Γιατί οι άνθρωποι έχουν φρύδια; Η επιστήμη δίνει την απάντηση

Για παράδειγμα ο Homo heidelbergensis, ο άνθρωπος της Χαϊδελβέργης δηλαδή, ο οποίος ζούσε πριν από 200.000-600.000 χρόνια πριν, είχε πολύ έντονο υπερόφρυο τόξο κι αυτό του «έδινε» ένα επιθετικό look, το οποίο ήταν ιδιαιτέρως… χρήσιμο, καθώς τον βοήθησε να επιβάλει την κυριαρχία του. Μάλιστα οι ερευνητές το συγκρίνουν με τη χρησιμότητα που έχουν τα κέρατα στα αρσενικά ελάφια.

Με την εξέλιξη του ανθρωπίνου είδους, αυτό το χαρακτηριστικό άλλαξε και οι σύγχρονοι άνθρωποι έχουν ένα πιο λείο μέτωπο, με πολύ κινητικά, εκφραστικά και τριχωτά φρύδια.

Όμως τι συνέβη και αντί για το έντονο υπερόφρυο τόξο, πλέον έχουμε αυτά τα φρύδια;

Στο παρελθόν οι ερευνητές θεωρούσαν ότι το υπερόφρυο τόξο εξυπηρετούσε μια πρακτική λειτουργία. Υποστηρίζαν ότι είτε «γέμιζε» το κενό μεταξύ της «θήκης» του εγκεφάλου και των υποδοχών του κρανίου για τα μάτια, είτε ότι ενεργούσε ως σταθεροποιητής για το κρανίο, προκειμένου να αντέξει τη δύναμη της μάσησης των πολύ σκληρών τροφών που έτρωγαν οι πρόγονοί μας.

Πηγή: EPA/JIM HOLLANDER

Ωστόσο μια νέα μελέτη, που δημοσιεύθηκε τη Δευτέρα στην επιθεώρηση Nature Ecology and Evolution, υποστηρίζει μια διαφορετική θεωρία: Όπως και στα χαρακτηριστικά άλλων πρωτευόντων, όπως για παράδειγμα τα έντονα χρωματισμένα πρόσωπα των Μανδρίλων (είδος πιθήκου), το υπερόφρυο τόξο λειτουργούσε περισσότερο σαν ένα «σημάδι» κυριαρχίας, επιθετικότητας και επίδειξης σεξουαλικότητας, παρά σαν ένα πρακτικό σύστημα στήριξης του κρανίου.

Η εξέλιξη του προσώπου

Τα τελευταία 100.000 χρόνια, τα πρόσωπά μας σταδιακά έγιναν μικρότερα, σε σχέση με εκείνα των Νεάντερταλ και των πρώτων ανθρώπων.

Καθώς τα μέτωπά μας έγιναν πιο λεία και πιο επίπεδα, αναπτύχθηκαν σε αυτά φρύδια αντί του υπερόφρυου τόξου κι αυτό έγινε σε συνδυασμό με την αυξανόμενη ανάγκη μας για επικοινωνιακές δεξιότητες για την ανάπτυξη κοινωνικών δικτύων, καθώς επεκτείνονταν οι πληθυσμοί.

Τα φρύδια, έχοντας τη δυνατότητα της κίνησης, μπορούν να εκφράσουν τις αποχρώσεις των συναισθημάτων που δημιουργούνται όταν για παράδειγμα αναγνωρίσουμε κάποιον ή δείχνουμε συμπόνια, κι έτσι κατάφεραν να προετοιμάσουν τον δρόμο προς την κατανόηση ή τη συνεργασία, ακόμη και σε περιπτώσεις που υπήρχαν εμπόδια λόγω της γλώσσας.

Οι ερευνητές από τα πανεπιστήμια του Γιορκ, στο Ηνωμένο Βασίλειο και του Αλγκάρβε στην Πορτογαλία, χρησιμοποίησαν τρισδιάστατο λογισμικό και εικόνικές σαρώσεις από την προσομοίωση του κρανίου του Ανθρώπου της Χαϊδελβέργης για να μελετήσουν το υπερόφρυο τόξο. Χρησιμοποίησαν μάλιστα και μια γνάθο Νεάντερνταλ για να ολοκληρώσουν το κρανίο που πρωταγωνίστησε στις προσομοιώσεις τους.

Πηγή:EPA/Digitarca Press Office

Το λογισμικό τούς επέτρεψε να μελετήσουν διάφορες θεωρίες και καταστάσεις, όπως για παράδειγμα την δύναμη που ασκείται κατά τη διάρκεια της μάσησης και του δαγκώματος σε διαφορετικά δόντια ή την κατασκευαστική ακεραιότητα του κρανίου με και χωρίς το υπερόφρυο τόξο.

