Ερευνητικό Έργο Sienna με τη συμμετοχή του Ιονίου πανεπστημίου: Όταν η τεχνολογία συναντά την ηθική!

Διεθνής ερευνητική ομάδα αξιολογεί τώρα την επίδραση των νέων τεχνολογιών στα ανθρώπινα δικαιώματα και την ηθική με συμμετοχή του Ιονίου Πανεπιστημίου

Πρόκειται για το πρόγραμμα SIENNA, το οποίο με ελληνική υπογραφή μεταξύ άλλων, φαίνεται ότι προετοιμάζει το έδαφος για υπεύθυνη καινοτομία αλλά και για μία νέα εποχή, με έμφαση την ηθική, την δεοντολογία και την ανθρωποκεντρική προσέγγιση!

Σε όλον τον κόσμο, είναι δύσκολη η αξιολόγηση της επίδρασης των νέων τεχνολογιών στα ανθρώπινα δικαιώματα και τη ηθική, ειδικά όσον αφορά τη νέα έρευνα στη γενετική και τη γονιδιωματική, την ανθρώπινη βελτίωση, την τεχνητή νοημοσύνη και τη ρομποτική.

Ερευνητές από τέσσερις ηπείρους ένωσαν τις δυνάμεις τους στο ερευνητικό έργο SIENNA για να βοηθήσουν στη βελτίωση των νομικού και δεοντολογικών κανόνων. Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του Προγράμματος HORIZON 2020 με 4 εκατ. ευρώ.

Το Ιόνιο Πανεπιστήμιο συμμετέχει για την Ελλάδα, με επιστημονική υπεύθυνη την Αν. Καθηγήτρια Μαρία Κανελλοπούλου-Μπότη. Εκτός από τη θεωρητική έρευνα στο ελληνικό δίκαιο και το ηθικό πλαίσιο, το Ιόνιο Πανεπιστήμιο θα οργανώσει εργαστήρια και πάνελ πολιτών που θα απαντήσουν σε ερωτηματολόγια αξιολογώντας τις νέες τεχνολογίες το 2019 και το 2020.

Είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς τις συνέπειες της ανάπτυξης και της χρήσης νέων τεχνολογιών.

Αλληλεπιδρούμε με ρομπότ, έξυπνες μηχανές, έξυπνο λογισμικό, προσθετική και εμφυτεύματα καθημερινά. Παράλληλα, νέες βελτιωμένες τεχνολογίες για τη γενετική ή τη γονιδιωματική περνάνε από την έρευνα στους ασθενείς και τους καταναλωτές ως πιο φτηνά και προσβάσιμα τεστ και εξετάσεις.

Για παράδειγμα στην Ελλάδα σήμερα, τεστ πατρότητας πωλούνται στα φαρμακεία ή αποστέλλονται μέσω του διαδικτύου στους καταναλωτές, σαν ένα οποιοδήποτε άλλο εμπορικό προϊόν, χωρίς όμως τη δυνατότητα της αναγκαίας γενετικής συμβουλευτικής.

Σήμερα είμαστε πιο κοντά σε εικόνες που παλιά θα θεωρούσαμε επιστημονική φαντασία. Η γενετική διάγνωση δεν είναι καινούργια. Αυτά τα εργαλεία έχουν χρησιμοποιηθεί εδώ και δεκαετίες για να βρουν τα άτομα και τις οικογένειες με κληρονομικές διαταραχές Όμως, η επεξεργασία γονιδίων που θα θεραπεύει γενετικές ασθένειες διαφαίνεται αυτή τη στιγμή. Έστω θεωρητικά, αυτή η τεχνολογία θα μπορεί να σχεδιάζει ή να τροποποιεί συγκεκριμένα χαρακτηριστικά στον άνθρωπο. Παρόμοια, η εκπαίδευση και η άσκηση θεωρείται ότι μας βοηθούν να βελτιώνουμε τις ικανότητές μας. Νέες τεχνολογίες υπόσχονται μια πιο συγκεκριμένη και αποτελεσματική παρέμβαση προς τη βελτίωσή μας. Εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης και της ρομποτικής θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν τον άνθρωπο σε πολλές δουλειές. Αυτό με τη σειρά του θα μπορούσε να αλλάξει τις προσδοκίες που έχουν οι εργοδότες από τους εργαζόμενους.

