Ενδοοικογενειακή βία: Η όξυνση και η αντιμετώπισή της

Τα «πρόσωπα» της ενδοοικογενειακής βίας είναι πολλά, όπως και οι τρόποι εκδήλωσής της. Ο δρόμος από τη λεκτική βία, στην ψυχολογική κακοποίηση και εντέλει στην αφαίρεση μίας ανθρώπινης ζωής, δεν είναι ιδιαιτέρως μακρύς, εάν αναλογιστεί κάποιος τα περιστατικά δολοφονιών που έχουν δει κατά καιρούς το «φως» της δημοσιότητας.

Το τελευταίο τραγικό συμβάν, που συντάραξε ολόκληρο το πανελλήνιο, στη λίστα των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας στην πιο ακραία τους μορφή, είναι η τραγωδία με τα τρία νεκρά αδέρφια στη Πάτρα, τα οποία έφυγαν από τη ζωή σε διάστημα τριών χρόνων. Κατηγορούμενη της αδιανόητης αυτής υπόθεσης, που έχει συγκλονίσει τόσο τον εγχώριο όσο και τον διεθνή Τύπο, είναι η ίδια τους η μητέρα -η 33χρονη, Ρούλα Πισπιρίγκου, μια σύγχρονη «Μήδεια» όπως χαρακτηρίζεται από πολλούς- η οποία κατηγορείται ότι αφαίρεσε τη ζωή του μεγαλύτερου παιδιού της οικογένειας, της 9χρονης Τζωρτζίνας.

Όσο μακραίνει στην Ελλάδα η λίστα των θυμάτων-παιδιών ενδοοικογενειακής βίας, άλλο τόσο αυξάνονται και τα ποσοστά γυναικών και αντρών που χάνουν τη ζωή τους λόγω κάποιας κακοποιητικής συμπεριφοράς εντός του οικογενειακού περιβάλλοντος, ιδίως μετά την εμφάνιση της πανδημίας του κορωνοϊού, γεγονός που προβληματίζει την κοινωνία στο σύνολό της.

Η διαφορά ανάμεσα στην κακοποίηση που υφίσταται ένας άντρας ή σε εκείνη που βιώνει μία γυναίκα έγκειται στο πόσο εύκολα ή δύσκολα μπορεί να αναγνωριστεί τόσο από το ίδιο το θύμα, όσο και από τον κοινωνικό του περίγυρο.

Ξεκινώντας από τη λίστα με τις δολοφονημένες γυναίκες των τελευταίων δύο ετών, θα λέγαμε πως είναι μακρά. Αντίστοιχα, σημαντική είναι και η λίστα των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας και κακοποίησης εντός της οικογένειας, με θύματα άντρες, που αναμφίβολα έχει καταστρεπτικές συνέπειες. Η βία κατά των ανδρών δεν είναι πάντοτε εύκολο να αναγνωριστεί, ωστόσο μπορεί να λάβει ποικίλες μορφές, συμπεριλαμβανομένης της συναισθηματικής, σωματικής και σεξουαλικής κακοποίησης, αλλά και των απειλών.

Άλλωστε, η κακοποίηση ενός ανθρώπου, εντός του πυρήνα της οικογένειας, ασκείται είτε με φυσική κακοποίηση, είτε με ψυχική κακοποίηση, είτε με οικονομική κακοποίηση/εκμετάλλευση. Κάνοντας μία σύντομη αναδρομή, στα περιστατικά γυναικών, αντρών και παιδιών, που δολοφονήθηκαν στην Ελλάδα από συζύγους, συντρόφους και συγγενείς, μπορούμε να αντιληφθούμε πως καμιά φορά η πραγματικότητα μπορεί να ξεπεράσει και την πιο αρρωστημένη φαντασία.

Τον Νοέμβριο του 2019 πραγματοποιήθηκε η σύσταση 73 ειδικών υπηρεσιών αντιμετώπισης ενδοοικογενειακής βίας, από την Ελληνική Αστυνομία, οι οποίες κλήθηκαν να διαχειριστούν την όξυνση του φαινομένου και κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού.

Να αναφερθεί πως μόνο το Α’ εξάμηνο του 2021, τα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας για το αδίκημα του Ν.3500/06 Περί Ενδοοικογενειακής Βίας με θύματα γυναίκες, είναι 2.233, ενώ τα αντίστοιχα περιστατικά με θύματα άντρες είναι 739. Οι αντίστοιχοι αριθμοί για το 2020 είναι 4.243 και 1.566 και για το 2019, 4.171 και 1.356. Επισημαίνεται ότι, τα στατιστικά στοιχεία που τηρεί η Ελληνική Αστυνομία, αντιστοιχούν στον αριθμό των καταγγελιών που έχουν υποβληθεί στις κατά τόπους αρμόδιες υπηρεσίες, ενώ οι αριθμοί των θυμάτων και των δραστών αντίστοιχα, αφορούν και στα δύο φύλα.

