Moody's: Διπλή αναβάθμιση της Ελλάδας σε «B3» από «Caa2»

Σύμφωνα με τη Moody's, η Ελλάδα έχει πετύχει αξιόλογη δημοσιονομική βελτίωση, η οποία όπως εκτιμά θα διατηρηθεί τα επόμενα χρόνια. Μάλιστα, θεωρεί πως η χώρα θα ολοκληρώσει επιτυχώς το πρόγραμμα προσαρμογής και θα επιστρέψει πλήρως στις αγορές.

Όπως αναφέρει, αυτή η «καθαρή έξοδος» θα στηριχθεί βραχυπρόθεσμα σε ένα σημαντικό απόθεμα ρευστότητας και μεσοπρόθεσμα στην δέσμευση των επισήμων δανειστών της ευρωζώνης να παράσχουν πρόσθετη ελάφρυνση χρέους στη χώρα.

Ο οίκος υποστηρίζει πως το ρίσκο μιας στάσης πληρωμών ή μιας αναδιάρθρωσης χρέους που βρίσκεται στα χέρια ιδιωτών έχει μειωθεί σημαντικά. Στην ίδια βάση τονίζει πως ο κίνδυνος ανατροπής ή εκτροχιασμού της δημοσιονομικής και οικονομικής προόδου που έχει επιτευχθεί είναι σημαντικά χαμηλότερο.

Για τις θετικές προοπτικές- που σημαίνουν πιθανή αναβάθμιση σε βάθος δωδεκαμήνου- ο οίκος αναφέρει πως ενδεχομένως να αναβαθμίσει περαιτέρω τη χώρα εάν οι μεταρρυθμίσεις οδηγήσουν σε αποτελέσματα που είναι πιο θετικά έναντι των εκτιμήσεων. Ενδεικτικά αναφέρεται σε βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, σε πιο μεγάλη μείωση του δημόσιου χρέους και στο σταθερό πολίτικο περιβάλλον.

Για τα δημοσιονομικά

Σύμφωνα με τον οίκο αξιολόγησης, η απόδοση της Ελλάδας στο πλαίσιο του τρέχοντος τρίτου προγράμματος προσαρμογής ξεπέρασε τις προσδοκίες και ήταν πολύ ισχυρότερη από ό, τι στα δύο προηγούμενα προγράμματα. Συγκεκριμένα, η ελληνική κυβέρνηση κατάφερε να θέσει τα δημόσια οικονομικά της σε πιο βιώσιμη βάση, με πρωτογενή πλεονάσματα άνω του 2% του ΑΕΠ και σχεδόν ισοσκελισμένο δημοσιονομικό αποτέλεσμα συνολικά το 2016 και το 2017.

Σημαντικό μέρος της βελτίωσης οφείλεται σε διαρθρωτικά μέτρα που θα παράσχουν διαρκή δημοσιονομικά οφέλη, συμπεριλαμβανομένων των μεταρρυθμίσεων στο φόρο εισοδήματος και στο ΦΠΑ, τη μεταρρύθμιση των συνταξιοδοτικών δαπανών και των δαπανών υγείας, την αναδιάρθρωση των δημόσιων επιχειρήσεων, καθώς και μέτρα για τη συγκράτηση του μισθολογικού κόστους στο Δημόσιο.

«Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι το σωρευτικό όφελος από τα διαρθρωτικά δημοσιονομικά μέτρα θα ανέλθει στο 4,5% περίπου του ΑΕΠ έως τα τέλη του 2018», αναφέρει ο οίκος.

Στο σημείο αυτό σημειώνει πως η ελληνική κυβέρνηση έχει θεσπίσει μια δημοσιονομική δέσμη αυτόματων αυξήσεων φόρων και περικοπών δαπανών που θα ενεργοποιηθούν εάν χρειαστεί για την επίτευξη του στόχου του πρωτογενούς πλεονάσματος (3,5% του ΑΕΠ) για τα έτη 2019-2022.

