Οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα

Τότε η ΔΕΗ ήταν ουσιαστικά ακόμη κρατικό μονοπώλιο, έχοντας πελάτες της το 100% των καταναλωτών ΗΕ. Μετά έγινε στην πράξη ο ελεύθερος ανταγωνισμός στην παραγωγή και στην προμήθεια ΗΕ, και διαμορφώθηκε σταδιακά η λειτουργία του Ελληνικού Χρηματιστηρίου Ενέργειας, όπου καθορίζεται καθημερινά ανά ώρα η τιμή της ΗΕ στην χονδρική αγορά.

Η αγορά είναι αντικειμενικά ολιγοπωλιακή, καθώς λίγοι από τους παρόχους είναι και σημαντικοί παραγωγοί. Μόνο στο ελληνικό μοντέλο, όλη η ΗΕ συμμετέχει στην Χρηματιστηριακή αγορά. (Στις άλλες Ευρωπαικές χώρες συμμετέχει μόνο ένα ποσοστό, πχ Ιταλία 30%, Γερμανία 20%, Πολωνία 5%). Στην χρηματιστηριακή αγορά αγοράζουν την ΗΕ οι πάροχοι και την πωλούν στην λιανική βάσει της τιμολογιακής πολιτικής τους. Το 2022 η συνολική αξία των λογαριασμών ΗΕ ήταν υπερτριπλάσια από το 2009, ενώ μάλιστα η κατανάλωση το 2022 ήταν σαφώς μικρότερη (και τα εισοδήματα χαμηλότερα) από το 2009! (Πχ μόνο η ΔΕΗ εισέπραξε το 2022 από πωλήσεις ΗΕ 10,7 δισ. ευρώ, έχοντας πελάτες μόνο το 62,4% των καταναλωτών!).

Θα μου πείτε το Φεβρουάριο 2022 έγινε ο πόλεμος στην Ουκρανία και επιβλήθηκαν οι κυρώσεις στην Ρωσία, που μείωσαν τη ροή φθηνού ρωσικού φυσικού αερίου και εκτόξευσαν την τιμή του, και επομένως και την τιμή της ΗΕ, αφού το φυσικό αέριο χρησιμοποιείται και για την παραγωγή ΗΕ.

Όμως η εκτόξευση των τιμών στην ΗΕ είχε ήδη γίνει στη χώρα μας από το Β´ εξάμηνο του 2021 που δεν υπήρχε πόλεμος! (Μεσοσταθμική τιμή χονδρικής αγοράς στο Ελληνικό Χρηματιστήριο ενέργειας πχ τον Δεκέμβριο 2021 264 ευρώ/Mwh, πολύ κοντά στην μεσοσταθμική τιμή του 2022 που ήταν 306,5 ευρώ, και πολύ ψηλότερα από τις τιμές των 50-70 ευρώ των αμέσως προηγούμενων χρόνων!). Είχε προηγηθεί από το καλοκαίρι 2021 η πολιτική απόφαση απελευθέρωσης των τιμών ΗΕ στη λιανική και η δυνατότητα εφαρμογής «ρήτρας αναπροσαρμογής» από τους προμηθευτές ΗΕ.

Είχε προηγηθεί επίσης, από τον Σεπτέμβριο του 2019, η πολιτική απόφαση για πρόωρη κατάργηση της λιγνιτικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην χώρα μας (επίσπευση δηλαδή του ήδη υπάρχοντος προγράμματος απολιγνιτοποίησης, ώστε να λήξει πολύ νωρίτερα από ό,τι προβλεπόταν!), χωρίς να υπάρχει κάποια σχετική δέσμευση από την Ευρωπαϊκή Ένωση, με αιτιολογικό την αυτόβουλη επιτάχυνση της μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2), δηλαδή (μεταξύ άλλων) για να βοηθήσουμε νωρίτερα τον πλανήτη να…σωθεί από την υπερθέρμανση και την κλιματική αλλαγή!

Σημειωτέον οτι η Ελλάδα συμμετέχει στην παγκόσμια ανθρωπογενή παραγωγή CO2 μόλις κατά 0,15%, ενώ η Κίνα κατά 27%, οι ΗΠΑ κατά 14%, η Ρωσία 7%, η Γερμανία 2,2% κλπ. Δηλαδή η όποια απολιγνιτοποίηση ή επιτάχυνσή της στην Ελλάδα (μόλις δεύτερο δεκαδικό ψηφίο μιάς εκατοστιαίας μονάδας στην παγκόσμια ανθρωπογενή εκπομπή CO2) δεν ξέρω αν και κατά πόσο γίνεται αντιληπτή ως -ανεπαίσθητο έστω- όφελος για τον πλανήτη (συζητήσιμο), σε συνδυασμό όμως με την απελευθέρωση των τιμών ΗΕ επεφύλασσε αναμφισβήτητες έντονα αισθητές αρνητικές εκπλήξεις και συνέπειες για τους Έλληνες καταναλωτές και την Εθνική οικονομία!