Κυριάκου: «Οι πολίτες που υφίστανται βία, να απευθύνονται στις αστυνομικές υπηρεσίες»

Για το Τμήμα Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας, το οποίο υπάγεται στη διαρθρωτική δομή της διεύθυνσης γενικής αστυνόμευσης του αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας, μίλησε στο Data Project και το CNN Greece, η Μαρία-Σοφία Κυριάκου, Υπαστυνόμος Α’-εκπρόσωπος του Τμήματος Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας.

Η ίδια, αναφέρθηκε στην αυξητική τάση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας, αλλά και στους παράγοντες, στους οποίους οφείλεται ενδεχομένως αυτή η αύξηση του φαινομένου.

«Το 2020 σε σύγκριση με το 2019 υπήρξε μία αύξηση της τάξεως του 4%. Και το 2021 η τάση παρέμεινε αυξητική, ενώ είναι πολλοί οι λόγοι στους οποίους μπορούμε να αποδώσουμε αυτή την αύξηση», ανέφερε η Υπαστυνόμος Α’, τονίζοντας πως μπορούμε μόνο να υποθέσουμε ότι ο κορωνοϊός έχει επηρεάσει σημαντικά στην όξυνση του φαινομένου των καταγγελιών.

Εν συνεχεία, η Μαρία-Σοφία Κυριάκου υπογράμμισε, πως τα απανωτά περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας οδηγούν αναπόδραστα στο συμπέρασμα ότι η σύσταση των 73 ειδικών υπηρεσιών αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας, από την Ελληνική Αστυνομία, οι οποίες δημιουργήθηκαν τον Νοέμβριο του 2019, ήταν μία άκρως χρήσιμη κίνηση για την ελληνική αστυνομία και κατ’ επέκταση την κοινωνία.

«Τα γραφεία αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας και το τμήμα του αρχηγείου δημιουργήθηκε, καθώς λήφθηκε υπόψιν η ραγδαία αύξηση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας», επεσήμανε η ίδια.

Δείτε ολόκληρη τη συνέντευξή της Μαρίας-Σοφίας Κυριάκου:

Υπηρεσίες αντιμετώπισης ενδοοικογενειακής βίας

Το Τμήμα Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας υπάγεται στη διαρθρωτική δομή της Διεύθυνσης Γενικής Αστυνόμευσης του αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας. Πρόκειται για ένα τμήμα, το οποίο καταγράφει καθημερινά αυξημένο αριθμό περιστατικών.

Ανησυχητικά, άλλωστε, παραμένουν τα στοιχεία για την ενδοοικογενειακή βία στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια και ιδίως αμέσως μετά την έλευση της πανδημίας του κορωνοϊού, έτσι όπως παρουσιάζονται στην ετήσια έκθεση της ΕΛ.ΑΣ. Πιάνοντας το «νήμα» από λίγο πιο πίσω, παρατηρείται αύξηση 4% των περιστατικών (192 παραπάνω) που καταγγέλθηκαν το 2020 σε σχέση με το 2019. Tο 2019 καταγράφηκαν 5.221 συμβάντα έναντι 5.413 το 2020. Μάλιστα, η αύξηση σημειώνεται τον Ιούλιο του 2020, μετά δηλαδή την άρση των περιοριστικών μέτρων. Δράστες κατά 85% (το 2019) και 82% (το 2020) είναι άντρες.

Σχετικά με τον τρόπο τέλεσης των αδικημάτων προηγείτο σαφώς η σωματική βλάβη (49%), ακολουθούν η απειλή (44%), η παράνομη βία (6%), η προσβολή γενετήσιας αξιοπρέπειας (1%) και η κατάχρηση σε ασέλγεια (λιγότερο από 1%). Οι δράστες στην πλειονότητά τους είναι 35 έως 60 ετών, ενώ στην ίδια ηλικιακή ομάδα ανήκουν και τα θύματα. Η σχέση μεταξύ τους ήταν ως επί το πλείστον συντροφική. Συγκεκριμένα, με βάση τα στοιχεία που έχουν δοθεί στη δημοσιότητα, το 2020 καταγράφηκαν 2.212 σύζυγοι θύματα, 727 τέκνα θύματα, 632 τέως σύζυγοι, 541 γονείς θύματα, 513 μόνιμοι σύντροφοι θύματα, 274 πρώην σύντροφοι θύματα κ.ά.

