Τερψιχόρη Παπαστεφάνου: Πέθανε η σπουδαία μαέστρος

Η κηδεία της θα γίνει δημοτική δαπάνη από τον Δήμο Αμαρουσίου, την Δευτέρα στις 3 μ.μ., στον Iερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Αμαρουσίου και η ταφή στο νεκροταφείο Αμαρουσίου.

Η Τερψιχόρη Παπαστεφάνου γεννήθηκε το 1928 στο Βόλο. Πήρε τα πρώτα μαθήματα πιάνου από το Ωδείο του Βόλου. Συνέχισε τις μουσικές σπουδές της στην Αθήνα όπου πήρε δίπλωμα πιάνου και ανώτερων θεωρητικών από το Ωδείο του Μανώλη Καλομοίρη.

Το '52 ο Μανώλης Καλομοίρης της εμπιστεύεται τη διεύθυνση και την αναδιοργάνωση του παραρτήματος του Εθνικού Ωδείου Τρικάλων. Έχοντας ιδιαίτερη αγάπη στο χορωδιακό τραγούδι, δημιουργεί παιδικές και μικτές χορωδίες. Έτσι γεννιέται η Χορωδία Τρικάλων, που γίνεται γνωστή στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

«Στη μελαγχολική ατμόσφαιρα της δεκαετίας του '50 στις θεσσαλικές πόλεις, για άτομα της δικής μου ευαισθησίας, υπήρχαν δύο επιλογές» σημειώνει η ίδια στο βιβλίο της «Ο μύθος μιας χορωδίας» (εκδόσεις «Προσκήνιο»):

«Ή θα βούλιαζες μέσα στην κατάθλιψη και στην αδράνεια, ή θα οπλιζόσουνα με δύναμη για κάτι δημιουργικό. Διαλέγοντας τη δεύτερη επιλογή, δημιουργήθηκε με πολλή προσπάθεια το θαύμα της Χορωδίας Τρικάλων. Παράδειγμα και ερέθισμα και για άλλες μικρές ή μεγάλες πόλεις. Με τις χορωδιακές μου διασκευές στα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη γεννήθηκε κάτι καινούριο. Η μεταφορά του έντεχνου τραγουδιού σε χορωδιακή μορφή. Έτσι άρχισε ο μύθος της Χορωδίας Τρικάλων».

Η πρώτη εμφάνιση της Χορωδίας στο «Παλλάς», το Δεκέμβρη του 1955 προκάλεσε διθυραμβικές κριτικές, καθώς όλοι μίλησαν για «φως εκ Τρικάλων».

Το 1963, η Χορωδία Τρικάλων «συναντιέται» με τη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, τον «Επιτάφιο» του οποίου διασκεύασε για χορωδία η Τερψιχόρη Παπαστεφάνου, πραγματοποιώντας και το μέγα τότε τόλμημα να συνοδεύει τη Χορωδία λαϊκή ορχήστρα. Η Τ. Παπαστεφάνου υπήρξε η πρώτη που μετέφερε το έντεχνο ελληνικό τραγούδι σε χορωδιακή μορφή και η πρώτη που τολμά να το συνοδέψει με λαϊκά όργανα. Το βραβευμένο χορωδιακό σύνολο ηχογραφεί δίσκους πάνω σε τραγούδια του Μ. Θεοδωράκη, διασκευασμένα χορωδιακά από την ίδια. Πολύτιμος συμπαραστάτης της υπήρξε ο σύζυγός της, αγωνιστής του ΕΑΜ, Λεωνίδας Παπαστεφάνου.

«Ήταν ένα "θαύμα" κοιταγμένο πολύπλευρα», γράφει η Τ. Παπαστεφάνου, αναφερόμενη στην περίφημη, ιστορική -και καλλιτεχνικά και κοινωνικοπολιτικά- «Χορωδία Τρικάλων». Η φλογερή, δραστήρια μουσικός δύο μόλις χρόνια μετά την εγκατάστασή της στα Τρίκαλα έφτασε να έχει δύο παιδικές χορωδίες, η μία από παιδιά 7 - 11 χρόνων και η δεύτερη 11 - 15, μια ανδρική και μια μεικτή. Σύνολο 150 πρόσωπα.

Το '66 εγκαθίσταται στην Αθήνα όπου τη βρίσκει η δικτατορία και σιωπά επτά ολόκληρα χρόνια. Αυτή την περίοδο αρχίζει να μελοποιεί έργα μεγάλων μας ποιητών τα οποία ηχογραφεί στη μεταπολίτευση. Τα έργα της είναι:

• «Ελεύθεροι πολιορκημένοι» του Πάνου Παναγιωτούνη,
• «Αδούλωτη» της Έλλης Παπαδημητρίου,
• «Άσμα ασμάτων» σε μεταγραφή Γιώργου Σεφέρη,
• «Πρελούδια» ποιήματα του Νικηφόρου Βρεττάκου,
• «Πόλεμος και Ειρήνη» του Γιάννη Ρίτσου και ένα ορχηστρικό «Καϋμοί στη γειτονιά».

