Γνωρίζατε πως οι θεραπείες με βάση το ανθρώπινο πλάσμα σώζουν καθημερινά ζωές ασθενών σε όλη την ΕΕ;

Αυτό που οι περισσότεροι, μάλλον, δεν γνωρίζουν είναι ότι το πλάσμα περιέχει πρωτεΐνες που ύστερα από την κατάλληλη επεξεργασία μπορούν να υποστηρίξουν τη θεραπεία σοβαρών, χρόνιων και συχνά απειλητικών για τη ζωή παθήσεων, όπως οι ανοσοανεπάρκειες, η αιμορροφιλία και το αγγειοοίδημα.

Στην Ευρώπη υπάρχουν περίπου 300.000 άνθρωποι που πάσχουν από αυτές τις σοβαρές και σπάνιες ασθένειες, για τη θεραπεία των οποίων απαιτείται η λήψη φαρμάκων με βάση το ανθρώπινο πλάσμα. Η πρόοδος της ιατρικής επιστήμης έχει συμβάλει στην εγκυρότερη διάγνωση αυτών των παθήσεων, αυξάνοντας, χρόνο με το χρόνο, των αριθμό των ασθενών που λαμβάνουν αυτές τις θεραπείες. Χαρακτηριστικά, η ανάγκη για ανοσοσφαιρίνες, θεραπευτικές πρωτεΐνες που προκύπτουν από την επεξεργασία του πλάσματος, καταγράφει ετήσια αύξηση σε ποσοστό 6,7%.

Παράλληλα, η χρήση αυτών των φαρμάκων – που ονομάζονται PDMPs – είναι εξίσου σημαντική και στην κοινή ιατρική. Μερικές από τις εφαρμογές τους είναι σε υποστηρικτικές θεραπείες για καρκινοπαθείς, στην αντιμετώπιση εγκαυμάτων και τραυμάτων, στις μεταμοσχεύσεις οργάνων, στην υποστήριξη ασθενών μετά από χειρουργεία, στη θεραπεία δαγκωμάτων ζώων, στη θεραπεία ηπατίτιδας, στη πρόληψη λοιμώξεων σε παιδιά με HIV, αλλά και σε διάφορα αυτοάνοσα νοσήματα.

Η διαδικασία μέσω της οποίας συλλέγεται το ανθρώπινο πλάσμα ώστε στη συνέχεια να χρησιμοποιηθεί ως πρώτη ύλη για την παραγωγή αυτών των κρίσιμων φαρμάκων, ονομάζεται πλασμαφαίρεση. Αυτή η σχετικά απλή και ασφαλής διαδικασία μέσω της οποίας το πλάσμα διαχωρίζεται από τα υπόλοιπα συστατικά του αίματος, βασίζεται στην εθελοντική προσφορά. Με άλλα λόγια, για να είναι εξασφαλισμένη η πρόσβαση στα φάρμακα αυτά, χρειαζόμαστε υγιείς δότες που θα προσφέρονται εθελοντικά να δώσουν πλάσμα σε τακτική βάση. Και αυτό γιατί δεν υπάρχει κάποιο χημικό υποκατάστατο του πλάσματος που να μπορεί να παραχθεί σε εργαστήριο.

H άμεση συσχέτιση μεταξύ της εθελοντικής προσφοράς πλάσματος και της παραγωγής αυτού του φαρμάκου κρίσιμης σημασίας, εξηγεί την πολυπλοκότητα της συγκεκριμένης αλυσίδας παραγωγής. Μάλιστα, για την βιωσιμότητα αυτής της αλυσίδας απαιτείται η συλλογή μεγάλων ποσοτήτων πλάσματος. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, για τη θεραπεία ενός μόνο ασθενούς με αιμορροφιλία χρειάζονται 1.200 δωρεές πλάσματος ετησίως και για την θεραπεία ενός ασθενούς με ανοσοανεπάρκεια 130 δωρεές. Φυσικά, για την ασφαλή συλλογή αυτών των ποσοτήτων πλάσματος, η παγκόσμια ιατρική κοινότητα έχει πρωτίστως προβλέψει ιδιαίτερα αυστηρά πρωτόκολλα που εξασφαλίζουν την υγεία των δωρητών.

