Στην άκρη της Ελλάδας: Η ζωή στο Καστελλόριζο

Το Καστελλόριζο είναι παρεξηγημένος τόπος. Πολλοί νομίζουν ότι βρίσκεται εκεί για να πηγαίνουν οι πολιτικοί όταν θέλουν να ανεβάσουν το εθνικό φρόνημα, να μαζέψουν ψήφους ή να… ανακοινώσουν μνημόνια. Όμως το Καστελλόριζο είναι ένα νησί όπως κάθε άλλο νησί της Ελλάδας: Έχει απίστευτη ομορφιά, είναι ιδανικό για διακοπές και έχει ιδιαιτερότητες που το καθιστούν μοναδικό.

Τι είδους «ιδιαιτερότητες»; Για παράδειγμα οι άνθρωποί του, οι ντόπιοι δηλαδή, είναι διαφορετικοί από αυτούς που συνηθίζουμε να συναντάμε σε άλλα νησιά. Η απόσταση και το γεγονός ότι για χρόνια το νησί ήταν ουσιαστικά εγκαταλειμμένο από τα διοικητικά κέντρα συνέβαλλαν στη διαμόρφωση μιας συγκεκριμένης κουλτούρας στο νησί: Οι άνθρωποι εκεί προσπαθούσαν να επιβιώσουν σχεδόν μόνοι τους για χρόνια. Ο τουρισμός είναι μια σχετικά νέα οικονομική δραστηριότητα για το νησί και γι’ αυτό ακόμη δεν υπάρχουν οι απαραίτητες υποδομές για να υποστηριχθεί μεγάλος αριθμός τουριστών.

Φαίνεται όμως πως αυτό θα πρέπει να αλλάξει με ρυθμούς κατεπείγοντος, καθώς το τουριστικό ενδιαφέρον για το Καστελλόριζο ανεβαίνει κατακόρυφα. Μάλιστα, οι ντόπιοι υποστηρίζουν πως εάν φέτος το καλοκαίρι δεν υπήρχαν οι περιορισμοί λόγω κορωνοϊού, που συγκράτησαν αρκετούς επίδοξους επισκέπτες και οι οποίοι τελικά δεν κατόρθωσαν να το επισκεφθούν, το Καστελλόριζο θα χρειαζόταν να αντιμετωπίσει μια σειρά ζητημάτων, με πρώτο και κυριότερο την επάρκεια σε νερό.

Η απόσταση, η πρόσβαση, οι τιμές

Το Καστελλόριζο είναι το νοτιοανατολικό σύνορο της χώρας και, πράγματι, η απόσταση που το χωρίζει από την Αθήνα είναι μεγάλη. Το γεγονός όμως πως στο νησί λειτουργεί αεροδρόμιο, βελτιώνει αισθητά την κατάσταση: Σε τρεις ώρες μπορεί κάποιος να βρίσκεται από το «Ελ. Βενιζέλος» στο νησί – αν και η πτήση δεν είναι απευθείας, ενώ το κόστος είναι υψηλό – σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα, με τα ίδια χρήματα που ταξιδεύει ένα άτομο για το Καστελλόριζο μπορεί να ταξιδέψει και στη Νέα Υόρκη!

Από την άλλη, το Καστελόριζο απευθύνεται σε τουρίστες μεσαίου και άνω οικονομικού επιπέδου. Οι τιμές στο νησί δεν είναι υπερβολικά υψηλές, με δεδομένο και ότι έχει περιορισμένο αριθμό κλινών (περίπου 300) και η παροχή υπηρεσιών είναι περιορισμένη, όμως, σε γενικές γραμμές, θεωρούνται ανεβασμένες – ας μην ξεχνάμε και τον βασικό οικονομικό νόμο «μεγάλη ζήτηση, μικρή προσφορά, άνοδος τιμών».

Οικονομικότερη λύση πρόσβασης στο Καστελλόριζο είναι το αεροπορικό ταξίδι μέχρι τη Ρόδο και από εκεί, δωρεάν, στο νησί. Αυτοκίνητο στο Καστελλόριζο εξάλλου, δεν είναι απαραίτητο, καθώς το νησί δεν χρειάζεται αμάξι, οι περισσότερες αποστάσεις περπατώνται, ενώ υπάρχει και ταξί που εξυπηρετεί τη ζήτηση.