Καταλυτικό ρόλο στο έργο της ΕΛ.ΑΣ. παίζει η βοήθεια των θυμάτων, τα οποία οφείλουν στους εαυτούς τους πρωτίστως και ύστερα στην κοινωνία, να καταγγείλουν πρόσωπα και καταστάσεις, ενώ σε κρίσιμες στιγμές έχουν τη δυνατότητα να στείλουν και γραπτό μήνυμα, πληκτρολογώντας «100», τη διεύθυνση και το όνομά τους, όπως και συνοπτικά τι συμβαίνει. Αντίστοιχη δυνατότητα έχουν και άτομα με αναπηρία, μέσω ειδικής εφαρμογής σε Viber και WhatsApp.

Παναγιωτάκη: Η βία αφορά όλους - Τα στερεότυπα εμπόδιζαν τους άνδρες να καταφύγουν στη Δικαιοσύνη

Αναφορικά με το νομοθετικό πλαίσιο για τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας το τελευταίο διάστημα και το κατά πόσο αυτό είναι επαρκές, μίλησε η δικηγόρος, Μαρίνα Παναγιωτάκη.

Η ίδια στο Data Project και το CNN Greece, έκανε λόγο για την ενδοοικογενειακή βία τόσο από την πλευρά των γυναικών, όσο και από εκείνη των ανδρών, καθώς -όπως επεσήμανε- η βία αφορά όλους μας, δεν είναι μόνο γυναικεία υπόθεση.

Συγκεκριμένα, η κυρία Παναγιωτάκη -σχετικά με τη βία- τόνισε πως «αφορά κάθε ευάλωτο άτομο που κάμπτεται η ατομική του ελευθερία, ανεξάρτητα από την κοινωνική, την οικονομική και τη μορφωτική του κατάσταση».

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη της Μαρίνας Παναγιωτάκη στο Data Project για την Ενδοοικογενειακή Βία και το CNN Greece, ΕΔΩ

Από τον Νοέμβριο του 2019, συνολικά, ιδρύθηκαν 73 νέες επιτελικές Υπηρεσίες:

• Ένα τμήμα στο Αρχηγείο της Ελληνικής Αστυνομίας και
• 72 γραφεία σε όλη τη χώρα

Ειδικότερα, το Τμήμα Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας είναι αρμόδιο για τα κάτωθι:

• Παρακολούθηση υποθέσεων ενδοοικογενειακής βίας
• Μελέτη μέτρων πρόληψης και καταστολής εγκλημάτων ενδοοικογενειακής βίας
• Καθοδήγηση – Εποπτεία – Συντονισμός περιφερειακών υπηρεσιών
• Καθορισμός και ανάπτυξη δράσεων με συναρμόδιους φορείς
• Κατάρτιση – επεξεργασία προτυποιημένων σημαντικών αναφορών, που αφορούν σε εγκλήματα ενδοοικογενειακής βίας
• Καθορισμός ενιαίου τρόπου καταγραφής των ουσιωδών στοιχείων των περιστατικών, από τις αρμόδιες υπηρεσίες
• Συλλογή – Επεξεργασία – Τακτική τήρηση στατιστικών στοιχείων
• Σύνταξη ετήσιας έκθεσης
• Εισήγηση – Εκπόνηση – Υλοποίηση προγραμμάτων εκπαίδευσης
• Επιμέλεια και έλεγχος της περιοδικής επιμόρφωσης και εκπαίδευσης του προσωπικού των περιφερειακών υπηρεσιών
• Σχεδιασμός και ανάπτυξη δράσεων που αφορούν στην ευχερέστερη καταγγελία περιστατικών
• Ανάπτυξη δράσεων – πρωτοβουλιών, για την ενημέρωση των πολιτών για ζητήματα ενδοοικογενειακής βίας
• Εκπροσώπηση της ΕΛ.ΑΣ. σε εσωτερικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.

Επιπλέον, τους τελευταίους μήνες δημιουργήθηκαν σε Αττική και Θεσσαλονίκη, γραφεία αντιμετώπισης ενδοοικογενειακής βίας, στην εσωτερική διάρθρωση συγκεκριμένων αστυνομικών τμημάτων, τα οποία στελεχώνονται από αστυνομικό προσωπικό που διαχειρίζεται υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας, σε προανακριτικό επίπεδο.

