Oι Έλληνες της Αιγύπτου που «φυλάνε Θερμοπύλες»

Τη στιγμή που η Ευρώπη αισθάνεται την καυτή ανάσα της τρομοκρατίας, ο πολιτισμός των Ελλήνων της Αιγύπτου, αποτελεί πρότυπο συμβίωσης Χριστιανών και Μουσουλμάνων και συνέβαλε στην οικονομική αναγέννηση της χώρας, από τα μέσα του 19ου έως τα μέσα του 20ου αιώνα.

Οι Έλληνες της Αιγύπτου, οι 5000 Έλληνες που ζουν στη χώρα του Νείλου κρατούν αναμμένη τη δάδα του Ελληνισμού.

Το CNN Greece μίλησε με τους προέδρους των δύο Ελληνικών Κοινοτήτων, στο Κάιρο και στην Αλεξάνδρεια και κατέγραψε τα προβλήματά τους.

Ο πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας Καϊρου κ. Χρήστος Καβαλής επισημαίνει, ότι υπάρχει αστάθεια, αβεβαιότητα και τονίζει ότι το κλίμα δεν είναι καθησυχαστικό αυτή την περίοδο στην Αίγυπτο.

Υπογραμμίζει ωστόσο, ότι οι Αιγυπτιώτες δεν φεύγουν από την πατρίδα τους: «Διατηρούμε τις ρίζες μας και την πορεία μας», λέει χαρακτηριστικά επισημαίνοντας ότι «ούτε την εποχή που ήταν σε έξαρση η επανάσταση, δεν φύγαμε από την Αίγυπτο και όσοι την εγκατέλειψαν προσωρινά επέστρεψαν».

Ως ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα καταγράφει τη συρρίκνωση του πληθυσμού και την αλλαγή της δομής της παροικίας με τους μεικτούς γάμους. Ωστόσο, επισημαίνει ότι οι νέοι φαίνονται διατεθειμένοι να παραμείνουν στο Κάιρο και εκτιμά ότι η παροικία έχει μέλλον.

Σε ερώτηση του CNN Greece για το εάν έχουν διαταραχθεί οι σχέσεις με τους μουσουλμάνους λόγω της δράσης του ISIS, ήταν αρνητικός. Ο κ. Καβαλής, υπογράμμισε ότι οι Ορθόδοξοι μπορούν να ασκούν ελεύθερα τις θρησκευτικές τους υποχρεώσεις και να διακινούν τις ιδέες τους με την υποστήριξη του Αιγυπτιακού κράτους. «Δεν φοβόμαστε περισσότερο από ότι ένας Αιγύπτιος», αναφέρει από την πλευρά του o κ. Ιωάννης Παπαδόπουλος, πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας.

Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο CNN Greece, υπογραμμίζει ότι η εκπαίδευση και η συρρίκνωση των μαθητών, είναι από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες της Αιγύπτου. Τονίζει ότι έχει ζητήσει από τον αναπληρωτή υπουργό Παιδείας κ. Πελεγρίνη και τον πρόεδρο της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Ελληνισμού της Διασποράς κ. Αλέξανδρο Τριανταφυλλίδη, την ενίσχυση των σχολείων.

Στην Αίγυπτο υπάρχουν 220 μαθητές και η συνέχεια της Ελληνικής Παιδείας, σύμφωνα με τους προέδρους των Ελληνικών Κοινοτήτων Αλεξάνδρειας και Καϊρου, θεωρείται βασικός πυλώνας για τη συνέχεια της ελληνικότητας της παροικίας.

Όμως η παιδεία δεν είναι η μόνη πληγή των καλούνται να επουλώσουν οι Έλληνες της Αιγύπτου. Ζητούν την κατάργηση της επιβάρυνσης του 4% στις συντάξεις των Αιγυπτιωτών για το ΙΚΑ, που πρακτικά εκείνοι δεν μπορούν να εκμεταλλευτούν καθώς δεν υπάρχουν συμβεβλημένα νοσοκομεία στην Αίγυπτο.