Τα μέτρα αυτά υποστηρίζουν την άποψη ότι οι στόχοι του προϋπολογισμού είναι πιθανόν να επιτευχθούν ακόμη και αν η οικονομική ανάπτυξη αποδειχθεί πιο συγκρατημένη από ότι αναμένεται σήμερα. «Μια τέτοια δημοσιονομική επίδοση θα πρέπει να μειώσει τον δείκτη δημόσιου χρέους κατά περίπου 7 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ μέσα στα επόμενα δύο χρόνια, λίγο πάνω από το 174% του ΑΕΠ το 2019, από 181% το 2017», σημειώνεται σχετικά.

Μεταρρυθμίσεις – Τράπεζες

Σύμφωνα με τη Moody's σημαντική πρόοδος σημειώθηκε επίσης σε σχέση με άλλους στόχους του προγράμματος, καθώς αντιμετωπίζονται οι βαθιές θεσμικές αδυναμίες της Ελλάδας στη δημόσια και φορολογική διοίκηση και το δικαστικό σύστημα, οι οποίες συνέβαλαν στην κρίση, όπως αποδεικνύεται π.χ. με την ίδρυση της Ανεξάρτητης Αρχής Φορολογικών Εσόδων, των οντοτήτων υπεύθυνων για τις ιδιωτικοποιήσεις και την αντικατάσταση των πολιτικά διορισμένων προσώπων στα ανώτατα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης. Θεωρεί δε πως αυτές οι αλλαγές θα οδηγήσουν με την πάροδο του χρόνου σε ορατές βελτιώσεις στις σημερινές χαμηλές θεσμικές επιδόσεις της Ελλάδας.

Για τις κυριότερες αδυναμίες του τραπεζικού τομέα - συμπεριλαμβανομένων των πολύ υψηλών μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων (NPEs) – ο οίκος αναφέρει πως «αντιμετωπίζονται πιο έντονα απ 'ό, τι τα τελευταία οκτώ χρόνια». Οι νομικές και τεχνικές απαιτήσεις για τη διεξαγωγή ηλεκτρονικών πλειστηριασμών έχουν πλέον τεθεί σε ισχύ και οι ίδιες οι τράπεζες έχουν δεσμευτεί να επιτύχουν τους στόχους μείωσης των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων. Η Moody's σημειώνει επίσης θετικά ότι η εξάρτηση του συστήματος από τη ρευστότητα έκτακτης ανάγκης της Τράπεζας της Ελλάδος και του Ευρωσυστήματος παρουσιάζει πτωτική πορεία το τελευταίο έτος και οι καταθέσεις πελατών επιστρέφουν στο σύστημα. Οι τράπεζες είναι επίσης σε θέση να εκδίδουν καλυμμένα ομόλογα τους τελευταίους μήνες, διαφοροποιώντας τη χρηματοδότησή τους μακριά από τη χρηματοδότηση των κεντρικών τραπεζών, ενώ από τα 25 δισ. ευρώ που διατέθηκαν για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, έχουν απατηθεί μόνο 5,4 δισ. ευρώ.

Οι οικονομικές προοπτικές

Ο οίκος σημειώνει πως οι οικονομικές προοπτικές έχουν επίσης γίνει πιο θετικές. Η οικονομία άρχισε να αναπτύσσεται αν και με πολύ μέτριο ρυθμό. Μάλιστα, η Moody's σημειώνει ότι ο ρυθμός ανάκαμψης είναι παρόμοιος με εκείνον στις άλλες χώρες της περιφέρειας της ζώνης του ευρώ σε παρόμοιο σημείο της εξόδου τους από τη δανειακή στήριξη. Οι εξαγωγές αγαθών και τα έσοδα από τον τουρισμό αυξάνονται έντονα, αντανακλώντας την ανάκαμψη παγκοσμίως και στη ζώνη του ευρώ.

Οι καταναλωτικές δαπάνες είναι πιο μετριοπαθείς, αλλά θα επωφεληθούν από τη βελτίωση της κατάστασης της αγοράς εργασίας, καθώς και από την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος και τη συνεχιζόμενη σταθεροποίηση του τραπεζικού τομέα. Οι επενδύσεις επωφελούνται ήδη από μια συντονισμένη προσπάθεια της ΕΕ και των επίσημων δανειστών όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ).