Δείτε εικόνες από το Καστελλόριζο, όπως τις κατέγραψε το Data Project, στο παρακάτω video:

Ιστορική αναδρομή

Για το Καστελλόριζο έχουμε αναφορές σε πηγές από τον 4^ο αιώνα πΧ, όπου αναφέρεται με το όνομα Μεγίστη (που είναι και η επίσημη ονομασία του) ή Μεγίστα. Το όνομα προκύπτει πιθανότατα λόγω του ότι είναι το μεγαλύτερο νησί από τη συστάδα των νησιών της περιοχής ή, κατά τον θρύλο, στον Μεγιστέα, τον πρώτο κάτοικό του. Μετά την κατάκτησή του από τους Ιωαννίτες ιππότες, τον 14^ο αιώνα, εμφανίζονται λατινογενείς ονομασίες: Castel Roux, Castellorizo, Castello Rozzo, Castello Rugio και άλλες. Κατά μία εκδοχή το όνομα Καστελλόριζο προέκυψε από το Castello Rosso, λόγω του κόκκινου χρώματος του βράχου από τον οποίο χτίστηκε το κάστρο από τους Ιωαννίτες.

Το Καστελλόριζο κατοικήθηκε, όπως δείχνουν τα αρχαιολογικά ευρήματα, από την Εποχή του Χαλκού (1600-1100 πΧ). Τα ναυάγια στην ευρύτερη περιοχή κάνουν τους ιστορικούς να εκτιμούν ότι το νησί αποτέλεσε εμπορικό κόμβο για πολλά χρόνια όχι μόνο στην περίοδο του Χαλκού, αλλά και σε όλη την αρχαιότητα.

Τον 4^ο αι. πΧ αποικίστηκε από τους Δωριείς, στους οποίους μάλλον οφείλει και το όνομα Μεγίστη. Στην κλασσική εποχή, η Μεγίστη κατακτήθηκε από τους Ροδίτες και στη συνέχεια ακολούθησε τη Ρόδο, η οποία αποσπάστηκε από την Αθηναϊκή Συμμαχία και εξελίχθηκε στη συνέχεια σε σημαντική εμπορική και ναυτική δύναμη.

Στην ελληνιστική περίοδο το νησί βρέθηκε υπό την κυριαρχία των Μακεδόνων και των διαδόχων του Πτολεμαίων. Στη ρωμαϊκή εποχή, όταν η Ρόδος συμμάχησε με τη Ρώμη, ακολούθησε και η Μεγίστη, που αργότερα έγινε ορμητήριο των Ρωμαίων.

Στους βυζαντινούς χρόνους εντάχθηκε στο Θέμα των Κιβυρραιωτών (από τα Κίββυρα της Παμφηλίας που περιελάμβανε τη νοτιοδυτική Μικρά Ασία) και από την εκείνη την εποχή έχουμε και τα πρώτα δείγματα χριστιανισμού στο νησί.

Τον 14^ο αιώνα κατακτήθηκε από τους Ιωαννίτες και στη συνέχεια πέρασαν από το νησί Αιγύπτιοι, Καταλανοί, Οθωμανοί, Λατίνοι, Ισπανοί, Γάλλοι, Ενετοί. Με λίγα λόγια, το Καστελλόριζο εξαιτίας της θέσης του, αποτέλεσε πάντα μήλο της έριδος για χώρες και ηγεμονίες της εποχής. Τον 17^ο αιώνα το νησί περιήλθε στους Τούρκους και την εποχή εκείνη το Καστελλόριζο είχε εξελιχθεί σε μεγάλη ναυτική εμπορική δύναμη.

Στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 ζούσε τη μεγάλη ακμή του και είχε περίπου 14.000 κατοίκους, οι οποίοι μάλιστα μπήκαν στον αγώνα προσφέροντας τα πλοία τους. Με την απελευθέρωση, τα Δωδεκάνησα δεν περιλήφθηκαν στον νεοσύστατο ελληνικό κράτος και το Καστελλόριζο παρέμεινε υπό τουρκική κυριαρχία.