Σημειωτέον επίσης οτι άλλες Ευρωπαϊκές χώρες που έχουν λιγνίτη και γενικότερα άνθρακα, κράτησαν το δικαίωμα συνέχισης της αξιοποίησής του μέχρι πολλά χρόνια αργότερα. (Πχ η Πολωνία ως το 2049, η Γερμανία ως το 2038). Με την πρόωρη απολιγνιτοποίηση, η χώρα μας εξαρτήθηκε άμεσα από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με καύσιμο το εισαγόμενο φυσικό αέριο, και (σε συνέχεια και της απελευθέρωσης των τιμών λιανικής) εκτοξεύτηκαν σταδιακά οι τιμές ΗΕ στην χονδρική και στην λιανική στη χώρα μας ήδη ένα εξάμηνο πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία, πόσο μάλλον μετά την έκρηξη του πολέμου.

Οι υψηλές τιμές της ΗΕ στη χώρα μας πυροδοτούν αυξήσεις σε όλα τα αγαθά, φουσκώνουν τον πληθωρισμό, εξαντλούν το λαϊκό εισόδημα, δημιουργούν συγκριτικό μειονέκτημα στις ελληνικές επιχειρήσεις, αντί του συγκριτικού πλεονεκτήματος που θα μπορούσαν να έχουν έναντι ανταγωνιστικών επιχειρήσεων του εξωτερικού, αφού σε καιρούς κρίσης και ελλείψεων ενέργειας εμείς θα μπορούσαμε να είχαμε επαρκή και πολύ φθηνότερη ΗΕ παραγόμενη από δικούς μας πόρους όπως είναι ο δικός μας λιγνίτης! (Όσο για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, βοηθούν επίσης, αλλά δίνουν ισχύ και ενέργεια στοχαστικά, δηλαδή όποτε μπορούν - όχι όταν η κατανάλωση χρειάζεται, και η αποθήκευση ΗΕ σε μεγάλη κλίμακα είναι ακόμη στα …σπάργανα, οι δε ηλεκτρικές διασυνδέσεις με τις γειτονικές χώρες είναι περιορισμένης ισχύος).

Η προσπάθεια μερικής διόρθωσης της λανθασμένης πολιτικής απόφασης πρόωρης απολιγνιτοποίησης (Απρίλιος 2022) είχε περιορισμένα αποτελέσματα, και το ποσοστό παραγωγής ρεύματος από λιγνίτη παραμένει πολύ χαμηλό (περί το 5% το 2023, έναντι του 60% το 2009).

Τουλάχιστον παρατάθηκε για μερικά χρόνια η λειτουργία της ολοκαίνουργης υπερσύγχρονης μονάδας παραγωγής στην Πτολεμαίδα με καύσιμο τον λιγνίτη, που στα πλαίσια της απόφασης για πρόωρη απολιγνιτοποίηση είχε αποφασισθεί η μετατροπή και αυτής σε μονάδα καύσης φυσικού αερίου μετά από μόλις ένα χρόνο λειτουργίας με λιγνίτη!

Τελικά, φαίνεται οτι και οι πολιτικές στο θέμα της ενέργειας δεν είναι απολύτως υποχρεωτικές και λεπτομερώς καθορισμένες στα πλαίσια των διεθνών δεσμεύσεων της χώρας, ούτε υπάρχει ανάγκη να είμαστε οι πλέον υπάκουοι και να δείχνουμε εμμονή, ιδεοληψία, φανατισμό και «πρεμούρα»! Είναι φανερό οτι υπάρχουν δυνατότητες αποχρώσεων πολιτικής και επιμέρους συγκεκριμένων πολιτικών επιλογών, που πρέπει να γίνονται με γνώση και σύνεση, με μοναδικό γνώμονα την ευημερία των πολιτών, το συμφέρον των πολλών και το εθνικό συμφέρον. η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος είναι κρίσιμη παράμετρος για την επιβίωση των πολιτών, για την ποιότητα ζωής τους, για την αγροτική παραγωγή, την βιομηχανία, και για το σύνολο της εθνικής οικονομίας! Το θέμα είναι περίπλοκο για τον απλό πολίτη (ακόμη και για τους ειδικούς μερικές φορές), και αξίζει ιδιαίτερης προσοχής από την Πολιτεία και τους εποπτεύοντες φορείς (ΡΑΕ, Υπουργείο Ενέργειας κλπ), που έχουν αρμοδιότητα και καθήκον να προβαίνουν στις δέουσες διορθωτικές ενέργειες για την προστασία των καταναλωτών και για το κοινό καλό!

Ο Δημήτριος Λαθούρης είναι Μηχανολόγος-Ηλεκτρολόγος Μηχανικός και Πρώην Γενικός Διευθυντής Διανομής Δ.Ε.Η. ΑΕ (2005-2011)