Σημείο αιχμής είναι και η ανακαίνιση των μοναδικής αισθητικής ιστορικών κτηρίων που βρίσκονται στο «Ελληνικό Τετράγωνο», στο Chatby της Αλεξάνδρειας. Πρόκειται για ένα χώρο που εκτείνεται σε 40.000 τετραγωνικά μέτρα και ανήκει εξ ολοκλήρου στην ελληνική κοινότητα.

Εκεί στο ιστορικό ελληνικό τετράγωνο στο πρώην Ορφανοτροφείο «ΜΑΝΝΑ», δημιουργήθηκε ένα σύγχρονο πρότυπο γηροκομείο, αντάξιο της ιστορίας των Αιγυπτιωτών. Έφορος είναι η κ. Άρτεμις Γεροντάκη.

Σημείο αιχμής παραμένει η αναβάθμιση του Ελληνικού νοσοκομείου Καΐρου, ώστε να παρέχει υψηλότερου επιπέδου υπηρεσίες σε Έλληνες και Αιγύπτιους. Το κτήριο που στεγάζεται σήμερα το ελληνικό νοσοκομείο Καΐρου, χτίσθηκε τη δεκαετία του ’20 (με δωρεά του Αχιλλόπουλου) σε οικόπεδο 16.000 τετραγωνικών μέτρων.

«Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας, τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι»

Αυτό αναφέρει χαρακτηριστικά ο Μεγάλος Αλεξανδρινός ποιητής Κ.Π. Καβάφης στο βαθυστόχαστο ποίημα του « Ιθάκη», επισημαίνει στο CNN Greece o κ.Στέφανος Ταμβάκης, μέλος του ΔΣ του Ιδρύματος Ωνάση και πρώην πρόεδρος του ΣΑΕ, ενώ για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα οι Έλληνες της Αιγύπτου αναφέρει:

"...Έτσι και ο Αιγυπτιώτης Ελληνισμός , «ακούγοντας» την παρότρυνση του αγαπημένου του ποιητή, αυτό κάνει, αυτή την συγκριμένη χρονική περίοδο, όταν όλα γύρο του «γκρεμίζονται» και οι αξίες κινδυνεύουν να χαθούν και να λησμονηθούν
Αυτός επιμένει και παλεύει. Δεν ξεχνάει. Δημιουργεί τιμώντας το παρελθόν του. Ονειρεύεται, κάνοντας τα όνειρα του πράξη.Δίπλα του και μαζί του, παλεύει η ελπίδα, η αισιοδοξία και ηκαλή συγκυρία, προς πείσμα των χαλεπών καιρών, που όλοι μας διαβιώνουμε, όπου και εάν βρισκόμαστε.

Όταν κάποιοι προσπαθούν ναπροδικάσουν το μέλλον του, την μοίρα του, αυτός σαν ένας άλλος, αλλιώτικος, «Φοίνικας», ξαναγεννιέται σιγάαλλάσταθερά, μέσα από τις στάχτες της ιστορίας των δυο ιστορικών λαών του. Σε αυτή την χρονική περίοδο, η πολυσυζητημένη και χιλιοειπωμένη «ιστορική φιλία», των δυο λαών Αιγύπτου και Ελλάδος, βρίσκεται στην καλύτερη δυνατή σχέση από πότε...Τα αισιόδοξα αποτελέσματα των συνεργασιών αυτών, έχουν αρχίσει να διαφαίνονται και να ξεχωρίζουν, θέλοντας ο Αιγυπτιώτης Ελληνισμός, την σφυρηλατημένη με αισιοδοξία και καρτερικότητα πολύχρονη πείρα του, να την μοιράζεται με όλους τους συμπατριώτες του, σαν αντίδωρο ευγνωμοσύνης προς την Μητέρα Πατρίδα και την Δεύτερη Πατρίδα του, την Νειλοχώρα".

