Πάτμος: Το νησί της Αποκάλυψης και η μυστηριακή του αύρα

Το «Νησί της Αποκάλυψης» ή «Ιερουσαλήμ του Αιγαίου» είναι το νησί που αποπνέει την απόλυτη μυστηριακή αύρα. Την αύρα που σε συνεπαίρνει, σε ταξιδεύει, σε μαγεύει.

Το λευκό χρώμα στα σπίτια, οι αρχοντικές αυλές, τα σοκάκια της κοσμοπολίτικης Χώρας, οι αποδράσεις στις παραλίες, η Ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, οι τρεις Ανεμόμυλοι του νησιού, το ειδυλλιακό τοπίο, όλα τα παραπάνω συνθέτουν ένα ταξίδι ατελείωτων και ποικίλων εμπειριών, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί έναν μοναδικό προορισμό που συνδυάζει τον μυστικισμό και την κατάνυξη με τον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα που κάθε αρχοντική γωνιά της προσφέρει.

Μία σύντομη περιήγηση σε όλα όσα χαρακτηρίζουν την Πάτμο, θα πείσει και τον πιο απαιτητικό ταξιδιώτη πως αναμφισβήτητα η Πάτμος είναι το πιο μυστηριακό νησί των Δωδεκανήσων…

Η θέα της Σκάλας από την Ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου

Η Χώρα

Απαράμιλλη είναι η ομορφιά, τόσο του οικισμού της Χώρας που σταδιακά αναπτύχθηκε γύρω από το Καστρομονάστηρο, όσο και του Μοναστηριού και του Σπηλαίου της Αποκάλυψης. Η πρωτεύουσα της Πάτμου, η Χώρα, είναι χτισμένη σε απόσταση 3 χλμ από το λιμάνι της Σκάλας.

Ασβεστωμένα σπίτια και αρχοντικά, σοκάκια και στοές, χτισμένα όλα από το 15ο αιώνα και ύστερα, συνθέτουν την εικόνα της Χώρας. Τα πρώτα σπίτια χτίστηκαν γύρω στο 1130, όταν οι μοναχοί κάλεσαν τους κατοίκους να ζήσουν κοντά στα τείχη του μοναστηριού, σχηματίζοντας έτσι ένα οχυρό. Σε περίπτωση εισβολής μπορούσαν όλοι να καταφύγουν μέσα στο Καστρομονάστηρο, που προστάτευε έτσι την κοινότητα και τη χριστιανοσύνη.

Σήμερα ολόκληρη η Χώρα να αποτελεί αξιοθέατο, με πολλά μικρά «κοσμήματα» που αξίζει κάποιος να ανακαλύψει, όπως οι δυο πλατείες της, της Αγίας Λεσβίας (Αγιά Λεβιάς) και του Δημαρχείου (Λόζας), το σπίτι του συνιδρυτή της Φιλικής Εταιρείας, Εμμανουήλ Ξάνθου, τις εκκλησίες της (51 συνολικά, ανάμεσά τους η Μεγάλη Παναγιά του 1783, η περιτοιχισμένη Υπαπαντή του 1600, η Παναγία Διασώζουσα του 1559, ο Αγιος Δημήτριος του 15ου αιώνα, οι Άγιοι Απόστολοι του 1603, ο Άγιος Νικόλαος Αλωνάρης του 1816) και τα αρχοντικά της (Αλεξάκη, Βάλβη, Γαζή, Δώριζα, Καλλιγά, Μαλανδράκη, Νικολαΐδη, Σημαντήρη).

Ένας παλιός πέτρινος δρόμος φτιαγμένος το 1974 από το Μητροπολίτη των Σάρδεων, Νεκτάριο, συνδέει τη Σκάλα με τη Χώρα. Ξεκινάει ένα χιλιόμετρο μετά το λιμάνι και σε φέρνει στη Χώρα σε 25 περίπου λεπτά. Ο ίδιος δρόμος περνάει από το Σπήλαιο της Αποκάλυψης. Στο μεγαλύτερο μέρος του συνορεύει με δάσος από ευκαλύπτους και πεύκα, ωστόσο υπάρχει και ασφαλτοστρωμένος δρόμος 4,5 χιλιομέτρων.

Χωρίς αμφιβολία, αξίζει κάποιος να επισκεφθεί τους τρεις Ανεμόμυλους, που ανακαινίσθηκαν το 2010, ενώ τους απονεμήθηκε το βραβείο Europa Nostra για την αναστήλωση και επαναλειτουργία αυτών.

Παραλίες

Ακτές, κόλποι, λιμενίσκοι, ακρωτήρια, όρμοι και βράχοι με περίεργα σχήματα, όλα μπορεί να τα εντοπίσει ο επισκέπτης στην ακτογραμμή της Πάτμου. Οι παραλίες διαδέχονται η μία την άλλη, με αρκετές από αυτές να είναι προσβάσιμες με το αυτοκίνητο.