Υποθέσεις Ενδοοικογενειακής Βίας

Ειδικότερα, για τις υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας, η συλλογή του προανακριτικού υλικού, η παραπομπή του δράστη στη δικαιοσύνη, καθώς και όλες οι ενέργειες που ορίζονται από τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, διενεργούνται από τον αξιωματικό υπηρεσίας των Αστυνομικών Τμημάτων.

Επιπρόσθετα, το αστυνομικό προσωπικό εκδηλώνει μία σειρά επιπρόσθετων υπηρεσιακών ενεργειών, προβαίνει σε ενημέρωση του θύματος για την ακολουθητέα διαδικασία και τις δομές αρωγής, ενημερώνει τις αρμόδιες Υπηρεσίες για την παροχή ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, αν απαιτείται και επικοινωνεί με τον αρμόδιο εισαγγελικό λειτουργό, για τη λήψη ειδικότερων εντολών, αναφορικά με τη διαχείριση του περιστατικού.

Όπως προαναφέρθηκε, υπάρχουν δικονομικές και υπηρεσιακές ενέργειες που εκδηλώνονται σε κάθε περιστατικό, πλην όμως ειδικότερα μέτρα λαμβάνονται, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της υπόθεσης και τις ανάγκες των εμπλεκομένων.

Τα καταγγελλόμενα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, που υποβάλλονται συχνότερα στα Αστυνομικά Τμήματα, αφορούν κυρίως σε:

• Θύματα που επιθυμούν να καταγγείλουν περιστατικό, που δεν βρίσκεται σε εξέλιξη
• Άλλα άτομα (φίλοι, συγγενείς, γείτονες θυμάτων) που επιθυμούν να καταθέσουν για ένα περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας που έχουν διαπιστώσει ή έχουν λάβει γνώση ότι εκδηλώθηκε σε βάρος τρίτου
• Εν εξελίξει περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας, στο οποίο οι εμπλεκόμενοι μετέβησαν στο Τμήμα αυτοβούλως ή οδηγήθηκαν σε αυτό από περιπολίες
• Άτομα που, κατά την άσκηση των καθηκόντων τους ως εργαζόμενοι σε Φορείς και Υπηρεσίες, που έρχονται σε επαφή με θύματα (στελέχη συμβουλευτικών Κέντρων, εκπαιδευτικοί, εκπρόσωποι ΜΚΟ κ.ά.) λαμβάνουν γνώση ή διαπιστώνουν περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας
• Πολίτες που απευθύνονται στα Αστυνομικά Τμήματα, για να ζητήσουν πληροφορίες σχετικά με τον νόμο, τα δικαιώματά τους, τον τρόπο αναφοράς και τα μέτρα προστασίας
• Καταγγελίες που διαβιβάζονται από τις Υπηρεσίας Ενδοοικογενειακής Βίας της χώρας για τον επιχειρησιακό χειρισμό τους
• Υποθέσεις που διαβιβάζονται από τις Εισαγγελικές Αρχές με παραγγελία διενέργειας Προκαταρκτικής Εξέτασης.

Τα ποσοστά γυναικών που έχουν υποστεί βία από τον σύντροφό τους

Σύμφωνα με μεγάλη διεθνή μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στο ιατρικό περιοδικό «The Lancet», η βία από τον σύντροφο συνήθως ξεκινάει νωρίς και είναι διαδεδομένη ακόμη και στις πιο νεαρές ηλικίες, με το 24% των γυναικών ηλικίας 15-19 ετών να έχουν υποστεί βία τουλάχιστον μία φορά. Η βία -σωματική, σεξουαλική και ψυχολογική- σε βάρος των γυναικών αφορά παντρεμένες, όσες συζούν και εκείνες που έχουν κάποιον σύντροφο για χρόνια, ενώ μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία των θυμάτων.

Η Κλαούντια Γκαρσία-Μορένο, ερευνήτρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, δήλωσε ότι «μολονότι έχει γίνει πρόοδος κατά τα τελευταία 20 χρόνια, είναι γενικά ανεπαρκής όσον αφορά στον στόχο για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών έως το 2030. Η βία από τους συντρόφους συνεχίζει να επηρεάζει τις ζωές εκατομμυρίων γυναικών, παιδιών, οικογενειών και κοινωνιών παγκοσμίως».