Η ίδρυση των Ελληνικών παροικιών

Οι ρίζες της ελληνικής παρουσίας στην Αίγυπτο ξεκινούν από την εποχή των απογόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Τα μεταναστευτικά ρεύματα των Ελλήνων προς την Αίγυπτο ήταν τρία. Κατά την Τουρκοκρατία (με μεγαλύτερο κύμα το 1800), μετά το 1897 και έπειτα από τη Μικρασιατική καταστροφή το 1922. Μέσα σε λίγα χρόνια οι Έλληνες έδωσαν ώθηση στην πολιτισμική και οικονομική ανάπτυξη της χώρας και ταυτόχρονα είχαν ως σημείο αναφοράς την μητέρα πατρίδα.

Η ελληνική παρουσία στην Αίγυπτο, με τη σύγχρονη μορφή της, δημιουργήθηκε επί Μωχάμετ Άλη (ο οποίος γεννήθηκε στην Καβάλα) και που βασίλεψε, το πρώτο μισό του 19ου αιώνα, σαν αντιβασιλέας του Σουλτάνου. Ένθερμος φιλέλληνας, ο Μωχάμετ Άλη αξιοποίησε Έλληνες συμβούλους και τους ανέθετε την ευθύνη των διαφόρων ιδρυμάτων της χώρας.

Στενός του φίλος ήταν ο επιχειρηματίας Μιχαήλ Τοσίτσας επέκτεινε τη δραστηριότητά του στην Αίγυπτο, στη Μάλτα και στην Ιταλία και, το 1820, εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια όπου δημιούργησε μια κολοσσιαία περιουσία. Διορίστηκε πρώτος Έλληνας Πρόξενος στην Αίγυπτο, το 1833 και επί Όθωνος, αργότερα έγινε Γενικός Πρόξενος. Ο Τοσίτσας, επί τουρκοκρατίας, ενίσχυε τον αγώνα των Ελλήνων. Εξαγόραζε Έλληνες αιχμαλώτους στα σκλαβοπάζαρα των Τούρκων. Στην Αλεξάνδρεια ίδρυσε νοσοκομείο, εκκλησία και σχολείο, σχολαρχείο, παρθεναγωγείο και βιβλιοθήκη.

Τον Απρίλιο του 1843 οι Έλληνες της Αλεξάνδρειας, ίδρυσαν την Ελληνική Κοινότητα. Πρώτος πρόεδρος ήταν ο Τοσίτσας. Τον διαδέχθηκαν ο Θεόδωρος Ράλλης και ο Γεώργιος Αβέρωφ.Η Κοινότητα στην Αλεξάνδρεια εξελίχθηκε σε προπύργιο της ελληνικής δραστηριότητας στην Αίγυπτο. Στα κοινοτικά σχολεία της Αλεξάνδρειας το 1920 φοιτούσαν 3700 μαθητές και 93 εκπαιδευτικοί.

Επίσης υπήρχε ανώτατο παρθεναγωγείο που λειτουργούσε σαν οικονομική και εμπορική σχολή θηλέων, ημερήσια και νυχτερινή επαγγελματική σχολή, νυχτερινές σχολές ξένων γλωσσών, σχολές ραπτικής και κοπτικής κ.α

Επίσης, υπήρχε το Μπενάκειο ορφανοτροφείο, το Κονισκέρειο, το Σπετσεροπούλειο, το Αντωνιάδειο γηροκομείο, το «Μικρό Άσυλο», το «Άσυλο των Απόρων Αρρένων», η «Μάννα».Χτίσθηκαν μεγαλοπρεπείς ναοί και τα κοινοτικά κοιμητήρια μπορούσαν να συναγωνιστούν σε ομορφιά, τάξη και τέχνη μνημεία τα πιο καλαίσθητα και ιστορικά κοιμητήρια της Ευρώπης.

Η Ελληνική Κοινότητα Καΐρου μετρά 112 χρόνια ζωής. Ιδρύθηκε το 1856 με πρωτοβουλία του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας.