Συγκεκριμένα, η παραλία του Κάμπου είναι η πιο οργανωμένη και πολυσύχναστη του νησιού. Με άμμο αλλά και μικρά βότσαλα κατά μήκος της, έχει καθαρά γαλαζοπράσινα και ρηχά νερά και διαθέτει εγκαταστάσεις για θαλάσσια σπορ.

Επίσης, το Άγριο Λιβάδι είναι μία οργανωμένη, αμμουδερή παραλία, με αλμυρίκια, νεανική ατμόσφαιρα και θαλάσσια σπορ. Φημίζεται για τα καθαρά -σχετικά αβαθή- νερά της.

Η βοτσαλωτή Βαγιά είναι μία από τις πιο ήσυχες παραλίες του νησιού με λίγα δένδρα κατά μήκος τής ακτής, που προσφέρουν σκιά και πεντακάθαρα καταγάλανα νερά.

Ο βοτσαλωτός Γερανός με τα γαλαζοπράσινα, κρυστάλλινα νερά βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα του νησιού και προστατεύεται από τα μελτέμια του Καλοκαιριού. Χωρίς ξαπλώστρες, αλλά με αρκετά αλμυρίκια για σκιά, έχει απέναντί του το μικρό νησάκι τού Αη-Γιώργη με την εκκλησία του που δημιουργούν ένα ειδυλλιακό τοπίο και το οποίο μπορεί κάποιος κολυμπώντας να προσεγγίσει.

Ο όρμος του Γροίκου έχει μια όμορφη παραλία με ψιλό χαλικάκι και άμμο, η οποία μοιάζει με λίμνη, καθώς πλαισιώνεται από δύο μικρές χερσονήσους και προστατεύεται από το πέλαγος από τη νησίδα Τραγονήσι. Είναι αγκυροβόλιο ιστιοφόρων, προσδίδοντάς του μια κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα. Εντυπωσιακό στοιχείο τού τοπίου είναι η θέα προς την «πέτρα τής Καλικατσούς», έναν μεγάλο βράχο που ενώνεται με την στεριά με μια στενή λωρίδα και τον οποίο μπορεί κάποιος περπατώντας κατά μήκος της παραλίας να προσεγγίσει.

Μια πανέμορφη παραλία με κρυστάλλινα νερά στα βορειοανατολικά τού νησιού, που είναι διάσημη για τα πολύχρωμα βότσαλά της είναι η Λάμπη, ενώ η Ψιλή Άμμος θεωρείται από τίς πιο όμορφες παραλίες τού νησιού και, όπως υποδεικνύει το όνομά της, έχει ψιλή, χρυσή άμμο – και γαλαζοπράσινα νερά, γεγονός το οποίο τής προσδίδει μια εξωτική ομορφιά.

Η Ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου

Πριν επισκεφθείτε την Ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, την οποία ίδρυσε ο Όσιος Χριστόδουλος, επισκεφθείτε το Σπήλαιο όπου ο Ιωάννης ο Θεολόγος συνέγραψε το ιερό βιβλίο της Αποκάλυψης για να μυηθείτε στο μυστικισμό της σύλληψης. Τοποθετημένο στο λόφο μεταξύ της Σκάλας και της Χώρας, δεν είναι τυχαίο πως το Ιερό Σπήλαιο της Αποκάλυψης είναι ένα από τα σημεία αναφοράς του χριστιανισμού παγκοσμίως. Το σπήλαιο αυτό αποτέλεσε το καταφύγιο του αγαπημένου μαθητή του Ιησού, Ιωάννη, το 95 μ.Χ., όταν ο αυτοκράτορας Δομητιανός τον εξόρισε στην Πάτμο, τιμωρώντας τον για την κήρυξη του λόγου του Θεού στην Έφεσο.

Σήμερα, το Ιερό Σπήλαιο της Αποκάλυψης έχει διαμορφωθεί σε λατρευτικό χώρο, όπου δίνεται η δυνατότητα στον προσκυνητή να δει το χώρο στον οποίο γράφτηκε η Αποκάλυψη, να αγγίξει την τριπλή σχισμή στο βράχο, να επεξεργαστεί το σημείο στο οποίο αναπαυόταν ο Ευαγγελιστής, καθώς και να αγγίξει τα κοιλώματα στον βράχο από όπου πιανόταν για να σηκωθεί, ενώ ακόμα έχει δημιουργηθεί σε ύψος ανθρώπινου αναστήματος το αναλόγιο του Προχόρου.

Αξίζει να σημειωθεί πως η Ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου ιδρύθηκε το 1088 στην Χώρα της Πάτμου, ενώ το 1999 κηρύχθηκε Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO.

