Διεθνής Αμνηστία: Η κατάσταση στα νησιά στο χειρότερο σημείο των τελευταίων χρόνων

Στην ανακοίνωση αναφέρεται:

Τις τελευταίες εβδομάδες, η Διεθνής Αμνηστία έχει καταγράψει μια σοβαρή επιδείνωση των ήδη απαράδεκτων συνθηκών που αντιμετωπίζει ένας αριθμός-ρεκόρ προσφύγων και αιτούντων άσυλο στα νησιά του Αιγαίου.Την ίδια στιγμή, οι επιχειρήσεις της κυβέρνησης για τη μεταφορά αιτούντων άσυλο από τα νησιά σε υπάρχοντες ή νέους καταυλισμούς στην ηπειρωτική Ελλάδα, που είναι συχνά υπερπλήρεις ή ακατάλληλοι να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των ανθρώπων, εγείρουν σοβαρές ανησυχίες για τη συμβατότητά τους με τα διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα ανθρώπινων δικαιωμάτων σχετικά με την υποδοχή. Οι ελληνικές αρχές, μαζί με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ΕΕ και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, θα πρέπει να βρουν αμέσως μια βιώσιμη λύση, ώστε οι άνθρωποι να είναι ασφαλείς, και να διασφαλίσουν ότι οι πολιτικές τους θα ανταποκρίνονται στα διεθνή πρότυπα.

Η κυβέρνηση ανακοίνωσε πρόσφατα ένα σχέδιο 12 σημείων για την αντιμετώπιση της κατάστασης των αιτούντων άσυλο και προσφύγων στην Ελλάδα. Ενώ το σχέδιο υπόσχεται την αποσυμφόρηση της κατάστασης στα νησιά μέσα από τις αυξημένες μεταφορές στην ηπειρωτική Ελλάδα και την εστίαση στα ασυνόδευτα παιδιά, συμπεριλαμβάνει επίσης μια συνολική μεταρρύθμιση του συστήματος ασύλου, για τη διασφάλιση πιο «αποτελεσματικών» διαδικασιών λήψης αποφάσεων και την ενίσχυση των δραστηριοτήτων φύλαξης συνόρων.

Το σύστημα ασύλου

Η πρόθεση της κυβέρνησης, όπως είχε ανακοινωθεί, για τη μεταρρύθμιση του Ελληνικού Συστήματος Ασύλου, με στόχο την κατάργηση των δευτεροβάθμιων επιτροπών εφέσεων στις απορριπτικές αποφάσεις ασύλου, αντιμετωπίστηκε από πολλούς, συμπεριλαμβανομένης της Διεθνούς Αμνηστίας με σοβαρή ανησυχία για τα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο στη χώρα. Ενώ έκτοτε έχουν υπάρξει δημοσιεύματα για μη κατάργηση τελικά των δευτεροβάθμιων επιτροπών (αν και αναμένουμε περισσότερες λεπτομέρειες όταν κατατεθεί το νομοσχέδιο σε δημόσια διαβούλευση), η Διεθνής Αμνηστία υπογραμμίζει ότι κάθε πρωτοβουλία μεταρρύθμισης του ελληνικού συστήματος ασύλου με στόχο την «αποτελεσματικότητα», δεν θα πρέπει να παραβιάζει τα δικαιώματα των ατόμων, όπως αυτά κατοχυρώνονται από το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Η Διεθνής Αμνηστία εκφράζει επίσης τη σοβαρή της ανησυχία σχετικά με τις ανακοινώσεις της κυβέρνησης για την ενίσχυση του ελέγχου των συνόρων, σε μια στιγμή που προτεραιότητα οφείλει να είναι η διασφάλιση της ουσιαστικής πρόσβασης των αιτούντων άσυλο σε ασφαλείς διαδρομές, κάτι που είναι αδιαχώριστο από τη δυνατότητά τους να προσεγγίζουν εδαφικά μια χώρα με ασφάλεια. Με τις αφίξεις από τη θάλασσα να αυξάνονται, και ενώ οι γυναίκες και τα παιδιά συνιστούν το 22% και το 35% των νεοεισερχόμενων αντίστοιχα, είναι επιτακτικό οι επιχειρήσεις ελέγχου των συνόρων να διεξάγονται με πλήρη σεβασμό των δικαιωμάτων των ανθρώπων σε γη και θάλασσα, προτεραιοποιώντας πάντα την προστασία ανθρώπινων ζωών. Η απαγόρευση των απωθήσεων στη θάλασσα (push-backs) και των επαναπροωθήσεων οφείλει να τηρείται απαρέγκλιτα, αλλιώς ο κίνδυνος περισσότερων ναυαγίων και ενδεχόμενων θανάτων στο Αιγαίο και τα σύνορα θα αυξηθεί σημαντικά

Οι εγκλωβισμένοι

Την ίδια στιγμή, η κατάσταση στα νησιά έχει φτάσει στο χειρότερο σημείο των τελευταίων χρόνων, με τη Λέσβο και τη Σάμο να φιλοξενούν ως και 4 και 8 φορές άνω της αντίστοιχης χωρητικότητάς τους. Σε ό,τι αφορά τη Λέσβο, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία στις 24/9/2019, διέμεναν στο νησί 28,829 αιτούντες άσυλο, ενώ στον καταυλισμό της Μόριας, οι άνθρωποι έφταναν στον αριθμό-ρεκόρ των 12.022[4]. Στο μεταξύ, η ανθρωπιστική κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τα παιδιά στα νησιά χειροτερεύει αδιάκοπα. Ο τραγικός θάνατος ενός 15χρονου Αφγανού που διέμενε στην αποκαλούμενη «ασφαλή ζώνη» [safe zone] του καταυλισμού της Μόριας μιλάει ηχηρά από μόνος του για την κατάσταση, ενώ πριν δύο μέρες, ένα 5χρονο παιδί από το Αφγανιστάν σκοτώθηκε, αφού χτυπήθηκε από φορτηγό έξω από τη Μόρια, αποδεικνύοντας τη θεμελιώδη έλλειψη ασφάλειας που επικρατεί για τα χιλιάδες παιδιά που είναι εξαναγκασμένα να ζουν στο hotspot.