Η Αίγυπτος του Καβάφη και της Πηνελόπης Δέλτα

Η κ. Αικατερινή Σοφιανού - Μπελεφάντη με την κ. Δέσποινα Γιαννακοπούλου κατά την παρουσίαση του συλλεκτικού φωτογραφικού λευκώματος "150 Χρόνια Ελληνικός Τύπος Στη Χώρα του Νείλου". Το φωτογραφικό λεύκωμα επιμελήθηκε ο κ. Νίκος Κάτσικας. Για την έκδοσή του καθοριστική ήταν η συμβολή της Αιγυπτιώτισσας επιχειρηματία, κ. Αικατερινής Σοφιανού - Μπελεφάντη. Αναλυτικό ρεπορτάζ μπορείτε να διαβάσετε ΕΔΩ. Πηγή: CNN Greece

Εκλεπτυσμένοι και φιλομαθείς, οι Αιγυπτιώτες, έδωσαν ώθηση στα γράμματα και στις τέχνες. Κωνσταντίνος Καβάφης, Πηνελόπη Δέλτα, Κώστα Παρθένης είναι ορισμένοι από τους μεγάλους Έλληνες της Αιγύπτου.

Η αλεξανδρινή βιβλιοθήκη που άνοιξε τις πύλες της το 1856, είχε 25 χιλιάδες τόμους βιβλίων.

Η παρουσία του Τύπου ήταν έντονη. Δεκάδες, λογοτεχνικά, φιλολογικά και φιλοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες κυκλοφορούσαν.

Ο «Ταχυδρόμος» της Αλεξάνδρειας είχε καθημερινή κυκλοφορία 12 χιλιάδων φύλλων, ενώ η Κυριακάτική του έκδοση πουλούσε 17 χιλιάδες φύλλα.

Εικόνες από το συλλεκτικό φωτογραφικό λεύκωματ "150 Χρόνια Ελληνικός Τύπος Στη Χώρα του Νείλου". Πηγή: CNN Greece

Οι μεγάλοι ευεργέτες

Αιγυπτιώτες ήταν ορισμένοι από τους μεγαλύτερους ευεργέτες. Με δωρεές του Αβέρωφ έγινε η αναμόρφωση του Παναθηναϊκού Σταδίου στο οποίο έγιναν οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες το 1896. Κτίστηκε η Σχολή Ευελπίδων, οι φυλακές της Αθήνας, ναυπηγήθηκε το θωρηκτό «Αβέρωφ». Επίσης οι Αιγυπτιώτες έδωσαν και 2,5 εκατομμύρια δραχμές στο πολεμικό ταμείο.

Ο Μπενάκης χρηματοδότησε, μεταξύ άλλων το νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού, το Παιδικό Άσυλο της Κηφισιάς, το Προσφυγικό νοσοκομείο, την Εθνική Πινακοθήκη, τη βιβλιοθήκη της Βουλής και το Κολέγιο Αθηνών.

Ο Παντελής Βασσάνης έκτισε τη Ναυτική Σχολή Δοκίμων, ο Πέτρος Σιβιτανίδης την ομώνυμη σχολή, ο Ευάγγελος Αχιλλόπουλος το νοσοκομείο Βόλου και ο Θεδωρος Κότσικας χρηματοδότησε πολλά από τα δημόσια κτίρια στην Κάρυστο.

Η συμβολή στους Παγκόσμιους Πολέμους

Στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο το Κοτσίκειο Νοσοκομείο, τέθηκε στη διάθεση της ελληνικής αεράμυνας. Στους Βαλκανικούς πολέμους, στον Α’ και Β παγκόσμιο πόλεμο, οι Έλληνες της Αιγύπτου πολέμησαν στο μέτωπο. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή 20.000 πρόσφυγες κατέφυγαν στην Αίγυπτο. Στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο 7.000 Αιγυπτιώτες κατατάχθηκαν στον ελληνικό στρατό. Όταν άρχισε η ανασυγκρότηση της Ελλάδας μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Αιγυπτιώτες προσέφεραν περισσότερα από δυόμισι εκατομμύρια λίρες.

Διαβάστε επίσης:

Ο ελληνικός Τύπος στη χώρα του Νείλου

Κραυγή αγωνίας των Χριστιανών που ζουν στη «Μαύρη Ήπειρο»