Η βιβλιοθήκη της Μονής είναι ένα πραγματικό αριστούργημα καθώς είναι από τις ελάχιστες μοναστηριακές βιβλιοθήκες που έφτασαν έως τις ημέρες χωρίς να καταστραφεί ολοσχερώς το περιεχόμενό τους. Είναι από τις λίγες βιβλιοθήκες που αν και συγκροτήθηκε τον 11ο αιώνα, μετά το Σχίσμα, ωστόσο περιέχει υλικό από την περίοδο πριν το Σχίσμα. Αποτελείται κυρίως από ελληνικά χειρόγραφα. Οι βασικότερες ομάδες χειρογράφων αφορούν στα κείμενα της Αγίας Γραφής. Χαρακτηριστικό είναι πως διασώζει τα παλιότερα Κοντακάρια με ύμνους του Ρωμανού του Μελωδού.

Ο Βράχος της Καλλικατσού

Πρόκειται για το πιο ενδιαφέρον αξιοθέατο του νησιού. Σύμφωνα με τον θρύλο, η Πέτρα της Καλλικατσού δεν είναι άλλο παρά η κατάρα μιας μάνας. Δελεασμένη από την πανέμορφη θάλασσα του κόλπου, και ενώ μόλις είχε κοινωνήσει, μια κοπέλλα θέλησε να βουτήξει στα νερά της. Η μητέρα της της το απαγόρεψε, αυτή ωστόσο επέμενε, προκαλώντας τον θυμό της μάνας. Εξαγριωμένη της αυτή φώναξε: «Αν πας, πέτρα να γίνεις». Και έτσι και έγινε.

Ερευνητές θεωρούν ότι η Πέτρα ‑ γνωστή και ως ο Βράχος ‑ της Καλλικατσού είναι στην αλήθεια αρχαιολογικός χώρος όπου, από τους προϊστορικούς μέχρι τους ιστορικούς χρόνους (1100 π.Χ.- 4ο αιώνα μ.Χ.), υπήρχε υπαίθριο ιερό με συνεχή λατρεία, πιθανόν αφιερωμένο στην Αφροδίτη. Τα λαξευτά σκαλιά, η σπηλιά, οι τεχνητές κοιλώσεις και κόγχες για την τοποθέτηση αναθημάτων και οι υδατοδεξαμενές είναι όλα τους στοιχεία απαραίτητα για τις αρχαίες ιεροτελεστίες.

Όσο για το τοπωνύμιο, καλικατσού είναι το όνομα που δίνεται συχνά στα νησιά στον θαλασσοκόρακα, μαύρο θαλασσοπούλι που θυμίζει κορμοράνο και το οποίο δόθηκε γιατί φωλιάζει στον βράχο αυτόν.

Γεωλογικά, αξίζει να σημειωθεί ότι, ο Βράχος της Καλλικατσού είναι ένα ηφαιστειακό λατυτοπαγές από την εποχή ηφαιστειακής δραστηριότητας στην περιοχή (προ τεσσάρων εκατομμυρίων χρόνων), που σχηματίστηκε από τη συγκόλληση πολλών ηφαιστειακών βολίδων, ενώ το σχήμα της προέρχεται από τον τρόπο σύνδεσης των υλικών της βασαλτικής λάβας από την οποία προήλθε.

Γαστρονομικός προορισμός

Το νησί είναι ταυτόχρονα και ένας γαστρονομικός «παράδεισος». Είναι «πλούσιο» σε φρέσκα ψάρια, από αστακό μέχρι σκορπίνα και από σφυρίδα μέχρι μυλοκόπι, μπορείτε να γευτείτε φρέσκα ψάρια, σε διαφορετικές παραλλαγές. Σε παραδοσιακά ταβερνάκια μπορείτε να απολαύσετε μεζέδες πάνω στο κύμα, με την ταραμοσαλάτα, τη μελιτζανοσαλάτα, τη φάβα, αλλά και το κρασοτύρι από την Κω να έχουν την τιμητική τους. Χταπόδι στη σχάρα και γαύρος μαρινάτος είναι στις προτάσεις που πρέπει να επιλέξετε από την πατηνιώτικη κουζίνα. Ντόπια λαχανικά, φρούτα, οι γνωστές τοπικές τυρόπιτες Πάτμου (σε σχήμα τάρτας) με γέμιση τοπικών τυριών, τα γεμιστά καλαμάρια, το ανθόνερο, το μυρωδάτο ψωμί και το ξακουστό γλυκό πουγγί με μέλι ή με ζάχαρη άχνη, είναι λίγες από τις γευστικές απολαύσεις που η Πάτμος διαθέτει. Αρκετές ταβέρνες και αρκετά εστιατόρια χρησιμοποιούν λαχανικά από ντόπιους λαχανόκηπους, ενώ την ίδια στιγμή η γαστρονομία στην Πάτμο ξεπερνά τη φαντασία με μοναδικές εκδοχές καρπάτσιο.

Η Πάτμος είναι οι παραλίες της, η αύρα της, η φιλοξενία των ανθρώπων, είναι ο μυστηριακός τόνος που η μονή Αγίου Ιωάννη Θεολόγου αποπνέει. Είναι ο συγκερασμός όλων των παραπάνω. Είναι το νησί της Αποκάλυψης.