Η μελέτη ανέλυσε στοιχεία για 161 χώρες με συνολικά πάνω από δύο δισεκατομμύρια γυναίκες άνω των 15 ετών (άνω του 90% του παγκόσμιου γυναικείου πληθυσμού). Εκτιμάται ότι μέσα σε ένα έτος περίπου μισό δισεκατομμύριο γυναίκες υφίστανται κάποιου είδους βία από τους συντρόφους τους.

Τα υψηλότερα ποσοστά βίας κατά των γυναικών καταγράφονται στην Ωκεανία (49%) και στη κεντρική υποσαχάρια Αφρική (44%), ενώ τα χαμηλότερα στην Κεντρική Ασία (18%) και στη Νότια Ευρώπη (16%). Γενικά οι πιο ανεπτυγμένες χώρες υψηλού εισοδήματος έχουν μικρότερα ποσοστά βίας σε σχέση με τις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Σε όλη την Ευρώπη η βία εκτιμάται στο 20% των γυναικών, έναντι 25% στην Αμερική, 27% στην Ασία και 33% στην Αφρική.

Στην Ελλάδα (με βάση τα στοιχεία για το 2018) εμφανίζεται το 18% των γυναικών να έχει υποστεί βία από σύντροφο στη διάρκεια της ζωής τους, ενώ το 5% κατά το τελευταίο έτος. Συγκριτικά, τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 16% και 3% για την Κύπρο, 16% και 4% για την Ιταλία, 22% και 5% για τη Γαλλία, 24% και 4% για τη Βρετανία και 32% και 12% για την Τουρκία (όπου το πρόβλημα είναι προφανώς μεγάλο).

Γιατί τα παιδιά είναι τα «μεγάλα» θύματα οποιασδήποτε μορφής ενδοοικογενειακής βίας;

Η οικογενειακή τραγωδία στην Πάτρα, όπου θύματα είναι τρία μικρά κορίτσια -η Τζωρτζίνα, η Ίριδα και η Μαλένα- και κατηγορούμενη, προς το παρόν, για τον θάνατο του μεγαλύτερου παιδιού της οικογένειας, της 9χρονης Τζωρτζίνας, είναι η ίδια τους η μητέρα, έρχεται να αναδείξει με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο πως από την «εξίσωση» των θυμάτων των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας, δεν θα μπορούσαν να λείπουν τα παιδιά, είτε όσα βιώνουν σωματική κακοποίηση, είτε εκείνα που υφίστανται ψυχολογική κακοποίηση.

Ποιος θα μπορούσε να αγνοήσει άλλωστε, πως κάθε παιδί έχει το αναφαίρετο δικαίωμα να μεγαλώνει κάτω από συνθήκες ασφάλειας και δίπλα σε γονείς που να μπορεί να τους εμπιστεύεται; Η πραγματικότητα ωστόσο, πολλές φορές, δείχνει το σκληρό της «πρόσωπο», αναγκάζοντας κάποια παιδιά να ζουν, ακόμα και καθημερινά, τον εφιάλτη της ενδοοικογενειακής βίας, αφήνοντας ανεξίτηλα σημάδια στη μνήμη και την ψυχή τους ή ακόμη και στερώντας τους το αναφαίρετο δικαίωμα στη ζωή. Είναι τραγικό το γεγονός πως τα περισσότερα από τα παιδιά, που εκτίθενται σε ενδοοικογενειακή βία, θεωρούν συχνά πως τα ίδια ευθύνονται για αυτό.

Ο όρος «παιδική κακοποίηση» αντικατοπτρίζει ένα διαρκώς αυξανόμενο κοινωνικό φαινόμενο, το οποίο απασχολεί πλειάδα επιστημόνων, νομικών, ιατρών, κοινωνιολόγων, κυρίως λόγω των διαστάσεων που λαμβάνει, καθώς και λόγω της πολυπλοκότητας των παραγόντων που το πυροδοτούν.

Στη χώρα μας, η οικογένεια βρίσκεται στην κορυφή εκδήλωσης περιστατικών παιδικής κακοποίησης, με τη μορφή της ενδοοικογενειακής βίας, η οποία ξεκίνησε να εντείνεται αισθητά από τα χρόνια της οικονομικής κρίσης και έπειτα με αποκορύφωμα την περίοδο της πανδημίας (και της καραντίνας). Το 2020, ενδεικτικά, το 12% των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας, ήταν παιδιά.

