Αντίγραφα αρχαίων ελληνικών μουσικών οργάνων φιλοξενούνται στο μουσείο της Αρχαίας Νικόπολης

Αφετηρία και βασικός άξονας γύρω από τον οποίο περιστρέφεται η έκθεση είναι 17 αρχαία μουσικά όργανα που δημιουργήθηκαν δια χειρός του Γιώργου Πολύζου, από το 1984 έως το 2004, για την ομάδα το «Ευρετήριο» του Πολιτιστικού Ομίλου Φοιτητών του Πανεπιστημίου Αθηνών, από το 1982 έως το 1994, που συγκρότησε ο ποιητής συγγραφέας, δημοσιογράφος, Γιώργος Μανιάτη.

Στην έκθεση εκπροσωπούνται οι τρεις βασικές κατηγορίες μουσικών οργάνων, χορδόφωνα, αερόφωνα και κρουστά, ενώ πλαισιώνεται από σχετικό εποπτικό υλικό που παρουσιάζει την ιστορία, την εξέλιξη, τα χαρακτηριστικά, τις περιστάσεις εκτέλεσης των μουσικών οργάνων, φωτίζει διάφορες πτυχές του ρόλου της μουσικής στον κόσμο των θνητών και αθανάτων, ενώ ανιχνεύει την πραγματικότητα πίσω από τους επικρατέστερους μύθους.

Μία έκθεση το 1979, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, για τη μουσική στην αρχαία Ελλάδα, γεννά τη σκέψη στον νεαρό τότε Γιώργο Πολύζο που ασχολείται με το κόσμημα, να ανοίξει τον ορίζοντα της δημιουργίας του. Οι εικόνες και τα ευρήματα από την Αρχαία Ελλάδα που κοσμούν τις προθήκες διαφόρων Μουσείων, αποτελούν για τον Γιώργο Πολύζο, σημαντική πρωτογενή πηγή για τη μορφή, τις κατασκευαστικές λεπτομέρειες και τις ακουστικές ιδιότητες.

Το ΑΠΕ-ΜΠΕ συνάντησε τον καλλιτέχνη στο εργαστήρι του, στον οικισμό Τσόπελα Πραμάντων. Ζει μέσα στη φύση, την πέτρα και το ξύλο. Ο ίδιος έχει το ταλέντο, την έμπνευση, το πάθος της δημιουργίας.

«Όταν είδα μια φωτογραφία σε μεγέθυνση της κύλικας λύρας των Δελφών, είπα κάποια στιγμή, θα φτιάξω μια λύρα» θυμάται και συνεχίζει:

Όταν το 1983 ο φίλος μου, ποιητής, συγγραφέας και δημοσιογράφος, Γιώργος Μανιάτης, μου έστειλε ένα κείμενο για τη σχέση πολιτικής και μουσικής δόθηκε και η αφορμή να κατασκευάσω ένα πιστό αντίγραφο λύρας και να του το προσφέρω "ως αντίδωρο".

Εκείνος την έπαιξε και την έδειξε στους μαθητές του.

Τότε, έμενα στις Σέρρες. Όταν κατέβηκα στην Αθήνα με υποδέχτηκαν τα παιδιά παίζοντας τη λύρα. Εγώ ενθουσιασμένος, τους είπα, θα σας φτιάξω και ένα άλλο αρχαίο μουσικό όργανο, μια πανδουρίδα από όστρακο χελώνας».

Ο καλλιτέχνης, εξηγεί, πώς έψαχνε, έπαιρνε πληροφορίες, παρατηρούσε τις λεπτομέρειες στα εκθέματα των Μουσείων, τα ανάγλυφα, τα ευρήματα. «Έχει βρεθεί σε ανασκαφή στη Δάφνη, στην Αθήνα, μια άρπα. Την έχω μελετήσει και την έχω αντιγράψει ακριβώς» λέει χαρακτηριστικά.

Ο κ. Πολύζος δίνει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, όλες τις λεπτομέρειες για τα αρχαία μουσικά όργανα: «Οι λύρες ήταν από καύκαλο χελώνας. Έχουμε πολλά ευρήματα. Σε τάφους για παράδειγμα στη νεκρόπολη της Άρτας. Ο ομηρικός ύμνος στον Ερμή, λέει πώς έφτιαξε την πρώτη λύρα.

Όταν ο Ερμής, ήταν 3 ημερών στην Κυλλήνη στην Πελοπόννησο, όπου γεννήθηκε, βγήκε έξω από την σπηλιά, συνάντησε μια χελώνα, την πήρε στα χέρια. «Τι όμορφη που είσαι, λάμπει το καύκαλο σου, έλα μέσα και θα σε κάνω χορευταρού και τραγουδίστρια" και την πήρε. Ο ύμνος είναι μια έμμετρη οδηγία, πώς να φτιάχνει κάποιος λύρα, πριν ανακαλυφθεί η γραφή, προφανώς το έλεγαν ως τραγούδι. Είναι δακτυλικός εξάμετρος, όπως είναι τα Έπη».

«Η λύρα ήταν ένα όργανο απλό. Μπορούσε να το φτιάξει κάποιος που είχε μια δεξιότητα» επισημαίνει και προσθέτει: «Η λύρα είναι όργανο της εκπαίδευσης. Με αυτό μάθαιναν μουσική τα παιδιά. Οι χορδές είναι από έντερα. Το καύκαλο είναι καλυμμένο από δέρμα. Όπως έκανε ο Ερμής. Mε 7 εντέρινες χορδές από πρόβατο. Στην Ιλιάδα υπάρχει αναφορά πως ο Αχιλλέας έπαιζε φόρμιγγα, όταν απείχε από τη μάχη.

Η φόρμιγγα, είναι επτάχορδο όργανο του παλατιού, από χρυσό ή ασήμι, με εβένους και ελεφαντόδοντο. Πολυτελής κατασκευή. Ήταν το όργανο της Αυλής. Το είχαν σε περίοπτη θέση στο παλάτι, το έπαιρνε κάποιος υπηρέτης και το έδινε στα χέρια του Δημόδοκου, γιατί ήταν τυφλός. Στην Κέρκυρα, όταν πήγε ο Οδυσσέας, έπαιζε ο Δημόδοκος. Αργότερα, η φόρμιγγα εξελίσσεται στην κιθάρα. Το όργανο των λυρικών ποιητών, ήταν η βάρβιτος. Έπαιζαν ο Αλκαίος, η Σαπφώ και ο Ανακρέων. Η διάφορα από τη λύρα είναι στο μήκος της παλλόμενης χορδής. Έχει μεγαλύτερο μήκος, είναι βαθύφωνο, κοντά στη φωνή των ποιητών.

Όταν λέμε ποιήματα στην αρχαία Ελλάδα, εννοούμε τραγούδια. Ο στίχος δεν ήταν μόνο ως κείμενο, αλλά τραγουδούσαν και χόρευαν. Επίσης υπήρχαν τύμπανα, κρόταλα και πνευστά όπως ο διπλός αυλός, η κεράτινη σάλπιγγα, ο αυλός του Πανός».

Η έκθεση που θα διαρκέσει έως τις 20 Νοεμβρίου, πλαισιώνεται από σχετικό εποπτικό υλικό που παρουσιάζει την ιστορία, την εξέλιξη, τα χαρακτηριστικά και τις περιστάσεις εκτέλεσης των μουσικών οργάνων, φωτίζει διάφορες πτυχές του ρόλου της μουσικής στον κόσμο των θνητών και αθανάτων, ενώ ανιχνεύει την πραγματικότητα πίσω από τους επικρατέστερους μύθους.