Με την επανάσταση των Νεότουρκων ξεκινά ουσιαστικά και η εποχή της παρακμής του. Το 1911 με τον Ιταλοτουρκικό πόλεμο, τα Δωδεκάνησα καταλαμβάνονται από τους Ιταλούς. Παρά το γεγονός ότι Τούρκοι και Ιταλοί υπέγραψαν συνθήκη για την αποχώρηση των τελευταίων από το νησί, οι Ιταλοί εκμεταλλευόμενοι την αναταραχή που είχε προκαλέσει το ξέσπασμα του Α’ Βαλκανικού Πολέμου δεν έφυγαν και αυτό οδήγησε σε αντίδραση της Τουρκίας και αποκλεισμό του νησιού. Το γεγονός έπληξε το Καστελλόριζο, καθώς διέκοψε κάθε εμπορική δραστηριότητα.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, το νησί θα περάσει ξανά υπό τουρκική κυριαρχία. Το 1915, εν μέσω του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, καταλαμβάνεται από τους Γάλλους και οι Γερμανοί που βρίσκονταν στα τουρκικά παράλια θα βομβαρδίσουν το νησί, καταστρέφοντας τουλάχιστον 1.000 σπίτια. Οι Καστελλοριζιοί ζούσαν συνεχώς μια κατάσταση ανασφάλειας και εκείνη την εποχή ξεκίνα ένα μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα που σταδιακά θα ερημώσει το νησί.

Με τη συνθήκη των Σεβρών το 1920, τα Δωδεκάνησα παραχωρούνται στην Ιταλία και ένα χρόνο αργότερα η Γαλλία θα αποχωρήσει από το Καστελλόριζο, υπέρ των Ιταλών.

Στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου το Καστελλόριζο βομβαρδίζεται εκ νέου, καταλαμβάνεται από τους Άγγλους, τους οποίους αν και οι ντόπιοι υποδέχθηκαν σαν απελευθερωτές, τελικά μίσησαν διότι λεηλάτησαν το νησί και στη συνέχεια το έκαψαν, για να μην αφήσουν πίσω τα ίχνη της λεηλασίας τους.

Με το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Ιταλοί αποχωρούν από τα Δωδεκάνησα, τα οποία παρέμειναν υπό συμμαχική κυριαρχία μέχρι το 1948, όταν και επίσημα προσαρτήθηκαν στην Ελλάδα.

Περισσότερες εικόνες

Το Καστελλόριζο για τον σημερινό επισκέπτη

Ο σημερινός οικισμός στο Καστελλόριζο διηγείται την ιστορία του στους επισκέπτες μέσα από δύο μουσεία, ένα αρχαιολογικό και ένα με την ιστορία του νησιού. Μεταξύ των αρχαιολογικών μνημείων, ξεχωρίζει ένας λυκιακός τάφος, λαξευμένος στο βράχο, αλλά και το Παλαιόκαστρο, το αρχαιότερο και πιο σημαντικό μνημείο του Καστελλόριζου. Βρίσκεται στην κορυφή του λόφου Βίγλα και περιλαμβάνει τα ερείπια του κάστρου που χτίστηκε τον 3^ο αιώνα πΧ αλλά και όσων πέρασαν από το νησί έκτοτε και εγκαταστάθηκαν εκεί επί περισσότερες από δύο χιλιετίες: Μέχρι και οι Ιταλοί άφησαν τα ίχνη τους με οχυρωματικά έργα στην περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Μέσα στο Παλαιόκαστρο υπάρχουν τρεις εκκλησίες και τα ερείπια από άλλες δύο, ενώ απέναντι ακριβώς βρίσκεται το μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα και λίγο μακρύτερα το πιο σημαντικό μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου, όπου τελειώνει και ο δρόμος. Στον Άγιο Γεώργιο του βουνού, όπως λέγεται το μοναστήρι, διατηρείται το ξυλόγλυπτο τέμπλο του 18^ου αιώνα, με εξαιρετικές αγιογραφίες από την εποχή της ακμής του νησιού. Ένα μοναδικό μονοπάτι, που περιλαμβάνει και 400 σκαλιά, οδηγεί τους επισκέπτες ξανά στο λιμάνι, μέσα από την ύπαιθρο του νησιού.