Ενώ η Moody's δεν αναθεωρεί τις προβλέψεις για αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 2% και 2,2% αντίστοιχα για το 2018 και το 2019, δηλώνει πιο σίγουρη από ότι πριν πως οι εν λόγω προβλέψεις θα υλοποιηθούν, δεδομένου ότι η επιτυχής ολοκλήρωση του προγράμματος θα πρέπει να αυξήσει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και των επιχειρήσεων και να υποστηρίξει την εισροών ιδιωτικών κεφαλαίων.

Η επιτυχής ολοκλήρωση του προγράμματος προσαρμογής τώρα είναι πολύ πιθανή. Η επιστροφή της Ελλάδας στις θα υποστηριχθεί από ένα μεγάλο απόθεμα μετρητών και τη δέσμευση των δανειστών για ελάφρυνση του χρέους, ώστε να διατηρηθούν οι ανάγκες δανεισμού σε διαχειρίσιμα επίπεδα

Η Moody's θεωρεί πλέον πολύ πιθανό ότι η Ελλάδα θα ολοκληρώσει με επιτυχία το τρίτο πρόγραμμα υποστήριξής της τον Αύγουστο. Η άποψη αυτή επιβεβαιώνεται από τα θετικά συμπεράσματα του Eurogroup κατά τη σύνοδό της 19ης Φεβρουαρίου, μολονότι όπως σημειώνεται η επίσημη ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης καθυστέρησε έπειτα από τη μη ολοκλήρωση δύο προαπαιτούμενων ενεργειών (από τις 110 συνολικά).

Η «καθαρή» έξοδος

Η «καθαρή» έξοδος της Ελλάδας από το πρόγραμμα - χωρίς να απαιτείται περαιτέρω στήριξη - και η επιστροφή στην αυτάρκεια και στην χρηματοδότηση από τις αγορές θα υποστηριχθεί βραχυπρόθεσμα από ένα σημαντικό αποθεματικό που θα σχηματιστεί, χρησιμοποιώντας μερικά από τα αδιάθετα κονδυλία του προγράμματος ύψους 86 δισ. ευρώ.

Η Moody's αναμένει να δημιουργηθεί αρχικά ένα αποθεματικό ύψους τουλάχιστον 18 δισ. ευρώ (περίπου 10% του ΑΕΠ του 2018), έτσι ώστε να υποστηριχθεί η εμπιστοσύνη των επενδυτών και να διευκολυνθεί η επιστροφή της Ελλάδας στις κεφαλαιαγορές. Αυτό συγκρίνεται με τις ληξιπρόθεσμες οφειλές ύψους 17,3 δισ. ευρώ μεταξύ Σεπτεμβρίου 2018 και Δεκεμβρίου 2020. «Ένα τέτοιο αποθεματικό θα ήταν μεγαλύτερο από εκείνο που στόχευαν άλλες χώρες του προγράμματος στο σημείο εξόδου τους», αναφέρει.

Ο οίκος τονίζει πως οι ανάγκες χρηματοδότησης της κυβέρνησης θα είναι πολύ ελεγχόμενες τα επόμενα χρόνια. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Moody's, οι ακαθάριστες ανάγκες δανεισμού θα μειωθούν από περίπου 14% του ΑΕΠ φέτος σε λιγότερο από 12% το 2019 και ακόμη κάτω από 8% έως το 2020, σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Η Moody's αναμένει έναν γενικά ισορροπημένο συνολικό προϋπολογισμό φέτος και ένα μικρό συνολικό πλεόνασμα το επόμενο έτος. Σύμφωνα με την άποψη της, «το μεγάλο αποθεματικό ταμειακών ροών παρέχει παρόμοια διασφάλιση όπως και μια προληπτική ή άλλη επίσημη πιστωτική γραμμή». Ο οίκος σημειώνει πως μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, η ισχυρή δέσμευση των πιστωτών να παράσχουν περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους θα εξασφαλίσει διαχειρίσιμες δανειακές ανάγκες και θα στηρίξει τη βιωσιμότητα του χρέους της Ελλάδας.

Μια πρώτη δέσμη μέτρων για την ελάφρυνση του χρέους έχει ήδη εφαρμοστεί κατά τη διάρκεια του 2017, με αποτέλεσμα τη μείωση του χρέους της Ελλάδας κατά 25 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ έως το 2060.

