Η Οκτωβριανή επανάσταση πάει... Μέγαρο Θεσσαλονίκης
Επανάσταση των λαών ή πραξικόπημα, ταυτισμένη με τον «επάρατο» σταλινισμό ή ...διαχωρισμένη απ' αυτόν και μορφοποιημένη ως Ουτοπία, παγκόσμια τομή «ασυνέχειας μέσα στη συνέχεια της ανθρώπινης περιπέτειας, ματαιωμένο κεφάλαιο της Ιστορίας ή απλώς μέρος του νήματος που τη διατρέχει, στοιχείο της αέναης πάλης ανάμεσα στο ιδεώδες και το ρεαλιστικό», η Οκτωβριανή επανάσταση του 1917, αποτελεί και σήμερα, 100 χρόνια μετά, αν μη τι άλλο, έννοια και διακύβευμα αμφίσημο, συμφώνησε το σύνολο σχεδόν των εκατοντάδων εισηγητών και ακροατών της άκρως ενδιαφέρουσας διημερίδας, με τίτλο «100 χρόνια από την Οκτωβριανή επανάσταση: Ουτοπία και ματαίωση, πρωτοπορίες και κοινωνική αλλαγή», που εξελίσσεται, από την Τρίτη το μεσημέρι, στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης.
«Το τέλος της Ιστορίας δεν επήλθε, ο κόκκινος Οκτώβρης έχει ακόμη πολλά να μας μάθει καθώς η Ιστορία δεν αιτιοκρατείται αλλά διατρέχεται από το ίδιο νήμα. Το αίτημα για πραγμάτωση του ανθρώπου είναι επίκαιρο όσο ποτέ» έλεγε ... «απολογούμενος» για την ουτοπία, στην εισήγησή του (με τίτλο "Απολογία της ουτοπίας») ο δημοσιογράφος - συγγραφέας Τάσος Τρίκκας και «ετυμολογώντας» την έννοια της ουτοπίας όχι ως συνώνυμο της «χίμαιρας» αλλά μ' αυτό της «ελπίδας» ως «προωθητική, κατευθυντήρια πράξη γνωστικού είδους, μια στραμμένη προς τον κόσμο έννοια, η οποία αναφέρεται στην ικανότητά της να προτρέχει, να προμηνύει τη φυσική ροή των γεγονότων».
Στις διαφορετικές εκτιμήσεις που αρθρώνονται στη Ρωσία του σήμερα όσον αφορά τον «Οκτώβρη του 1917», που αντιμετωπίζεται ως «πραξικόπημα» αλλά και ως «επανάσταση των λαών» αναφέρθηκε νωρίτερα, στον χαιρετισμό του κατά την έναρξη της ημερίδας, ο Γενικός Πρόξενος της Ρωσικής Ομοσπονδίας στη Θεσσαλονίκη, Aleksandr Shcherbakov, και συμπληρώνοντας πως ... «σε κάθε περίπτωση αποδεχόμαστε ότι ο Οκτώβρης του 1917 είχε τεράστιο αντίκτυπο όχι μόνο στη Ρωσία αλλά σ' ολόκληρο τον κόσμο και αποτελεί ένα θέμα πολύπλευρο που είναι αδύνατο να καλυφθεί στο πλαίσιο μιας ημερίδας», ευχήθηκε να «μάθουμε όλοι κάτι καινούργιο για τη Ρωσία, την ιστορία και τον πολιτισμό της».
«Αν με όριζαν σήμερα ως κομμουνιστή, αυθορμήτως θα απαντούσα «τιμή μου» αλλά αμέσως μετά θα ήθελα να εξηγήσω πως δεν ταυτίζομαι με ...ένα - ένα τα εγκλήματα που ακολούθησαν [...] Το ζητούμενο είναι να καθαρθεί το διφορούμενο πλέον μήνυμα από το παλιό φορτίο και με μια έλλογη και κριτική εξέταση να διερευνήσουμε τι συνέβη πριν και μετά και κατά τη διάρκεια» έλεγε χαρακτηριστικά ο πρώην υπουργός Αριστείδης Μπαλτάς, Ομότιμος Καθηγητής Τομέα Ανθρωπιστικών, Κοινωνικών Επιστημών & Δικαίου ΕΜΠ και βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ. Στην ίδια εισήγηση, (με θέμα, 1917-2017: Ιστορική εμπειρία και συμβολική δύναμη), ο κ. Μπαλτάς όρισε, χαριτολογώντας, τους Μπολσεβίκους των παραμονών της Οκτωβριανής Επανάστασης (στη διάρκεια αναφοράς του στην προϊστορία της επανάστασης) ως «μιας μορφής ...συνιστώσα του ΣΥΡΙΖΑ».