Δείτε το Καστελλόριζο από ψηλά (εικόνες από drone):

Το Κάστρο του λιμανιού, που καταστράφηκε και ανακατασκευάστηκε πολλές φορές στη διάρκεια των αιώνων, δεσπόζει πάνω από τον οικισμό και είναι το πρώτο που αντικρύζουν όσοι πλησιάζουν στο Καστελλόριζο. Το σημερινό μνημείο είναι ουσιαστικό ό,τι απέμεινε από την οχύρωση του 1451, που είχαν ορθώσει οι Καταλανοί κατακτητές.

Μέσα στον οικισμό στο Καστελλόριζο ξεχωρίζει η Σαντράπεια Αστική Σχολή, που κατασκευάστηκε με δαπάνη του Λουκά Σαντραπέ, το 1903 και λειτούργησε σαν οκτατάξιο αρρεναγωγείο, με την αλληλοδιδακτική μέθοδο διδασκαλίας. Δίπλα σχεδόν βρίσκεται ο ναός του Αγίου Γεωργίου του χωραφιού, ένα υπέροχο μνημείο εκπληκτικής αρχιτεκτονικής, επίσης δωρεά του Σαντραπέ, που μάλιστα τώρα ανακαινίζεται.

Νησί χωρίς παραλίες;

Τα ελληνικά νησιά είναι ταυτισμένα, στη μεγάλη τους πλειονότητα, με τις παραλίες: Χρυσαφένιες αμμουδιές ή βοτσαλωτές ακτές, που δελεάζουν επισκέπτες από κάθε γωνιά του πλανήτη. Στο Καστελλόριζο όμως, δεν υπάρχουν τέτοια τοπία. Το νησί δεν διαθέτει παραλίες όπως τις έχουν συνηθίσει οι περισσότεροι λάτρεις των ελληνικών ακτών, όμως οι σμαραγδένιες του θάλασσες δελεάζουν και τους πιο δύσπιστους για μια βουτιά.

Ο Φάρος είναι ένα από τα πιο δημοφιλή σημεία για μπάνιο στο Καστελλόριζο, καθώς βρίσκεται κοντά στον οικισμό. Πίσω ακριβώς από τον Φάρο, στα βραχάκια πολλοί κάνουν μπάνιο, ενώ το μονοπάτι μέχρι το Μανδράκι έχει πολλά σημεία από όπου μπορούν οι περιπατητές να απολαύσουν την πεντακάθαρη και διαυγή θάλασσα. Το νησάκι του Αη-Γιώργη, οι Πλάκες και η Μπλε σπηλιά –ένα από τα πιο «διάσημα» τοπία στο Καστελλόριζο– είναι επίσης ιδανικά σημεία για κολύμπι, προσβάσιμα και με τα θαλάσσια ταξί – βάρκες, που αράζουν στο λιμάνι.

Στο Καστελλόριζο, οι κολυμβητές έχουν την ευκαιρία αρκετά συχνά να δουν δίπλα τους να κολυμπά μια θαλάσσια χελώνα. Ακόμα και μέσα στο λιμάνι, τον φυσικό αυτό κόλπο, μικρότερες ή μεγαλύτερες χελώνες εμφανίζονται συχνά να… κάνουν βόλτες πάνω-κάτω. Σε περίπτωση που κάποιος κολυμβητής συναντήσει δίπλα του, μέσα στο νερό, θαλάσσια χελώνα είναι καλό να συνεχίσει ατάραχος, καθώς αν μείνει ακίνητος μπορεί να πλησιάσει και να χτυπήσει με το ράμφος της. Πολύ σημαντικό επίσης είναι το ότι θα πρέπει να αποφεύγεται το «τάισμα» των ζώων με αποφάγια από τις ταβέρνες, τα τραπεζάκια των οποίων είναι δίπλα στο νερό και δυστυχώς το φαινόμενο παρατηρείται συχνά. Οι θαλάσσιες χελώνες δεν είναι κατοικίδια που χρειάζονται τάισμα και αυτή η «συνήθεια» έχει επηρεάσει τον τρόπο συμπεριφοράς τους.