Ποιος έχει ευθύνη για τις διαφορετικές χρήσεις που κάνουμε με τη δυναμική μας έρευνα και τεχνολογία σήμερα; Τι νόμους και ρυθμίσεις πρέπει να θέσουμε και ποιες ανησυχίες μας πρέπει να κατασιγάσουν; Το πρόγραμμα SIENNA συζητά νέους κανόνες δεοντολογίας και θα καταλήξει σε συστάσεις για τη βελτίωση της δεοντολογίας, από ερευνητές της Ευρώπης, της Ασίας, των ΗΠΑ και της Αφρικής.

«Το ερευνητικό έργο SIENNA εξετάζει τις πρακτικές και ηθικές ερωτήσεις μας για το τι πρέπει και τι δεν πρέπει να επιτρέπεται στην έρευνα και την ανάπτυξη της τεχνολογίας. Οι προτάσεις μας θα βασίζονται σε εκτενείς διαβουλεύσεις με διεθνείς παράγοντες και ειδικούς στη γενετική, γονιδιωματική, και την ανθρώπινη βελτίωση, την τεχνητή νοημοσύνη και τη ρομποτική. Μαζί με έρευνες για τη δημόσια γνώμη και τα πάνελ των πολιτών, αυτό θα μας διασφαλίσει ότι τα αποτελέσματά μας θα είναι σχετικά, τεκμηριωμένα και πιο πιθανό να εφαρμοστούν», όπως λέει η Ροβίνα Ροντρίγκες, Αναλύτρια στην Trilateral Research και αναπληρώτρια επιστημονική υπεύθυνη του SIENNA.

Το ερευνητικό έργο αναδεικνύει επίσης σημαντικά φιλοσοφικά ερωτήματα. Για παράδειγμα, πώς θα χαράξουμε τη γραμμή μεταξύ της υγείας και της ασθένειας; Η πλαστική χειρουργική για ένα έγκαυμα είναι διαφορετική από την ίδια διαδικασία σε κάποιον που πάσχει από μια ελαφριά δυσμορφία. Το πρώτο είναι θεραπεία, το άλλο βελτίωση.

Τι αναμένουμε από το έξυπνο λογισμικό από ηθικής πλευράς; Είμαστε διατεθειμένοι να παραδώσουμε την ιδιωτικότητά μας, να δώσουμε το γονιδίωμά μας για έλεγχο γενετικών διαταραχών, ή την προσωπική μας ελευθερία ώστε να δρούμε μαζί με τις μηχανές;

Και το κοινό, αλλά και όσοι χαράσσουν πολιτικές ανησυχούν για τα θέματα αυτά. Πρόσφατα, είχαμε πολλές ακαδημαϊκές δημοσιεύσεις για τα ζητήματα ηθικής και ανθρώπινων δικαιωμάτων ως προς τις νέες τεχνολογίες της γενετικής, γενωμικής και της ρομποτικής. Το SIENNA παίρνει μια νέα προσέγγιση, εκτεταμένη, γιατί εξετάζει όλες αυτές τις ερευνητικές περιοχές μαζί.

«Το SIENNA είναι το πρώτο ερευνητικό έργο που θα κάνει μια εκτεταμένη και διεθνή έρευνα για το παρόν και το μέλλον των ανθρώπινων δικαιωμάτων και της ηθικής όσον αφορά στην επίδραση της γενωμικής, της βελτίωσης και της ρομποτικής και στο πως αισθάνονται οι άνθρωποι για τη χρήση τους. Το δικό μας ερευνητικό έργο είναι από τα πρώτα προγράμματα που θα εργαστεί μαζί με επιστημονικούς οργανισμούς, τη βιομηχανία και την πολιτική για να χαράξει πολιτικές και κώδικες δεοντολογίας για μια καλύτερη ανάπτυξη και χρήση της καινοτομίας σε αυτά τα πεδία» μας λέει ο Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τεχνολογίας Philip Brey, από το ολλανδικό Πανεπιστήμιο του Twente, επικεφαλής του SIENNA.