«Πολλοί ιστορικοί θεωρούν υποχρέωσή τους σε κείμενα ή υποσημειώσεις να κάνουν ...δηλώσεις κατά του σταλινισμού. Είναι σαν φυσικός να δηλώνει εναντίον της ...βαρύτητας. Μα, ο σταλινισμός είναι αναπόσπαστο στοιχείο της πολιτικής εφαρμογής της επανάστασης, γεννήθηκε υπό συγκεκριμένες συνθήκες σ' ένα συγκεκριμένο κράτος» αντέτεινε αργότερα, στη δική του εισήγηση (με τίτλο "Από τους Levellers στους Μπολσεβίκους»), ο Πέτρος Πιζάνιας, Ομότιμος Καθηγητής Τμήματος Ιστορίας Ιονίου Πανεπιστημίου.
Με αναφορά στους Levellers [πολιτικό κίνημα που διαμορφώθηκε και έδρασε στη διάρκεια του αγγλικού εμφυλίου (1642-1651) και έδωσε έμφαση στη λαϊκή κυριαρχία, την ισότητα ενώπιον του νόμου και τη θρησκευτική ανοχή], στη συνέχεια στη Γαλλική Επανάσταση (1789), ο κ. Πιζάνιας, αφού αναφέρθηκε στην «τρισιλιγγιώδη ταχύτητα εκμηχάνησης της αγροτικής οικονομίας της χώρας, μίλησε για ... «ήττα της διεθνούς διάστασης της επανάστασης - όπως αυτή εξελίχθηκε στη Ρωσία- ένα κράτος μεσαιωνικού τύπου ιστορικά δεν γνώρισε ποτέ τη δημοκρατία και τη «συνάντησε» σχεδόν μονοφωνικά μέσα από τα Σοβιέτ".
«Οι πόλεις που ίδρυσαν οι χωρικοί του μεσοπολέμου κατοικήθηκαν από τα εγγόνια τους, που μετατράπηκαν σε αστικούς πληθυσμούς, κι αυτά τα εγγόνια άρχισαν να αμφισβητούν πλέον το καθεστώς, που ...με την έλευση της περεστρόικα είπαν απλώς ...όχι, πλέον δεν τους θέλουμε» κατέληξε ο κ. Πιζάνιας.
Με αφετηρία το ημερολόγιο («Ημερολόγιο Μόσχας» 6 Δεκεμβρίου 1926 - τέλος Ιανουαρίου 1927) του Γερμανοεβραίου μαρξιστή Βάλτερ Μπένγιαμιν, κατά την επίσκεψή του στη σοβιετική πρωτεύουσα 10 χρόνια μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, αναφέρθηκε στην εισήγηση του («Ο Μπένγιαμιν στην Μόσχα»), ο μεταφραστής και συγγραφέας Σάββας Μιχαήλ, τονίζοντας χαρακτηριστικά πως «το έργο του Μπένγιαμιν παραμορφώθηκε καθώς τον μετέτρεψαν σε κήρυκα της Αριστερής μελαγχολίας. Η κάθαρση είναι μόδα της παρακμής. Ο αληθινός Μπένγιαμιν χάθηκε στην ομίχλη -στη σκιά της τέφρας του Οκτώβρη».
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
«Υπάρχει ο Μαρξ αλλά και η σαρξ...»
Στη σχέση του Ανδρέα Εμπειρίκου με τη Ρωσία και τη ρωσική γλώσσα και τη μεγάλη σημασία που είχε στο έργο του η Ρωσική Επανάσταση αναφέρθηκε στη γοητευτική (με αναφορές στην πολυκύμαντη ζωή και το έργο του πατέρα του Ανδρέα Εμπειρίκου) ο γιος του, ιστορικός Λεωνίδας Εμπειρίκος.