Εκτός όμως, από τη μείζονος σημασίας εξέταση, ενός παιδιού που μεγαλώνει σε ένα κακοποιητικό περιβάλλον, εξίσου κρίσιμη καθίσταται η εξέταση των γνωρισμάτων των δραστών της ενδοοικογενειακής κακοποίησης, προκειμένου να διαλευκανθούν τα κίνητρα και το σκεπτικό πίσω από τις αποτρόπαιες πράξεις τους.

Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, πέραν της ψυχολογικής και σωματικής κακοποίησης παιδιών, ουκ ολίγες φορές, έχουν καταγραφεί περιστατικά παιδοκτονιών από τους ίδιους τους γονείς, με κάποια εξ αυτών να είναι πραγματικά σοκαριστικά. Από τον 6χρονο Νίκο Δουρή, μέχρι το 7χρονο αγόρι στην Κυψέλη, οι υποθέσεις άγριας δολοφονίας παιδιών, προκαλούν αποτροπιασμό στην κοινή γνώμη, είτε εξαιτίας των ανατριχιαστικών λεπτομερειών του εγκλήματος, είτε εξαιτίας του φερόμενου θύτη, που όπως φαίνεται δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον γονέα. Ας θυμηθούμε μερικές περιπτώσεις γονιών που σκότωσαν τα παιδιά τους, συγκλονίζοντας το πανελλήνιο.

Να σημειωθεί πως σύμφωνα με έρευνες που έχουν διεξαχθεί κατά καιρούς στο θέμα της δολοφονίας παιδιών από τους ίδιους τους γονείς τους, προκύπτουν τέσσερα βασικά κίνητρα των δραστών-γονέων:

α) Παθολογικά – η μητέρα ή ο πατέρας είναι ψυχικά ασθενής

β) Τυχαία – η κακοποίηση των παιδιών ή η σωματική πειθαρχία οδηγούν στον θάνατο

γ) Αντίποινα – το παιδί δολοφονείται για να τιμωρηθεί κάποιος άλλος, συχνά ο σύζυγος

δ) Βρεφοκτονία – το παιδί σκοτώνεται μέσα στις πρώτες 24 ώρες της ζωής, συνήθως από μια νέα γυναίκα, συχνά έφηβη, η οποία έχει διστάσει να αποκαλύψει την εγκυμοσύνη της στους γονείς ή σε άλλους.

Παιδική κακοποίηση: Πρόληψη και διαχείριση

Αξίζει να σημειωθεί πως η αναγνώριση οποιουδήποτε περιστατικού παιδικής κακοποίησης, έπεται της πρόληψης του φαινομένου. Γι’ αυτόν τον λόγο είναι σημαντικό να επικοινωνούμε στα παιδιά από νωρίς, κάποιες βασικές οδηγίες για την προστασία τους από οποιαδήποτε μορφή κακοποιητικής συμπεριφοράς, με βασικότερη τη σεξουαλική. Φυσικά, οι παρακάτω συμβουλές αφορούν πέρα από τα ίδια τα ανήλικα άτομα, και στους ενήλικες οι οποίοι είναι σημαντικό να γνωρίζουν πώς μπορούν να διαπαιδαγωγήσουν τα τέκνα τους, αλλά και πώς οφείλουν να διαχειριστούν ένα περιστατικό παιδικής κακοποίησης.

Πώς θα προλάβουμε την κακοποίηση:

• Συζητάμε από πολύ νωρίς με τα παιδιά για τα μέρη του σώματος με το πραγματικό τους όνομα
• Διδάσκουμε τα όρια και τη σημασία τους και εξηγούμε ότι κανείς δεν πρέπει να τα παραβιάζει
• Τονίζουμε στα παιδιά ότι το σώμα τους είναι δικό τους και κανένας δεν έχει δικαίωμα να το αγγίζει με τρόπο που δεν θέλουν
• Παρατηρούμε απότομες αλλαγές στη συμπεριφορά των παιδιών και κουβεντιάζουμε για αυτές μαζί τους, ακούγοντας με προσοχή ό,τι έχουν να μας πουν

Πώς θα διαχειριστούμε την κακοποίηση:

• Διατηρούμε την ψυχραιμία μας
• Ακούμε ό,τι έχει να μας πει το παιδί και δεν αμφισβητούμε τα λεγόμενά του
• Κάνουμε μόνο ανοιχτές ερωτήσεις και δεν καθοδηγούμε το παιδί να μας πει αυτά που περιμένουμε να ακούσουμε
• Τονίζουμε ότι υπάρχουν και άλλα παιδιά που τους έχει συμβεί κάτι παρόμοιο και εξηγούμε ότι θα πρέπει να απευθυνθούμε στις αρμόδιες αρχές για βοήθεια
• Αναφέρουμε οποιοδήποτε περιστατικό κακοποίησης ανήλικου αμέσως. Απευθύνομαι στις Υποδιευθύνσεις προστασίας Ανηλίκων στην Αθήνα (2106476370) και στη Θεσσαλονίκη (23103884456) ή στα κατά τόπους Τμήματα Ασφαλείας. Έχουμε υποχρέωση να το κάνουμε και καμία υποχρέωση να το αποφύγουμε.