Η Moody's αναμένει από τους πιστωτές της ζώνης του ευρώ να αναφέρουν λεπτομερώς τα μεσοπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους τους επόμενους μήνες, όπως δεσμεύθηκαν να κάνουν μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος στήριξης της Ελλάδας. «Είναι πιθανό να περιλαμβάνουν έναν μηχανισμό που θα συνδέει την ελάφρυνση του χρέους με τα αποτελέσματα της αύξησης του ΑΕΠ, υποδηλώνοντας μια πιο ευέλικτη στάση της ζώνης του ευρώ απ 'ό, τι στο παρελθόν», σημειώνεται στην έκθεση του οίκου.

Κατά την Moody's ο κίνδυνος αδυναμίας πληρωμής ή αναδιάρθρωσης του χρέους του ιδιωτικού τομέαέχει μειωθεί σημαντικά όπως και η αβεβαιότητα γύρω από αυτό. «Ενώ η Ελλάδα βρισκόταν σε μια παρόμοια συγκυρία στα μέσα του 2014, η Moody's πιστεύει ότι ο κίνδυνος αντιστροφής και εκτροχιασμού της δημοσιονομικής και οικονομικής προόδου που επιτεύχθηκε είναι τώρα ουσιαστικά χαμηλότερος», σημειώνεται χαρακτηριστικά.

Η πολιτική κατάσταση

Ο οίκος υποστηρίζει πως η πολιτική κατάσταση και οι προοπτικές είναι πιο σταθερές σε σχέση με το παρελθόν. «Μολονότι οι εκλογές θα πρέπει να πραγματοποιηθούν το αργότερο μέχρι το Σεπτέμβριο του 2019, οι επίπονες και πολιτικά προκλητικές διαρθρωτικές δημοσιονομικές, οικονομικές και θεσμικές μεταρρυθμίσεις έχουν νομοθετηθεί», αναφέρει.

Μάλιστα, υπογραμμίζει πως η σημερινή ελληνική κυβέρνηση έχει καθιερώσει ένα ισχυρότερο και πιο συνεπές ιστορικό από οποιονδήποτε από τους προκατόχους της. Η Moody's σημειώνει ότι οι αξιολογήσεις ολοκληρώθηκαν γρηγορότερα και σε μια πολύ πιο εποικοδομητική ατμόσφαιρα από ό, τι αναμενόταν.

Θεωρεί μάλιστα πως ο κίνδυνος αντιστροφής των πολιτικών θα περιοριστεί από την πιθανή σύνδεση της ελάφρυνσης του χρέους της Ελλάδας με τις μεταρρυθμίσεις, κάτι που θα διασφαλίσει πως η χώρα θα παραμείνει σε καλό δρόμο με τις δεσμεύσεις της έναντι των πιστωτών του επίσημου τομέα.

«Μια τέτοια σύνδεση θα παρείχε σαφές κίνητρο στις ελληνικές αρχές να μην αναστρέψουν τις βασικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που εφαρμόστηκαν τα τελευταία χρόνια, ακόμη και αν ληφθούν υπόψη οι αναπόφευκτες εγχώριες πολιτικές πιέσεις κατά τη διάρκεια των εκλογών του 2019», τονίζεται στην ανάλυση.

Η Moody's εξακολουθεί να πιστεύει ότι θα χρειαστεί περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους, δεδομένου του πολύ υψηλού επιπέδου δημόσιου χρέους που μέχρι το 2030 εξακολουθεί να ανέρχεται στο 126% του ΑΕΠ. Σημειώνει πως οι επίσημοι πιστωτές της ζώνης του ευρώ δεν θα εξετάσουν μείωση του κεφαλαίου του χρέους και πως πιθανόν θα εφαρμοστεί μια σειρά άλλων μέτρων, συμπεριλαμβανομένης της περαιτέρω διεύρυνσης των ωριμάνσεων, ώστε να περιοριστούν οι ακαθάριστες ανάγκες χρηματοδότησης της Ελλάδας σε διαχειρίσιμα επίπεδα (κάτω του 15% του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα και κάτω από το 20% στη συνέχεια).