Η Τερψιχόρη Παπαστεφάνου, με την ίδια υπευθυνότητα και την ίδια θέρμη της νιότης της συνέχισε για δεκαετίες να διδάσκει και να διευθύνει χορωδιακά σύνολα.

Ένα από αυτά ήταν και η Χορωδία του Ψυχαγωγικού Ομίλου Σιδηροδρομικών, η οποία τον Μάη του 2011 διοργάνωσε μια τιμητική συναυλία για την μαέστρο στην αίθουσα συνεδρίων της ΚΕ του ΚΚΕ στον Περισσό, όπου παραβρέθηκε και η ίδια.

KKE: «Mια μεγάλη δημιουργός που σφράγισε μια ολόκληρη εποχή»

«Μια μεγάλη απώλεια για τον χώρο της μουσικής η αναχώρηση της Τερψιχόρης Παπαστεφάνου για το τελευταίο ταξίδι. Η μουσική έχασε μια μεγάλη δημιουργό που σφράγισε μια ολόκληρη εποχή», αναφέρει ανακοίνωση του ΚΚΕ για τον θάνατο της Τερψιχόρης Παπαστεφάνου.

«Μπολιασμένη με τις ΕΑΜικές αγωνιστικές παραδόσεις ρίχτηκε "να πολεμήσει τα σκοτάδια με όπλο το όνειρο και την ελπίδα" και στις αρχές της δεκαετίας του '50, την μετεμφυλιακή περίοδο που όλα τα 'σκιαζε η φοβέρα, ίδρυσε την περίφημη Χορωδία Τρικάλων, η οποία αποτελεί κορυφαίο "σταθμό", μέγιστο σημείο αναφοράς την ιστορία της χορωδιακής τέχνης στην Ελλάδα, υπόδειγμα όσον αφορά στη λειτουργία, στο σκοπό και το έργο μιας χορωδίας, με ένα ρεπερτόριο που βασιζόταν κυρίως στο έργο συνθετών, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης. Επίσης, άφησε και ένα σημαντικό μουσικό έργο, συνθέτοντας μουσική που έντυσε στίχους ποιητών, όπως ο Γιάννης Ρίτσος ("Πόλεμος και Ειρήνη"), ο Νικηφόρος Βρεττάκος ("Πρελούδια"), ο Γιώργος Σεφέρης ("'Ασμα ασμάτων" - μεταγραφή), ο Πάνος Παναγιωτούνης ("Ελεύθεροι πολιορκημένοι"), η Έλλη Παπαδημητρίου ("Αδούλωτη"). Ενώ, μεγάλη ήταν και η προσφορά της στη διδασκαλία της μουσικής», τονίζει η ανακοίνωση.

«Θα μείνει πάντα ζωντανή στην θύμησή μας η ίδια και το έργο της. Το ΚΚΕ την αποχαιρετά και εκφράζει τα θερμά του συλλυπητήρια στους οικείους της», καταλήγει η ανακοίνωση του κόμματος.

Πατούλης: «Ο πολιτισμός μας από σήμερα είναι φτωχότερος»

«Η μεγάλη μαέστρος Τερψιχόρη Παπαστεφάνου με τη σπουδαία και μακρόχρονη προσφορά της στη μουσική και στον πολιτισμό, δεν είναι πια κοντά μας. Ο πολιτισμός μας από σήμερα είναι φτωχότερος. Υπήρξε μία δραστήρια γυναίκα, πολυσχιδής προσωπικότητα, με πνεύμα ανήσυχο, οραματικό, με πρωτοπόρα σκέψη και διάθεση ανιδιοτελούς προσφοράς στην Ελλάδα που τόσο αγάπησε. Είχε μια σπουδαία προσφορά στη μουσική και τον πολιτισμό», αναφέρει σε δήλωσή του ο περιφερειάρχης Αττικής, Γιώργος Πατούλης, για την απώλεια της Τερψιχόρης Παπαστεφάνου.

«Είχα την τιμή», συνεχίζει, «να συνεργαστώ δημιουργικά μαζί της ως δήμαρχος. Το Μαρούσι τιμητικά είχε δώσει το όνομά της στη Μικτή χορωδία του Δήμου, ενώ το 2013 είχαμε τη χαρά σε μια μεγάλη γιορτή να την τιμήσουμε για τη μεγάλη προσφορά της στη μουσική ιστορία της χώρας μας».

«Η Τερψιχόρη Παπαστεφάνου θα είναι πάντα στη σκέψη μας διότι έχει προσφέρει μεγάλο έργο και όχι μεγάλα λόγια. Της οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ και μία υπόσχεση ότι το έργο της θα το θυμόμαστε πάντα και θα το έχουμε ως πρότυπο και φωτεινό φάρο στη ζωή μας. Ως περιφερειάρχης Αττικής θέλω να εκφράσω στους οικείους της, τα ειλικρινή μου συλλυπητήρια», καταλήγει στη δήλωσή του ο κ. Πατούλης.