Προβληματάκια και προβλήματα στο Καστελλόριζο

Σε κάθε περίπτωση, το Καστελλόριζο είναι ένα νησί στην άκρη της Ελλάδας, πολύ κοντά στις τουρκικές ακτές και το γεγονός αυτό, εξορισμού, συνεπάγεται συγκεκριμένες συνθήκες. Ένα βασικό πρόβλημα που προτάσσουν οι κάτοικοι πως έχει το νησί και προκύπτει από αυτή τη συνθήκη είναι η μόνιμη παρουσία πολεμικού πλοίου, αλλά και γενικότερα του Ελληνικού Στρατού, στο κεντρικό λιμάνι. Φυσικά, ο Ελληνικός Στρατός έχει θέση και πρέπει να έχει στο Καστελλόριζο, που είναι το ανατολικότερο σημείο της Ελλάδας, μόλις 1,25 μίλια από τα τουρκικά παράλια. Το πρόβλημα εντοπίζεται στον συγκεκριμένο χώρο, στο λιμάνι.

Το πολεμικό πλοίο που βρίσκεται εκεί, συνήθως τορπιλάκατος, εκτός του ότι δίνει μια εικόνα στρατικοποιημένου νησιού στον τουρίστα που το επισκέπτεται, αποτελεί εστία μόλυνσης του κόλπου. Ο κόλπος του Καστελλόριζου, το λιμάνι του δηλαδή, είναι ένας φυσικός κόλπος που το καλοκαίρι έχει πολλή κίνηση. Σε συνδυασμό με τα σκάφη των ντόπιων, αυτό επιβαρύνει το λιμάνι και συχνά υπάρχουν σκουπίδια και εκροές πετρελαίου. Επιπλέον, το νησί δεν διαθέτει βιολογικό καθαρισμό και με την αύξηση της τουριστικής κίνησης που αναμένεται τα επόμενα χρόνια, η κατάσταση αναμένεται να επιβαρυνθεί σημαντικά. Το ζήτημα τις καθαρότητας της θάλασσας είναι πολύ σημαντικό για το νησί, καθώς οι επισκέπτες του προτιμούν το Καστελλόριζο για την ησυχία του, τις πεντακάθαρες θάλασσες, τη μαγεία που προσφέρει.

Όσον αφορά στην παρουσία του στρατού στο λιμάνι, αρκεί να γνωρίζει κάποιος πως από εκεί αναχωρούν τα σκάφη με τις φρουρές για τα διπλανά νησάκια, Ρω και Στρογγύλη. Οι περισσότεροι κάτοικοι ενστερνίζονται την πρόταση να φύγει το πολεμικό πλοίο και ο στρατός από το λιμάνι και μάλιστα τονίζουν ότι υπάρχει λύση γι’ αυτό: Να μετακινηθούν απλώς σε άλλο σημείο του νησιού.

Τέλος, ανάμεσα στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ντόπιοι κάτοικοι είναι και το ζήτημα των πολεοδομικών παρεμβάσεων: Το Καστελλόριζο είναι νησί όπου η δόμηση είναι ελεγχόμενη και με συγκεκριμένες προδιαγραφές, που σημαίνει πως βάσει νόμου, δεν μπορούν να γίνονται παραβάσεις στον χρωματισμό των σπιτιών, τη χρήση αλουμινίων για τα κουφώματα ή να χρησιμοποιούνται στέγαστρα σε μπαλκόνια -κάτι που δεν γίνεται σεβαστό από μερίδα πολιτών.

Φαρμακείο και πάλι σε λειτουργία

Πρόσφατα το Καστελλόριζο απέκτησε ξανά μετά από χρόνια φαρμακείο, με τη στήριξη του Φαρμακευτικού συλλόγου Δωδεκανήσων και της ΒΙΑΝΕΞ. Τον περασμένο Νοέμβριο η ΒΙΑΝΕΞ, ανταποκρινόμενη στο αίτημα του δημάρχου κ. Σαμσάκου, να καταστεί το ιατρείο πλήρως λειτουργικό, πραγματοποίησε δωρεά ιατρικού εξοπλισμού και υγειονομικού υλικού στο Πολυδύναμο Ιατρείο του νησιού προκειμένου να καλυφθούν όσο το δυνατό καλύτερα οι ιατρικές ανάγκες των κατοίκων.