H Ευρωπαϊκή Ένωση καλύπτει τις ανάγκες της σε πλάσμα με εισαγωγές από τις ΗΠΑ σε ποσοστό 40%, το οποίο εξηγεί σε μεγάλο βαθμό γιατί η διαθεσιμότητα της Ευρώπης σε PDMPs είναι περιορισμένη. Και ενώ αυτή η συνθήκη ήδη δημιουργούσε ανασφάλεια στους ασθενείς, για τους οποίους η συστηματική λήψη αγωγής με βάση το πλάσμα είναι προϋπόθεση για την εξασφάλιση ενός φυσιολογικού προσδόκιμου και μιας καλής ποιότητας ζωής, η διατάραξη της εφοδιαστικής αλυσίδας παραγωγής και διανομής των PDMPs στην διάρκεια της πανδημίας, ενέτεινε το άγχος των ίδιων και των οικογενειών τους. Όπως συνέβη και με άλλα φάρμακα κρίσιμης σημασίας εκείνη την περίοδο, οι γιατροί χρειάστηκε να διαχειριστούν το διαθέσιμο απόθεμα σε φάρμακα με βάση το πλάσμα και τελικά να επιλέξουν σε ποιους ασθενείς θα παραχωρήσουν αυτές τις απαραίτητες θεραπείες. Με αφορμή την υγειονομική κρίση, λοιπόν, κατέστη σαφές ότι η εξασφάλιση της σταθερής πρόσβασης των ασθενών σε αυτές τις κρίσιμες για τη ζωή τους θεραπείες αποτελεί ζήτημα ύψιστης προτεραιότητας για τις σύγχρονες δημόσιες πολιτικές υγείας.

Έτσι, στον απόηχο της πανδημίας, η Ε.Ε. ξεκίνησε σταδιακά να υιοθετεί πολιτικές που θα εξασφαλίσουν την στρατηγική της αυτονομία σε πλάσμα σε κεντρικό επίπεδο, καλώντας τα κράτη-μέλη να γίνουν αρωγοί αυτής της προσπάθειας. Παράλληλα, και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA) συμπεριέλαβε το 2024 πολλά φαρμακευτικά προϊόντα με βάση το πλάσμα στον κατάλογο φαρμάκων κρίσιμης σημασίας, αφουγκραζόμενος την ανάγκη ενίσχυσης της διαθεσιμότητας αυτών των φαρμάκων και της ασφαλούς προμήθειας τους για τους ευρωπαίους πολίτες. Βασική στόχευση αυτής της νέας ευρωπαϊκής πολιτικής είναι η ενίσχυση της ανθεκτικότητας της αλυσίδας παραγωγής των PDMPs, συμβάλλοντας καθοριστικά στην ικανότητα της να ανταποκρίνεται αποτελεσματικά τόσο τις σταθερές όσο και τις έκτακτες ανάγκες των ασθενών.

Σήμερα, η ανάδειξη σύνθετων και πολυπαραγοντικών ζητημάτων δημόσιας υγείας, όπως οι ελλείψεις σε φάρμακα κρίσιμης σημασίας, αποτελούν προκλήσεις με κοινωνικές όσο και πολιτικές προεκτάσεις, που απαιτούν από τα κράτη να ενσωματώσουν στο σχεδιασμό τους μέτρα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση τους. Η περιορισμένη πρόσβαση ενός ατόμου στην αγωγή με βάση το πλάσμα που μπορεί να του εξασφαλίσει ένα ικανοποιητικό επίπεδο ποιότητας ζωής, μειώνει την αυτονομία του, επηρεάζοντας αρνητικά την ψυχολογία του, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί και τροχοπέδη στην ικανότητα του να συμμετέχει στην κοινωνία ως ενεργό μέλος. Εκείνο, όμως, που βρίσκεται σε πρώτο πλάνο, πριν και πάνω από κάθε πολιτική δημόσιας υγείας, είναι η προσωπική ευαισθητοποίηση της κάθε μίας και του καθενός από εμάς για ένα ζήτημα που κυριολεκτικά περνάει από το χέρι μας. Γιατί κάθε δωρεά πλάσματος προσθέτει ένα κρίκο σε μία μεγαλύτερη αλυσίδα φροντίδας και αλληλεγγύης για τους συνανθρώπους μας που πάσχουν από αυτές τις κρίσιμες ασθένειες, καθώς μας δίνει τη δυνατότητα να αλλάξουμε προς το καλύτερο εκατοντάδες χιλιάδες ζωές μέσα από μια απλή, εθελοντική διαδικασία.