Τον Δεκέμβριο του 1962, ο Α. Εμπειρίκος, ο Ο. Ελύτης, ο Γ. Θεοτοκάς και ο γιατρός Σ. Σπηλιόπουλος ταξίδεψαν στη Ρωσία ως προσκεκλημένοι του Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου. Αυτό το ταξίδι αποτελεί για τον Εμπειρίκο νοσταλγικό ταξίδι στην αγαπημένη του Ρωσία, την οποία επισκεπτόταν ως παιδί με τη μητέρα του (κατά το ήμισυ Ρωσίδα και απολύτως ρωσόφωνη).
«Υπάρχει ο Μαρξ αλλά και η ...σαρξ» γράφει ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ποιητής και πεζογράφος, που αντιμετωπίστηκε εν ζωή ως ακραία μορφή, λόγω του ερωτισμού που διατρέχει το έργο του... Στην εντυπωσιακή εισήγησή του, ο Λεωνίδας Εμπειρίκος αναφέρθηκε και στη σχετικά πρόσφατη (προ δεκαετίας) αποκάλυψη του 95% σχεδόν του συνόλου του έργου του πατέρα μέσα σε δέκα βαλίτσες γεμάτες ξεχασμένα χειρόγραφα. Ήταν οι βαλίτσες της γιαγιάς Στέπκας, στις οποίες η ρωσικής καταγωγής Στεφανία (μητέρα του Ανδρέα Εμπειρίκου) φύλασσε κείμενα και άλλα χειρόγραφα των παιδιών της.
Στην ίδια εισήγηση (που «συνόδευε» και έκθεση φωτογραφιών του Ανδρέα Εμπειρίκου από την επίσκεψή του στη Ρωσία στα 1962, η οποία αναπτύσσεται στο φουαγιέ του Μεγάρου Μουσικής), ο Λεωνίδας Εμπειρίκος αναφέρθηκε στη σύλληψη του πατέρα του στις 31/12/44 από ένοπλους αντάρτες, στην ...ανυπακοή του Ανδρέα Εμπειρίκου στο συντηρητικό και πάμπλουτο πατέρα του, αλλά και στο εντυπωσιακό ποίημα του με τίτλο «ΕΣ-ΕΣ-ΕΣ-ΕΡ ΡΩΣΣΙΑ» («Δύο Εδέμ εγνώρισα στον βίον μου/ Άνδρος λέγεται η μία [...] Ρωσία λέγεται η άλλη» αλλά και «Θα κράξω με όλη τη δύναμη των πνευμόνων μου/Ψυχή της Γης ΕΣ-ΕΣ-ΕΣ- Ρωσίας...».
Την πρώτη ημέρα του συνεδρίου έκλεισε η προβολή της πρόσφατης ταινίας ντοκιμαντέρ του Φώτου Λαμπρινού «Τhe Great Utopia».
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
Οι εργασίες της διημερίδας συνεχίζονται, την Τετάρτη, με την εισήγηση του επίσημου προσκεκλημένου της Αντρέι Σμιρνόφ, Ερευνητή & Λέκτορα Κέντρου Ηλεκτροακουστικής Μουσικής Κρατικού Ωδείου της Μόσχας & Σχολής Σύγχρονης Φωτογραφίας και Πολυμέσων Rodchenko, με θέμα "Επαναστατικές Μηχανές Ήχου και Μοίρα του Ηχητικού Πειραματισμού στην Μετεπαναστατική Ρωσία», αλλά και εισηγήσεις που αφορούν την τέχνη και πώς αυτή επηρεάστηκε από την επανάσταση του Οκτώβρη του 1917, όπως: «Ζωγράφοι και αρχιτέκτονες στην αλλαγή, στην υπηρεσία της νέας αισθητικής της καθημερινής ζωής», «Η τέχνη στην υπηρεσία του λαού ή πώς η επανάσταση τρώει τα παιδιά της», «Μια δόκιμη ματιά στο Ρωσικό Κονστρουκτιβισμό από την οπτική γωνία του πολιτισμικού υποκειμένου» κ.ά.
*Φωτογραφίες: Η αφίσα της διοργάνωσης και δυο φωτογραφίες του Ανδρέα Εμπειρίκου από την επίσκεψή του στη Ρωσία το 1962 (από την έκθεσή τους στο ΜΜΘ)