Το Φαρμακείο ξεκίνησε τη λειτουργία του τον περασμένο Ιούλιο, ωστόσο ακόμη υπάρχουν προβλήματα αναφορικά με τη στελέχωσή του με φαρμακοποιό από τη Ρόδο. Βεβαίως, η κίνηση στο φαρμακείο αποδεικνύει ότι οι κάτοικοι προσέρχονται σταθερά για τα φάρμακά τους και όπως σημείωσε ο πρόεδρος του Φαρμακευτικού Συλλόγου Δωδεκανήσου κ. Νίκος Φουτούλης στο Data Project και το CNN Greece, το φαρμακείο θα συνεχίσει απρόσκοπτα τη λειτουργία του.

Το Καστελλόριζο ανοίγεται στον κόσμο

Τα τελευταία χρόνια, φαίνεται πως και για το Καστελλόριζο, τα δεδομένα αλλάζουν. Η δημοτική αρχή πιστεύει στην εξωστρέφεια και πραγματοποιεί σε τακτικά χρονικά διαστήματα εκδηλώσεις, συνέδρια, ημερίδες, εθελοντικές αιμοδοσίες κ.ά. Το φεστιβάλ ντοκιμαντέρ που γίνεται κάθε χρόνο έχει δώσει μια νέα πνοή στο νησί και έχει διασπείρει τη φήμη του στο εξωτερικό πολύ περισσότερο. Τώρα, ο δήμος ετοιμάζεται να λειτουργήσει στο νησί και παιδικός σταθμός – που θα είναι έτοιμος πολύ σύντομα. «Το Καστελλόριζο έχει μεγαλώσει. Δεν είναι μόνο οι ντόπιοι οι οποίοι πια είναι το ένα τρίτο του νησιού. Είναι οι στρατιωτικοί, καθηγητές, εργολάβοι, εργάτες, αλλοδαποί, δηλαδή υπάρχει αρκετός κόσμος πλέον. Αυτό που θα χρειαστούμε είναι να υπάρξει μια θέση νηπιαγωγού για τον παιδικό σταθμό μας και σε αυτό ζητούμε τη στήριξη της πολιτείας», δηλώνει στο Data Project o αντιδήμαρχος του νησιού κ. Στράτος Αμύγδαλος.

Φέτος, η τουριστική κίνηση στο Καστελλόριζο, δεδομένων των ειδικών συνθηκών λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, καταγράφεται ως «παραπάνω από ικανοποιητική». Και αυτό, μάλιστα, χωρίς να έχει ανοίξει η ακτοπλοϊκή σύνδεση με την Τουρκία και χωρίς να έρθουν οι Ελληνοαυστραλοί Καστελλοριζιοί - στην Αυστραλία υπάρχει η μεγαλύτερη κοινότητα ομογενών Καστελλοριζιών. Όπως δηλώνει ο κ. Αμύγδαλος, αν έρχονταν και αυτοί, «το νησί θα είχε πρόβλημα να τους φιλοξενήσει και το πρώτο πρόβλημα θα ήταν η επάρκεια του νερού».

Φέτος το Καστελλόριζο είχε για πρώτη φορά οκτώ ακτοπλοϊκές συνδέσεις την εβδομάδα με Ρόδο. Το yachting δεν άνοιξε για τη σεζόν, αλλά όπως υπογραμμίζει ο κ. Αμύγδαλος «ίσως και καλύτερα γιατί αυτό θα σήμαινε ίσως και 100 άτομα την ημέρα περισσότερο κόσμο κάτι που ίσως να δημιουργούσε επιπλέον προβλήματα».

Στην άκρη της Ελλάδας, στο Καστελλόριζο, η ζωή προσπαθεί να ενταχθεί στο σήμερα. Το μικρό νησί γίνεται πόλος έλξης επισκεπτών από κάθε γωνιά της Γης και επιχειρεί να αναστήσει κάτι από την παλιά αίγλη της ισχυρής ναυτικής πολιτείας των αρχών του 20^ού αιώνα. Υπό εντελώς διαφορετικές συνθήκες, στην Ελλάδα, την Ευρώπη και τον κόσμο του 21^ου αιώνα, το Καστελλόριζο θέλει να είναι «παρών» και η ελληνική πολιτεία οφείλει να το ακούσει.

Παραγωγή: Data Project – DPG Digital Media
Premium Content Manager: Σοφία Μαυραντζά | Senior Product Manager: Δέσποινα Γαβριήλ | Web Development: Γιάννης Μαρκοστάμος