Σειραδάκη: Το σημαντικό είναι να μην γεννηθεί καν ένας δράστης, να μην γεννηθεί καν η βία

Για τα ποσοστά ψυχολογικής κακοποίησης και σεξουαλικής παρενόχλησης, καθώς και για τη σημασία ενός υγιούς οικογενειακού περιβάλλοντος για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών, μίλησε στο Data Project και το CNN Greece, η ψυχολόγος Κλαίρη Σειραδάκη.

Η ίδια, αναφέρθηκε στα διάφορα είδη κακοποίησης, αλλά και στη συχνότητα του φαινομένου, τόσο παγκοσμίως όσο και στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια.

Η κυρία Σειραδάκη, δεν δίστασε να δώσει απαντήσεις και στο ερώτημα εάν οι δράστες μπορούν να «αλλάξουν», τονίζοντας ότι «το αν και κατά πόσο μπορεί να θεραπευτεί ένας δράστης, είναι ένα ζήτημα που εξαρτάται από πάρα πολλούς παράγοντες. Σίγουρα, όταν μπει κάποιος στη διαδικασία της ψυχοθεραπείας θα πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας μία διαδικασία εξατομικευμένη και ολιστική. Είναι σημαντικό ωστόσο να επενδύσουμε στην πρόληψη και όχι στη θεραπεία».

Δείτε ολόκληρη τη συνέντευξή της Κλαίρης Σειραδάκη:

Η ενδοοικογενειακή βία την περίοδο της πανδημίας COVID-19

Αναμφίβολα, η ενδοοικογενειακή βία εκτοξεύθηκε στην περίοδο της καραντίνας σε παγκόσμιο επίπεδο, κάτι που διαφαίνεται τόσο από το ότι στην Ελλάδα οι κλήσεις στη γραμμή 15900 εκτινάχθηκαν στην πρώτη καραντίνα, όσο και από το ότι οι εκκλήσεις για βοήθεια αυξήθηκαν, το διάστημα εκείνο, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, ιδίως όσον αφορά στα περιστατικά με θύματα τις γυναίκες (ενδεικτικά: Γαλλία 32%, Αυστρία 38%, Γερμανία 20%). Την ίδια ώρα, σοκ προκαλεί το γεγονός ότι η φράση «Πώς να χτυπήσω τη γυναίκα μου χωρίς να το καταλάβει κανείς», κατά τη διάρκεια της πανδημίας, είχε 163 εκατ. αναζητήσεις στη Google.

Μπορεί η συντριπτική πλειονότητα των θυμάτων κακοποίησης να αφορά σε γυναίκες, ωστόσο οφείλουμε να αναγνωρίσουμε πως τα ποσοστά αντρών που υφίστανται κακοποιητική συμπεριφορά, παρά το ότι είναι μικρότερα, αγγίζουν το 30%, με βάση τα στοιχεία που προκύπτουν από το 2017 έως σήμερα και φτάνουν στις αρμόδιες Αρχές της χώρας μας. Συγκεκριμένα, περίπου το 20% των καταγγελιών ενδοοικογενειακής βίας, αφορά σε άντρες, εκ των οποίων περίπου το 72% έχει υποστεί ψυχολογική βία και το 31,7% σωματική. Αξίζει να αναφερθεί στο σημείο αυτό, ότι σχετικά με το ζήτημα της κακοποίησης των αντρών, δεν υπάρχει κάποια τηλεφωνική γραμμή στήριξης, ενώ απαγορεύεται η φιλοξενία αντρών στις υπάρχουσες δομές.

Αργυρίου: Σε όλες τις κακοποιητικές σχέσεις υπάρχει ένα υπόβαθρο καταπίεσης και άσκησης εξουσίας

Για το μείζον ζήτημα της αύξησης των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας το τελευταίο διάστημα και το κατά πόσο η αυξητική αυτή τάση επηρεάζεται από την πανδημία του κορωνοϊού και τον εγκλεισμό που επιβλήθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα, έκανε λόγο η Ψυχολόγος, Στέλλα Αργυρίου.