«Κλειδί είναι η ανακάλυψη ότι το υπερόφρυο τόξο αυτού του απολιθώματος, του τελευταίου μας προγόνου, δεν υπήρχε απλά για να υποστηρίξει τις απαιτήσεις της μάσησης, αλλά είχε έναν σημαντικό ρόλο στην κοινωνική επικοινωνία, με πιθανότερη θεωρία την επίδειξη της κυριαρχίας», λέει ο επικεφαλής της έρευνας και καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Γιορκ, Πολ Ο’ Χίγκινς.

Πηγή:EPA/CSIC

«Αν η ανάγκη μας να επιβιώσουμε βασιζόταν όλο και περισσότερο στην επικοινωνία, αυτή η εξέλιξη θα μπορούσε να είναι εύλογη», λένε οι ερευνητές.

Καθώς αναπτύξαμε μικρότερα πρόσωπα, τα οποία βρίσκονται πιο άμεσα κάτω από τον εγκέφαλο, τα πιο επίπεδα μέτωπά μας θα μπορούσαν να αλλάξουν απότομα την λειτουργία των μυών που περνούν πάνω από το κρανίο και προσκολλώνται στο δέρμα των φρυδιών, τα οποία θα κινούνταν πιο κάθετα πάνω στο μέτωπό μας και δεν θα τραβιούνταν προς τα πίσω πάνω από το υπερόφρυο τόξο. Όμως με την εξέλιξη των φρυδιών, που έχουν περισσότερη ευελιξία κινήσεων, επιτρέπεται και η μεγαλύτερη ευελιξία στην επικοινωνία, λέει ο Ο’ Χίγκινς.

Είναι δύσκολο να εκτιμήσει κανείς όλους τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τα φρύδια τους καθημερινά, κι αυτό κυρίως επειδή δεν μπορούμε να δούμε οι ίδιοι τον εαυτό μας και τις εκφράσεις του προσώπου μας. Έχουν όμως μεγάλη επίδραση στους ανθρώπους με τους οποίους συναναστρεφόμαστε. Τα φρύδια μας σηκώνονται στο κέντρο τους όταν θέλουμε να εκφράσουμε τη συμπόνια μας σε κάποιον, ενώ άλλες μικρές κινήσεις τους υποδηλώνουν στοιχεία εξαπάτησης ή αξιοπιστίας.

Μάλιστα οι ερευνητές παραθέτουν ως παράδειγμα το «eyebrow flash», το ταυτόχρονο σήκωμα και των δύο φρυδιών που κάνουμε ασυναίσθητα για λίγα δευτερόλεπτα και μεταφέρει το μήνυμα ότι αναγνωρίζουμε ένα πρόσωπο.

«Η δυνατότητα να κάνουμε μικρές εκφράσεις που υποδηλώνουν τα συναισθήματά μας και μάλιστα είναι αντιληπτές και από μακριά, είναι πιθανόν να συνέβαλε σημαντικά στο να συνεργάζονται καλά ομάδες ανθρώπων που είναι άσχετες μεταξύ τους», σημειώνει η Πένι Σπίκινς, λέκτορας στο Τμήμα Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Γιόρκ.

Μόνο μετά από αυτή την αλλαγή στο πρόσωπο των ανθρώπων παρατηρούνται ανταλλαγές δώρων, που πιθανολογείται ότι εδραίωναν φιλίες οι οποίες εξασφάλιζαν υποστήριξη σε δύσκολους καιρούς αλλά και συνέβαλαν στον αποικισμό νέων περιοχών, προσθέτει.

Πηγή:EPA/SANTI OTERO

Μάλιστα κατά τη διάρκεια των προϊστορικών χρόνων, οι άνθρωποι άρχισαν να διαφοροποιούν σημαντικά τις ομάδες τους, για να αποφύγουν την αιμομιξία ή για να παραμείνουν με φίλους σε δύσκολες περιόδους. Αυτό δείχνει επίσης ότι οι άνθρωποι ήθελαν να κάνουν παρέες, σχέσεις και να εκφράζουν συναισθήματα.

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτή η προσθήκη στην επικοινωνία, όπως η έκφραση συναισθημάτων με τα φρύδια, συνέβαλε στο να απαντηθεί το ερώτημα γιατί οι σύγχρονοι άνθρωποι συνεργάζονται καλύτερα από τους προγόνους τους, οι οποίοι αφανίστηκαν.

This could be why our eyebrows evolved, By Ashley Strickland, CNN