησαν όμως και οι εισαγωγές από βαλκανικές χώρες γιατί οι τιμές χονδρικής για τα ελληνικά αιγοπρόβατα έπεσαν μεταξύ 3,5 ευρώ και 4 ευρώ το κιλό οπότε δεν συμφέρει η εισαγωγή.

Αυτό είναι θετικό λέει ο κ. Πεβερέτος από τη μία αλλά ταυτόχρονα, η ζήτηση στην Ελλάδα είναι πολύ πεσμένη. Ο ΣΕΚ υπολογίζει ότι από τα 1,5 εκατομμύρια αιγοπρόβατα που είναι στα χέρια των κτηνοτρόφων αυτή τη στιγμή, θα μείνουν απούλητα από 500 έως 800 χιλιάδες.

Το γεγονός αυτό θα είναι καταστροφικό για τον κλάδο γιατί όσο τα αιγοπρόβατα δεν πουλιούνται συσσωρεύονται ζημιές για τους κτηνοτρόφους.

Ανάγκη για ενίσχυση

Όπως λέει ο κ. Πεβερέτος, το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης έχει από το υπουργείο οικονομικών 150 εκατομμύρια στο ταμείο του για την αντιμετώπιση της κρίσης και άλλα 40 εκατομμύρια από τον κανονισμό «de minimis» της ΕΕ που δίνει τη δυνατότητα στις κυβερνήσεις να δίνουν οικονομική βοήθεια σε κατηγορίες επαγγελματιών που πλήττονται όπως στην προκειμένη περίπτωση οι κτηνοτρόφοι.

Το υπουργείο τηρεί στάση αναμονής για να δει τις εξελίξεις την επόμενη εβδομάδα που είναι η κρίσιμη τόσο για την εξέλιξη του κορωνοϊού όσο και για τη ζήτηση αιγοπροβάτων λόγω Πάσχα.

Οι κτηνοτρόφοι ζητούν την ένταξή τους στους ΚΑΔ που πλήττονται, την ενεργοποίηση του κανονισμού «de minimis» για την αναπλήρωση ενός μέρους της ζημιάς που έχει προκύψει μέχρι τώρα και τέλος να γίνει κοινωνική απόσυρση των αιγοπροβάτων που θα μείνουν αδιάθετα.

Να ενεργοποιηθεί δηλαδή η κοινωνική πρόνοια ώστε τα αιγοπρόβατα που θα μείνουν να πάνε έναντι ενός χαμηλού αντιτίμου στις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, στους ανέργους, στους πολύτεκνους, στους πρόσφυγες και στο στρατό.

Όπως λέει ο κ. Πεβερέτος, η κοινωνική απόσυρση γίνεται κάθε χρόνο για κάποια προϊόντα.

Μπορεί να σκεφτεί κάποιος ότι φέτος θα είναι φθηνό το αρνί. Αν όμως καταστραφούν οι κτηνοτρόφοι και η παραγωγή πέσει δραματικά, θα είναι η τελευταία φορά που θα φάμε φθηνό ελληνικό αρνί ή κατσίκι.

Τέλος, όπως λέει ο κ. Πεβερέτος, εκτός από την αιγοπροβατοτροφία, η κρίση χτύπησε τώρα και την χοιροτροφία.

Τα γουρούνια μένουν αδιάθετα, οι τιμές έχουν πέσει από το 1,65 ευρώ στο 1,30 ευρώ, οι εξαγωγές έχουν σταματήσει και η Γερμανία που είναι μεγάλος καταναλωτής και εισαγωγέας έχει μειώσει τις τιμές και προσπαθεί να διαθέσει την αγορά τη δική της παραγωγή.

AP Images/ Emilio Morenatti

Σήμα κινδύνου από τον ΟΗΕ

Πρόσφατα ο Οργανισμός Τροφίμων και Αγροτικής Παραγωγής του ΟΗΕ, σήμανε συναγερμό για τα προστατευτικά μέτρα που λαμβάνουν κάποιες κυβερνήσεις λέγοντας ότι μπορεί σύντομα αυτό να οδηγήσει σε ελλείψεις τροφίμων διεθνώς. Ενώ οι σοδειές είναι καλές, επισημαίνει ο ΟΗΕ, υπάρχει έλλειψη εργατικού δυναμικού λόγω κορωνοϊού, ενώ κάποιες χώρες έχουν αρχίσει να απαγορεύουν τις εξαγωγές.

Το Καζακστάν από τους μεγαλύτερους παραγωγούς καλαμποκάλευρου απαγόρευσε τις εξαγωγές και έθεσε περιορισμούς στη σίκαλη, και σε κάποια λαχανικά.

Η Ρωσία που είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας σιτηρών προσανατολίζεται στον περιορισμό των εξαγωγών και συγκεκριμένα στο σιτάρι για τους μήνες Απρίλιο και Μάιο.

Η Ουκρανία, επίσης μεγάλος εξαγωγέας σιτηρών συζητά τον περιορισμό τους, κατόπιν αιτημάτων από επαγγελματίες της μεταποίησης που φοβούνται αυξήσεις στις τιμές του ψωμιού και των αρτοσκευασμάτων.

Το Βιετνάμ που είναι ο τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας ρυζιού στον κόσμο την περασμένη εβδομάδα σταμάτησε να συνάπτει νέα συμβόλαια για εξαγωγές. Κίνα, Φιλιππίνες και κάποιες Αφρικανικές χώρες που είναι και οι μεγαλύτεροι πελάτες του, θα αντιμετωπίσουν ίσως προβλήματα στον εφοδιασμό.

Και η Καμπότζη σταμάτησε τις εξαγωγές ρυζιού, της οποίας το 40% της παραγωγής κατευθύνεται στην Κίνα.

Στην Ευρώπη, η Σερβία απαγόρευσε τις εξαγωγές ηλιελαίου.

Η Ταϊλάνδη, τέλος, απαγόρευσε τις εξαγωγές αυγών, μέχρι το τέλος Απριλίου.

Υπό αυτές τις συνθήκες ο ΟΗΕ προτρέπει τις κυβερνήσεις να φροντίσουν να λειτουργεί χωρίς προβλήματα η εφοδιαστική αλυσίδα.