Η ίδια μίλησε στο Data Project και το CNN Greece, για τους λόγους που έχουν οδηγήσει στη ραγδαία αύξηση των συγκεκριμένων περιστατικών, αλλά και τους τρόπους αντιμετώπισής τους. «Η ενδοοικογενειακή βία λοιπόν είναι από μόνη της ένα “παιχνίδι” ανωτερότητας και άσκησης εξουσίας, γιατί ο θύτης επιβάλλει με κάθε τρόπο αυτή την ανωτερότητά του στο θύμα.», υπογράμμισε.

Εν συνεχεία, αναφερόμενη στο «προφίλ» των ανθρώπων που ασκούν βία, τόνισε μεταξύ άλλων πως πρόκειται για άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση, που χάνουν εύκολα τον έλεγχο των πράξεων τους και χρησιμοποιούν τον αυταρχισμό, ενώ πολλές φορές εξαναγκάζουν το θύμα τους, να κάνει πράγματα παρά τη θέλησή του.

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη της Στέλλας Αργυρίου στο Data Project για την Ενδοοικογενειακή Βία και το CNN Greece, ΕΔΩ

Εάν είστε θύμα - Οδηγίες για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας:

1. Καλέστε το 100
2. Εάν δεν μπορείτε να μιλήσετε, στείλτε SMS στο 100, με την ακριβή διεύθυνση, το ονοματεπώνυμο και το είδος της επείγουσας ανάγκης
3. Εάν δεν μπορείτε εσείς να επικοινωνήσετε με το 100, ζητήστε από κάποιον οικείο ή τον γιατρό σας να ειδοποιήσει τις Αρχές για εσάς
4. Αναζητήστε ιατρική περίθαλψη και πείτε στο γιατρό όλη την αλήθεια
5. Υποβάλλετε μήνυση στο πλησιέστερο αστυνομικό τμήμα
6. Για κατευθύνσεις ή οδηγίες τηλεφωνήστε ή στείλτε μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (email), στις Υπηρεσίες Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας της ΕΛ.ΑΣ. που βρίσκονται σε όλη την επικράτεια.
7. Καλέστε τη γραμμή SOS 15900 της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, που απευθύνεται σε γυναίκες, για ψυχοκοινωνική στήριξη, νομική συμβουλευτική και φιλοξενία σε ξενώνες. Επικοινωνία και μέσω email στο sos15900@isotita.gr

Τα στοιχεία αποδεικνύουν πως είναι αναγκαία η στήριξη και των δύο φύλων, αναφορικά με το ζήτημα της ενδοοικογενειακής βίας, καθώς οι προεκτάσεις τόσο για τους άντρες όσο και για τις γυναίκες, έχουν αντίκτυπο σε όλους τους τομείς της ζωής των θυμάτων. Φυσικά, επιτακτική είναι η ανάγκη να στραφούν όλα τα βλέμματα και στα παιδιά, που όπως προαναφέραμε, είναι τα «μεγάλα» θύματα οποιασδήποτε μορφής ενδοοικογενειακής βίας.

Η βία υπάρχει παντού, επομένως είναι σκόπιμο να διευκρινιστεί, πως η εξάλειψή της, δεν είναι μόνο θέμα θεσμικό και πολιτειακό, αλλά πρωτίστως κοινωνικό. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος, εξαιτίας του οποίου τα περιστατικά βίας δύσκολα θα «εξαλειφθούν», καθώς πίσω από κάθε περίπτωση άσκησης βίας ή απειλής, στις στενές οικογενειακές και συναισθηματικές σχέσεις, «κρύβεται» σχεδόν πάντα μια ανθρώπινη τραγωδία, για την οποία κάθε κοινωνία, έχει το δικό της μερίδιο ευθύνης. Άλλωστε, κάθε τέτοια τραγωδία δεν χωράει θύτες και θύματα, νικητές και ηττημένους, αλλά μόνο δυστυχισμένους ανθρώπους, οι οποίοι έχουν να διασχίσουν τον ατελείωτο αλλά ελπιδοφόρο δρόμο της επούλωσης των πληγών τους.

Παραγωγή: Data Project – DPG Digital Media
Premium Content Manager: Σοφία Μαυραντζά | Ρεπορτάζ: Ιωάννα Κατσίμπα | Senior Product Manager: Δέσποινα Γαβριήλ | Infographics: Ζωή Κατσιγιάννη | Web Development: Γιάννης Μαρκοστάμος | Design: Κωνσταντίνα Ιωάννου