Παράγοντες που επηρεάζουν την αξιολόγηση

Ο οίκος αναφέρει πως οι θετικές προοπτικές αντικατοπτρίζουν τις δυνατότητες για ακόμα πιο θετικά αποτελέσματα εάν η καλή πορεία υλοποίησης των μεταρρυθμίσεων διατηρηθεί πέραναπό το τέλος του προγράμματος προσαρμογής, με αποτέλεσμα την υψηλότερη από την αναμενόμενη και οικονομική ανάπτυξη και την ταχύτερη μείωση του λόγου του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ.

Τούτου λεχθέντος, η διττή αναβάθμιση του οίκου ενσωματώνει ήδη μια μακροπρόθεσμη εικόνα της συνεχιζόμενης οικονομικής ανάκαμψης, της συνετής δημοσιονομικής πολιτικής και της σταδιακής μείωσης του πολύ αυξημένου δημόσιου χρέους τα επόμενα δύο με τρία χρόνια. Περιλαμβάνει επίσης την προσδοκία της Moody's ότι περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους θα χορηγηθεί από τη ζώνη του ευρώ.

Η αξιολόγηση θα μπορούσε να αναβαθμιστεί περαιτέρω αν οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες διαρκούσαν πέρα από το τέλος του προγράμματος και απέφεραν ή απέδιδαν θετικότερα αποτελέσματα από ό, τι αναμένεται επί του παρόντος, υπό τη μορφή ισχυρότερης οικονομικής ανάπτυξης και ταχύτερης μείωσης του δείκτη δημόσιου χρέους . «Η ταχύτερη από την προσδοκώμενη βελτίωση της υγείας του τραπεζικού τομέα θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει έναυσμα για μια θετική αξιολόγηση», αναφέρει ο οίκος αφήνοντας ανοικτό παράθυρο αναβάθμισης μετά τα stress test.

Ωστόσο, προειδοποιεί πως η αξιολόγηση θα μπορούσε να βρεθεί κάτω από πιέσεις αν η ελληνική κυβέρνηση αποφάσιζε να παρεκκλίνει από τις δεσμεύσεις της και τις μεταρρυθμισμένες που έχουν συμφωνηθεί και νομοθετηθεί προηγουμένως ή εάν επανεμφανιστούν οι εντάσεις με τους επίσημους πιστωτές για οποιονδήποτε άλλο λόγο. «Αυτό θα έθετε τη συνεχή στήριξη και δέσμευση της ζώνης του ευρώ για περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους σε κίνδυνο», αναφέρει.

Τέλος, ο οίκος αποδίδει το γεγονός της αιφνιδιαστικής αναβάθμισης της Ελλάδος, σε ημερομηνία που αποκλίνει από την ημερομηνία προγραμματισμού που είχε ανακοινωθεί στο ημερολόγιο του, στις θετικές ανακοινώσεις που έγιναν μετά το Eurogroup της 19ης Φεβρουαρίου και οι οποίες κατά τον οίκο δείχνουν ότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα η Ελλάδα να ολοκληρώσει με επιτυχία την τρίτη αξιολόγηση στο πλαίσιο του προγράμματος προσαρμογής της.

Στις 20 Φεβρουαρίου 2018, κλήθηκε η επιτροπή αξιολόγησης της Moody's για να συζητήσει την αξιολόγηση της Ελλάδας. Τα κυριότερα σημεία που τέθηκαν σε συζήτηση ήταν τα εξής: Η διακυβέρνηση και / η διοίκηση έχουν αυξηθεί σημαντικά. Ο εκδότης έχει γίνει λιγότερο επιρρεπής σε κινδύνους γεγονότων. Άλλες απόψεις που προέκυψαν ήταν: Τα οικονομικά μεγέθη του εκδότη, συμπεριλαμβανομένης της οικονομικής του δύναμης, έχουν αυξηθεί σημαντικά. Η δημοσιονομική ή οικονομική ισχύς του εκδότη, συμπεριλαμβανομένου του προφίλ χρέους του, έχει αυξηθεί σημαντικά.