Οι ασυνόδευτοι

Επιπρόσθετα, η Διεθνής Αμνηστία έχει πληροφορίες ότι 69 ασυνόδευτοι/ες ανήλικοι/ες κρατούνται υπό καθεστώς προστατευτικής επιμέλειας στο κέντρο κράτησης της Αμυγδαλέζας, για μεγάλες χρονικές περιόδους και σε ακατάλληλες συνθήκες, που παραβιάζουν σαφώς τα δικαιώματα των παιδιών και βρίσκονται σε αντίθεση με τον σκοπό και τη φύση αυτού του μέτρου. Η Διεθνής Αμνηστία έχει επίσης ενημερωθεί για την αυξημένη χρήση αστυνομικής προσωρινής επιμέλειας και κράτησης ανηλίκων, σε άλλες εγκαταστάσεις στην ηπειρωτική Ελλάδα. Η χρήση τέτοιων επεμβατικών μέτρων έχει καταγγελθεί επανειλημμένα από την Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων του Συμβουλίου της Ευρώπης, πιο πρόσφατα τον Φεβρουάριο του 2019. Υπενθυμίζοντας ότι σύμφωνα με το ευρωπαϊκό δίκαιο η κράτηση των παιδιών μεταναστών/ριών θα έπρεπε να χρησιμοποιείται «αποκλειστικά ως έσχατη λύση» και «για το συντομότερο χρονικό διάστημα», η Διεθνής Αμνηστία συστήνει στην ελληνική κυβέρνηση να λάβει άμεσα μέτρα για τη μεταφορά των παιδιών σε κατάλληλες εγκαταστάσεις, όπου θα γίνονται σεβαστά τα δικαιώματα τους και θα ικανοποιούνται οι ανάγκες τους.

Αποσυμφόρηση

Σχετικά με τις επιχειρήσεις για την «αποσυμφόρηση» των νησιών, η τρέχουσα πρακτική μεταφοράς ανθρώπων από τα νησιά σε εγκαταστάσεις στην ηπειρωτική Ελλάδα, που δεν είναι εξοπλισμένες για μακροχρόνια διαμονή και δεν προσφέρουν πάντα κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης, θα μπορούσαν να εκθέσουν τους ανθρώπους σε κίνδυνο. Δυστυχώς, τα σχέδια αυτά επίσης αποτυγχάνουν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση που βιώνουν οι εκατοντάδες άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων πολλών οικογενειών με παιδιά, που από τον Αύγουστο υφίστανται έξωση από καταλήψεις, ως τμήμα των εκτεταμένων αστυνομικών επιχειρήσεων στις περιοχές των Εξαρχείων, της Αχαρνών και του Κολωνακίου, χωρίς καμία προηγούμενη διαβούλευση ή προειδοποίηση. Η Διεθνής Αμνηστία εκφράζει την ανησυχία της για την ύπαρξη επαρκών και κατάλληλων δομών που θα μπορέσουν να συμπεριλάβουν όσους/ες υφίστανται έξωση, ταυτόχρονα με τη διαχείριση των συνεχών αφίξεων στα νησιά. Η Διεθνής Αμνηστία επομένως, συνιστά στην ελληνική κυβέρνηση να διασφαλίσει ότι οι τρέχουσες μεταφορές δεν θα οδηγήσουν, στην πράξη, σε μια νέα ανθρωπιστική κατάσταση έκτακτης ανάγκης, με τους ανθρώπους να υποβάλλονται στο άγχος των πολλαπλών μεταφορών και τελικά της φιλοξενίας σε ακατάλληλες ή/και υπερπλήρεις δομές.

Η Διεθνής Αμνηστία επίσης απευθύνει έκκληση στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να δείξουν αλληλεγγύη και να συμφωνήσουν επειγόντως σε ένα σχήμα μετεγκατάστασης που θα μπορέσει να εκτονώσει την πίεση προς την Ελλάδα, που έχει δεχθεί μέχρι σήμερα 32,685 από τους 59,503 ανθρώπους που έχουν αφιχθεί μέσω θαλάσσης στη Μεσόγειο το 2019.

Οι τρεις προτάσεις

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, η Διεθνής Αμνηστία συστήνει στην ελληνική κυβέρνηση:

• Να διασφαλίσει ότι κάθε προσπάθεια μεταρρύθμισης του ελληνικού συστήματος ασύλου θα είναι απολύτως συμβατή με τα δικαιώματα των ανθρώπων, όπως αυτά κατοχυρώνονται στο διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο ανθρώπινων δικαιωμάτων.
• Να λάβει δράση ώστε να διασφαλίσει ότι οι επιχειρήσεις ελέγχου των συνόρων θα προτεραιοποιούν σε κάθε περίπτωση την προστασία των ανθρώπινων ζωών και να δημιουργήσει τις συνθήκες ώστε να παρέχεται ασφαλής και αποτελεσματική πρόσβαση στην προστασία για τους ανθρώπους.
• Να λάβει άμεση δράση για την προστασία των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων στην ηπειρωτική Ελλάδα και να τους παράσχει συνθήκες διαβίωσης που θα μπορούν να ικανοποιούν τις ανάγκες τους, με ειδική αναφορά στα ασυνόδευτα παιδιά που στερούνται της ελευθερίας τους ή βρίσκονται σε καθεστώς ευαλωτότητας.